چالش‌های بیسکویتی

بیسکویت در اقتصاد ایران چه جایگاهی دارد و چطور می‌توان جایگاه و سهم آن را افزایش داد؟ در این مورد باید اشاره کرد اساساً بیسکویت در مقایسه با سایر سبد محصولات شیرینی و شکلات نقش جدی‌تری در سبد خانوار دارد و از جایگاه ویژه‌ای در تغذیه خانواده‌ها برخوردار است. خصوصاً در زندگی شهرنشینی با فرصت‌های محدودتر برای صرف وعده‌های غذایی، انواع محصولات بیسکویتی به‌عنوان صبحانه یا میان‌وعده در مسیر مدرسه یا محل کار مورد مصرف واقع می‌شوند.

به نظر می‌رسد توجه ویژه به نیازهای گروه‌های خاص جامعه و فرمولاسیون و تولید محصولات متنوع متناسب با نیاز این گروه‌های خاص و همچنین مطابق با سلایق مصرف‌کننده‌های مختلف می‌تواند یکی از راهکارهای مهم برای افزایش سهم این محصولات در سبد خانوار باشد. البته این تنها یکی از راهکارهای مورد اشاره است و در ادامه این یادداشت اشاره می‌شود که چطور می‌توان سهم بیسکویت را در تولید افزایش داد.

رشد منطقی تولید بیسکویت

اما در مورد اینکه طی سال‌های اخیر علت نوسان در تولید محصولات بیسکویت ایران چه بوده است می‌توان ابتدا اشاره کرد خوشبختانه روند تولید بیسکویت در سال‌های اخیر منطقی و رو به رشد بوده است. به عنوان مثال تنها در گروه مینو در حال حاضر روزانه نزدیک به 300 تن انواع بیسکویت تولید می‌‌شود و البته در این بین نیز انواع بیسکویت‌های سبوس‌‌دار بیشتر مورد استقبال مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد که این موضوع تاییدی است بر آگاهی رو به رشد مصرف‌کنندگان و توجه بیشتر مردم به محصولات سلامت‌محور.

چنانچه از لحاظ کیفی موضوع مورد بررسی قرار گیرد، نوسانات کیفی مواد اولیه مصرفی از اهمیت بالایی برخوردار هستند، خصوصاً نوع و کیفیت آرد و روغن مصرفی. در کشورهای پیشرفته آرد و روغن مصرفی از انواع خاص و با دقت بالایی انتخاب می‌شوند و به‌طور ثابت در فرمولاسیون محصولات بیسکویتی مورد استفاده قرار می‌گیرند، که رعایت این ثبات کیفی در کشور ما چندان آسان نیست و با تغییر منابع تامین نوساناتی در کیفیت مواد اولیه ایجاد شده و منجر به عدم ثبات کامل کیفیت محصولات نهایی می‌شود که البته در کارخانه‌های بزرگ و معتبر که مجهز به آزمایشگاه‌های کنترل کیفی هستند نهایت دقت در انتخاب مواد اولیه مصرفی صورت می‌پذیرد.

چالش‌‌های تولید بیسکویت

صنعت بیسکویت در بخش تولید با چالش‌هایی مواجه است، اما چالش‌ها چه عواملی هستند؟ صنعت تولید شیرینی و شکلات نیز به‌تبع از سایر صنایع داخلی در سال‌های اخیر از حمایت چندان برخوردار نبوده و عملاً تولید داخلی یک‌تنه به جنگ مشکلات گوناگون موجود از تحریم‌ها تا سایر معضلات داخل رفته است. عدم دسترسی به تسهیلات مناسب بانکی و عدم برخورداری از مشوق‌های صادرات دو نمونه از این موضوعات هستند. همچنین در بسیاری از کارخانه‌های با قدمت بالا نیاز است ماشین‌آلات و تکنولوژی‌های نوین جایگزین ماشین‌آلات قدیمی‌تر شوند که این موضوع خود منجر به بهره‌وری بیشتر و مصرف بهینه انرژی نیز می‌شود. شخصاً در مورد محصول بیسکویت که فرآیند پخت نسبتاً طولانی در فر را پشت سر می‌گذارند، بهره‌گیری از ماشین‌آلات روز دنیا علاوه بر حصول کیفیت یکنواخت و مطلوب در پخت، سبب صرفه‌جویی و مصرف بهینه سوخت و آلایندگی کمتر محیط زیست نیز می‌شود.

موانع صادرات بیسکویت

با وجود چالش‌های مورد اشاره در بخش تولید بیسکویت اما از این محصول صادرات هم داریم منتها این سوال مطرح است که چرا تاکنون در زمینه صادرات محصولات بیسکویت چندان موفق نبوده‌ایم؟ باید توجه کرد اگرچه درصد قابل ملاحظه‌ای از صادرات فعلی محصولات شیرینی و شکلات، به بیسکویت اختصاص دارد ولی با وجود این سهم نسبتاً بالا، تا شرایط ایده‌آل و بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های موجود داخل فاصله زیادی داریم.

