هندوانه سربسته
رویکرد بوریس جانسون در قبال ایران تا چه حد شبیه دونالد ترامپ خواهد بود؟
نخست‌وزیر جدید بریتانیا در گذشته از توافق با ایران حمایت کرده است. اما برگزیت ممکن است موضع او را تغییر دهد و جان بولتون این را می‌داند. با اینکه چند روزی هست جانسون به مقام نخست‌وزیری در بریتانیا دست یافته، سوالات در مورد اینکه سیاست خارجی بریتانیا چگونه تغییر خواهد کرد و اینکه رهبری او روی تنش‌های غرب با ایران چه تاثیری خواهد گذاشت، بدون پاسخ مانده است.
نخست‌وزیر جدید بریتانیا در گذشته از توافق با ایران حمایت کرده است. اما برگزیت ممکن است موضع او را تغییر دهد و جان بولتون این را می‌داند. با اینکه چند روزی هست جانسون به مقام نخست‌وزیری در بریتانیا دست یافته، سوالات در مورد اینکه سیاست خارجی بریتانیا چگونه تغییر خواهد کرد و اینکه رهبری او روی تنش‌های غرب با ایران چه تاثیری خواهد گذاشت، بدون پاسخ مانده است.
از زمانی‌که نیروی دریایی بریتانیا یک نفتکش ایرانی را متوقف کرد (نفتکشی که بریتانیایی‌ها آن را متهم به نقض تحریم‌های اتحادیه اروپا مصوب 4 جولای کرده بودند) رابطه میان بریتانیا و ایران به یک نقطه بحرانی رسیده است. ایران نیز در اقدامی که به نظر تلافی‌جویانه به نظر می‌رسید، یک نفتکش بریتانیایی را دو هفته بعد در تنگه هرمز توقیف کرد. در حال حاضر هر دو کشور نفتکش‌های یکدیگر را در اختیار دارند و اگرچه مبادله این کشتی‌ها از سوی رئیس‌جمهور ایران پیشنهاد شده، و اگرچه این پیشنهاد از سوی پدر نخست‌وزیر بریتانیا یعنی استنلی جانسون مورد تایید قرار گرفته، وزیر امور خارجه این کشور، دومینیک راب، این ایده را رد کرده است. نفتکش بریتانیا، استنا ایمپرو (Stena Impero) و 23 خدمه آن در حال حاضر در بندرعباس، در توقیف هستند.
قیل و قال بریتانیا با ایران، به خاطر مواضع حقوقی مبهم هر دو طرف پیچیده شده است. لندن و واشنگتن در عین حال که اصرار می‌ورزند اقدام بریتانیا در برابر نفتکش ایران کاری قانونی بوده، می‌گویند اقدام ایران در برابر نفتکش بریتانیایی غیرقانونی است. اما گرت پورتر (Gareth Porter) نویسنده آمریکایی نوشته است: «همچون اقدام ایران در توقیف نفتکش بریتانیایی، کار بریتانیا نیز یک اقدام غیرقانونی و در تناقض با آزادی کشتیرانی در یک تنگه بین‌المللی است.» پورتر افزوده است: «شواهد نشان می‌دهد که اقدام بریتانیا بخشی از یک برنامه بزرگ‌تر است که از سوی جان بولتون، مشاور امنیت ملی ایالات‌متحده طراحی شده است.» این موضوع نگران‌کننده است. چراکه بولتون به جنگ‌طلبی مشهور است. جنگ‌طلبی‌ای که چند دهه آمریکا را به سمت جنگ با ایران هل داده است.
کسانی که طرفدار برگزیت هستند، یک رابطه گرم را با ایالات‌متحده می‌خواهند. اما آیا این بدان معناست که دولت جانسون به تقاضای بولتون پاسخ مثبت خواهد داد؟ پاسخ به این سوال بسیار مشکل است. چراکه جانسون به عنوان وزیر خارجه قبل از اینکه طرفدار جنگ با سوریه شود، مخالف آن بود و حتی در مورد خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، رفتاری دوگانه از خود نشان داده بود. جانسون بعد از اینکه سال‌ها اتحادیه اروپا را تحسین کرده بود و می‌گفت اتحادیه اروپا باعث طولانی‌ترین دوره صلح بعد از پکس رومانا (Pax Romana) یا صلح رومی است، نظرش را عوض کرد و گفت آزمایش اتحادیه اروپا، چیزی همچون رویاهای تب‌آلود ناپلئون و هیتلر است و محکوم به شکست است و اگرچه جانسون از سوی ترزا می، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا به وزارت خارجه گماشته شده بود، اما این دو هیچ‌گاه روی موضوعات به‌خصوص روی برگزیت نظرات مشترک نداشتند. جانسون، ستون‌نویس سیاسی و دانش‌آموخته آکسفورد، در طول دوران شغلی‌اش، به عنوان یک فرصت‌طلب و کسی که تنها برای جلب نظر مردم تلاش می‌کند، شهرت یافته است. فردی که در جایگاهی می‌ایستد که مردم از او حمایت کنند تا بدین طریق پیشرفت‌های سیاسی‌اش را تضمین کند.
