صادرات در خطر
چه عواملی صادرات را تهدید می‌کنند؟
سردار خالدی: با تداوم و احتمالاً تشدید یک‌جانبه تحریم‌ها علیه ایران در چند سال گذشته و شرایط تورم‌زا در اقتصاد، مقوله صادرات با تهدیدهای جدی روبه‌رو است. محسن جلال‌پور، رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران و فعال بخش خصوصی چندی پیش، روز ملی صادرات را «به همه سیاستمدارانی که موفق شدند صادرات قانونی را از قاچاق مواد مخدر دشوارتر کنند»، تبریک گفت. این کنایه سنگین، درست در روز ملی صادرات مطرح شد که در تقویم اقتصادی ایران، روز بزرگداشت صادرکنندگان نمونه ایران نامگذاری شده است. اما کنایه سنگین رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران خطاب به چه کسانی و به چه معناست؟ از ابتدای سال 1400 صادرات محصول‌های کشاورزی همواره در حال کاهش بوده و صادرات فلزات اساسی نیز از اواخر سال 1400 روند نزولی را دنبال می‌کند. حتی صادرات محصول‌های سنتی مهم همچون پسته، زعفران و فرش در بازارهای جهانی نیز با چالش مواجه شده‌اند. تحلیلگران و ناظران اقتصادی تاکید دارند به چند دلیل باید نگران آینده مقوله صادرات بود: نگرانی نخست، از ناحیه ماندگاری و شاید تشدید احتمالی تحریم‌هاست. در سال‌های گذشته بسیاری از تجار ایرانی به دلیل دشواری امر صادرات و بدتر از آن، سخت‌ترشدن بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به کشور، با موانع و مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم کرده‌اند. حتی شواهد نشان می‌دهد ممکن است، تحریم‌های احتمالی اروپا، امر صادرات را سخت‌تر کند. همسو با این اهرم نگران‌کننده، نزول مداوم نرخ ارز حقیقی هم از دیگر مسائلی است که می‌تواند باعث کاهش انگیزه صادرات شود. نرخ ارز موثر حقیقی در ماه‌های اخیر سیر نزولی داشته و در سطوح مشابه اردیبهشت سال 1397 (مصادف با زمان خروج دولت ترامپ از برجام) قرار دارد. اگر نرخ ارز نیمایی را مدنظر قرار دهیم، نرخ ارز موثر حقیقی کشور افت شدیدی را تجربه می‌کند و همین مساله باعث کاهش انگیزه برای افزایش صادرات می‌شود.
خشکسالی یکی دیگر از دلایل مهم افت صادرات ایران است، ضمن اینکه حمل‌ونقل کشور آن‌گونه که صادرکنندگان هشدار می‌دهند در حال فروپاشی است. شواهد نشان می‌دهد زیرساخت‌های صادرات کشور از ناحیه دیپلماسی (ماندگاری و تشدید تحریم‌ها)، سیاست تجاری (با تعدد بخشنامه و دشواری فضای کار)، سیاست ارزی (نرخ ارز حقیقی) و لجستیک (فرآیند حمل‌ونقل و ارسال) در حال تخریب است و مورد نگران‌کننده‌تر اینجاست که بازارهای صادراتی سنتی کشور نیز در حال از دست رفتن است.
با این مقدمه، در پرونده این هفته می‌خواهیم ببینیم چگونه و چه عواملی باعث شدند، صادرات از واردات مواد مخدر دشوارتر شود؟ و در ادامه می‌خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم که چرا باید نگران صادرات بود؟