برای توسعه پایدار در صادرات لازم است علاوه بر رشد و توسعه صادرات به کشورهای همسایه نظیر عراق و افغانستان، توجه بیشتری به اهداف جدید صادرات نظیر کشورهای آفریقایی و حوزه عدن داشته باشیم. چراکه متاسفانه اوضاع بی‌ثبات کشورهای همسایه هر از گاهی موجب بر هم خوردن روند صادرات می‌شود؛ چنانچه کارخانه‌ها برنامه‌ریزی‌های صادرات خود را صرفاً به این کشورها محدود کنند دچار مشکلات جدی می‌شوند.

توجه ویژه به قیمت تمام‌شده

موضوع دیگر در بحث صادرات بیسکویت تمرکز و توجه ویژه به قیمت تمام‌شده محصولات و رقابتی بودن آن است. به‌عنوان مثال در عراق، در بسیاری زمینه‌ها محصولات کشور ترکیه با ظاهر شکیل و قیمتی مناسب‌تر از محصولات ایرانی عرضه می‌شوند و در بسیاری از موارد محصولات ایرانی را از عرصه رقابت خارج می‌کنند. نکته مهم دیگر توجه به واحد پول کشور هدف است. بدین معنا که در قیمت‌گذاری محصول باید دقت شود که مضرب مناسبی از واحد پول آن کشور که رُند و در دسترس است، انتخاب شود. همچنین در بسته‌بندی برند و ظاهر محصول نیز، توجه به سلایق و عادات و فرهنگ کشور هدف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که البته این موضوع در طعم و مزه محصول نیز صادق به نظر می‌رسد. توجه به عادات غذایی مردم نیز در این بین نقش کلیدی دارد و نباید از این نکته غفلت کرد. مثلاً در برخی کشورهای آفریقایی و حتی در کشور عراق، بیسکویت در وعده‌های اصلی غذایی و خصوصاً صبحانه به‌صورت روتین مصرف می‌شود و ارائه محصولاتی در بسته‌بندی‌های بزرگ که حاوی چندین بسته کوچک‌تر است حس مقرون به‌صرفه بودن را به خریدار القا می‌کند و می‌تواند منجر به جلب توجه و اعتماد مصرف‌کننده شود. در این مورد باید اشاره کرد دقیقاً رقبای صادراتی ما، از جمله کشور ترکیه به این نکته توجه کرده‌اند و بسته‌بندی‌های خانوار و بسته‌بندی‌های بزرگ‌تری را برای انواع بیسکویت تولیدی عرضه می‌کنند.

واردات ناچیز بیسکویت

پس از توصیف وضعیت تولید و صادرات بیسکویت، در ادامه به بحث واردات در این صنعت می‌پردازیم. سوال این است که در حوزه واردات، صنعت بیسکویت با چه مشکلاتی مواجه است؟

خوشبختانه آمار واردات بیسکویت در مقایسه با تولید داخلی ناچیز است و بیشتر این محصولات نیز از مبادی رسمی و پس از طی مراحل قانونی وارد کشور می‌شوند که البته شاید یک دلیل عمده آن مهم بودن بیسکویت در مقایسه با سایر محصولات نظیر آدامس و شکلات است که قاچاق این محصولات را غیرقابل توجیه می‌کند. بنده به‌شخصه به شرایط بازار رقابتی اعتقاد دارم و معتقدم چنانچه محصولات وارداتی از مبادی قانونی و با پرداخت حقوق و سود گمرکی و با اعمال نظارت‌های کیفی وارد کشور شوند، نه‌تنها خطری برای صنعت داخلی محسوب نمی‌شوند بلکه با ایجاد فضای رقابتی سالم حق انتخاب به مشتری و مصرف‌کننده نهایی داده می‌شود.

سرمایه‌گذاری‌های جدید در سالیان اخیر در صنعت مورد اشاره صورت پذیرفته است و با توجه اغلب شرکت‌های معتبر و خوش‌نام به مباحث کیفی و سلایق مردم، در حال حاضر امکان تولید انواع محصولات بیسکویتی، همان‌گونه که در اغلب کشورهای پیشرفته موجود است، فراهم آمده و عملاً محصولات وارداتی مزیت‌ خاصی به تولیدات داخلی ندارند. نکته کلیدی در این زمینه توجه به روند رو به توسعه تولید محصولات سلامت‌محور در دنیاست. محصولات کم‌کالری، بدون قند، سرشار از فیبر و بدون اسید چرب ترانس از جمله این محصولات هستند که باید به تولید این محصولات توجه بیشتری شود.

به عنوان مثال می‌توان به تجربه شرکت مینو اشاره کرد. در سالیان اخیر در گروه مینو علاوه بر ادامه روند تولید محصول ساقه طلایی که در واقع یک برند سلامت ملی است، انواع بیسکویت بدون قند، پروبیوتیک، حاوی فیبر زیاد و... نیز فرموله و تولید شده‌اند که به نوبه خود در افزایش تولید و فروش محصولات بیسکویتی سهم بسزایی داشته است.