همکاران پیشین او در وزارت امور خارجه به گاردین گفته‌اند که جانسون مردی باهوش است که نمی‌خواست سخت کار کند. رویکردهای غیررسمی جانسون به یک کار جدی و مهم باعث شد جانسون به عنوان وزیر امور خارجه، از خود اشتباهات خجالت‌آوری را نشان دهد. جانسون در نوامبر 2017، به کمیته‌ای در امور خارجه گفته بود که نازنین زاغری، یک تبعه ایرانی- بریتانیایی که در ایران دستگیر شده است، یک روزنامه‌نگار در حال آموزش بود و اشتباهی را مرتکب شد که مقامات ایرانی از آن اشتباه استفاده کردند تا او را به جاسوسی متهم کنند. اگرچه زاغری پافشاری می‌کرد که فقط به خاطر ملاقات با خانواده‌اش به ایران رفته است، سه روز بعد از صحبت‌های جانسون، زاغری به یک دادگاه در ایران فراخوانده شد و در آنجا صحبت‌های جانسون به عنوان تاییدی از اینکه زاغری درگیر پروپاگاندا علیه ایران بوده، مورد استفاده قرار گرفت.
این تنها باری نبود که اظهارات غیردیپلماتیک جانسون او را به دردسر انداخت. جانسون یک‌بار برای نشریه‌ای نوشته بود: «مشکلات آفریقا به خاطر بریتانیا، استعمار و سفیدپوستان نیست. مشکل آفریقا این نیست که ما زمانی در آنجا حضور داشتیم. مشکل آفریقا این است که ما دیگر کنترل آنجا را در اختیار نداریم.» مقاله او باعث شد که عده‌ای از بریتانیایی‌ها با هشتگ NotmyPM او را متهم به نژادپرستی کنند. (آنها از این هشتگ استفاده می‌کنند که بگویند جانسون، نخست‌وزیر آنها نیست.)
اصلی‌ترین چالش دولت جانسون، مذاکره با اتحادیه اروپا در مورد برگزیت تا 31 اکتبر خواهد بود. بی‌بی‌سی گزارش کرده است که «دو کمیته جدید به وجود آمده است. کمیته استراتژی خروج که با نام XS شناخته می‌شود و برای این است که تصمیمات کلیدی را در مورد برگزیت بگیرد و کمیته عملیات‌های روزانه که برای بررسی و تصمیم‌گیری در مورد وضعیتی است که هیچ توافقی صورت نگیرد.» بی‌بی‌سی همچنین افزوده است که کمیته دوم، شامل دو ملاقات در هفته است که در آن شش وزیر، شامل نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه با یکدیگر ملاقات می‌کنند.
میان برگزیت و خط‌مشی بریتانیا در مورد ایران رابطه وجود دارد. اگر بریتانیا نهایتاً بدون اینکه به یک توافق دست یابد از اتحادیه اروپا خارج شود، مجبور خواهد شد از اقتصادش حفاظت کند و مجبور خواهد شد این کار را با توافق تجاری سریع با ایالات‌متحده آمریکا انجام دهد. این سناریو یعنی دولت جانسون نسبت به فشارهای ایالات‌متحده در رابطه با ایران آسیب‌پذیر خواهد بود. عقب‌نشینی پارلمان بریتانیا فضای کمی برای نفس کشیدن به جانسون می‌دهد که بتواند خط‌مشی‌های بریتانیا در مورد ایران را مورد ارزیابی مجدد قرار دهد. او می‌تواند تنش‌ها با ایران را کاهش دهد و ایران را متقاعد کند که پایشان را خیلی فراتر از سطوح توافق‌شده در مورد غنی‌سازی اورانیوم نگذارند. این کاری است که آلمان و فرانسه برای آن تلاش می‌کنند. از طرفی شکست روابط بریتانیا با اتحادیه اروپا یا افزایش تنش‌ها و خصومت‌ها با ایران می‌تواند به‌طور جداگانه، مساله برگزیت و خط‌مشی بریتانیا در مورد ایران را به یکدیگر ارتباط دهد.
سخت است که بگوییم جانسون پا در کدام مسیر خواهد گذاشت. او قبلاً مخالف تصمیم ترامپ برای خروج آمریکا از توافق با ایران بود. اما همانند بسیاری از کسانی که طرفدار خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا هستند، جانسون عمیقاً خواستار روابط ویژه بریتانیا با ایالات‌متحده است. هنوز زود است چیزی گفته شود. اما تا به اینجای کار، دولت جانسون از خط‌مشی ترزا می در مورد ایران منحرف نشده است. همچنین بعد از اینکه هفته گذشته مطرح شد که اگر بریتانیا نفتکش گریس -1 را آزاد کند، ایران نیز نفتکش استنا ایمپرو را باز خواهد گرداند، راب این پیشنهاد را رد کرد. راب در بی‌بی‌سی گفته است: «نفتکش گریس -1 به این خاطر توقیف شده است که مقررات تحریمی را نقض کرده بود و حامل نفت به سوریه بود.» او افزود: «ما قطعاً به صورت قانونی آن را توقیف کرده‌ایم. اما نفتکش استنا ایمپرو به صورت غیرقانونی توقیف شده است. پس مساله در مورد نوعی مبادله نیست. مساله در مورد حقوق بین‌الملل و قوانین سیستم حقوقی بین‌المللی است و این چیزی است که ما روی آن اصرار داریم.»
