مخابره پیام بد

در هفته‌های گذشته طرحی با عنوان «طرح اصلاح قانون اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی جمهوری اسلامی ایران» تقدیم هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی شد. البته بررسی این طرح و واکنش مناسب به آن برعهده هیات رئیسه اتاق بازرگانی است. با این حال به عنوان یکی از اعضای اتاق لازم می‌دانم به مواردی در این زمینه اشاره کنم.

ابتدا باید به این طرح، شکل ارائه و پیگیری آن توجه کرد. اتاق بازرگانی در سال 1390 نشان داد که آنقدر معتبر شده است که بتواند طرح مربوط به قانون مهمی با عنوان «بهبود مستمر فضای کسب‌وکار» را آماده کند و آن را حلاجی و بررسی کرده و نهایتاً آن را با تعامل به صحن مجلس ببرد و به ‌رغم برخی مخالفت‌های دولت آن را به تصویب برساند. آیا چنین جایگاهی خود نمی‌تواند جهت ایجاد تغییراتی در قانون تاسیساتش اقدام کند؟ حتماً می‌تواند. اتاق قادر است از طریق مشارکت عمومی هیات نمایندگان، کمیسیون‌های تخصصی و مشاوران حرفه‌ای داخل مجموعه طرحی جامع و مناسب برای اصلاح تهیه کند.

بنابراین باید ابتدا این سوال را پرسید که چرا طرح اصلاح قانون اتاق بازرگانی از این مسیر تهیه نشده است؟ چه مشکلات و موانعی وجود دارد؟ یا چه نگاه‌های خاصی در نمایندگان محترم وجود دارد یا چه اطلاعاتی در اختیار آنها قرار گرفته است که چنین تصمیمی گرفته‌اند؟

 قوه مشورت‌دهنده

اتاق بازرگانی مشورت‌دهنده همه فعالیت‌های مربوط به کسب‌وکار سه قوه است. از سوی دیگر طبق قانون بهبود مستمر کسب‌و‌کار، مجلس، دولت و سایر ارگان‌های حاکمیتی موظف شدند که برای صدور هر بخشنامه‌ای که به بخش خصوصی مربوط می‌شود یا روی آن تاثیر می‌گذارد از اتاق بازرگانی استعلام بگیرند. در چنین شرایطی چه اتفاقی افتاده است که تعدادی از نمایندگان مجلس به این نتیجه رسیده‌اند که بدون لحاظ ضرورت تعامل حرفه‌ای با اتاق بازرگانی همراه با رسمیت و حرفه‌ای‌گری در زمینه این اصلاح طرح اولیه را ارائه دهند.

این موارد سوالاتی است که برای اعضای اتاق بازرگانی وجود دارد و امیدوارم نمایندگان محترم مجلس هم به آنها توجه کرده و پاسخ‌های قانع‌کننده‌ای درباره آن ارائه دهند. پاسخ‌دهی به این سوالات نه صرفاً جهت اقناع هیات رئیسه بلکه برای اعضای اتاق نیز اهمیت دارد.

باید بدانیم که نگرانی‌ها و حساسیت‌ها چه بوده است که چنین اقدامی شده است؟

ضرورت تغییر قانون اتاق

اگر بخواهم به عنوان یک عضو از اعضای اتاق بازرگانی به این سوال پاسخ دهم که آیا ضرورت ایجاد تغییرات در قانون اتاق بازرگانی را احساس کرده‌ام، پاسخ این خواهد بود که بله قانون می‌تواند به‌روز‌رسانی شود تا به نیازهای روز پاسخ بگوید.

به عبارت دیگر قانون اتاق بازرگانی می‌تواند ارتقا پیدا کند چراکه این قانون متعلق به سال 1369 است و از آن سال تاکنون، اتفاقات مهمی در عرصه اتاق‌های بازرگانی در دنیا افتاده است و نسل جدیدی از اتاق‌های بازرگانی شکل گرفته‌اند و کار ویژه آنها به‌شدت در حال تغییر و رو ‌به‌ رشد است. مهم‌ترین کارویژه اتاق‌های بازرگانی ایجاد موقعیت‌های تجاری برای اعضاست. اینها موضوعاتی است که در قانون موجود به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است. موارد دیگری هم وجود دارد که مفصلاً می‌توان درباره آن بحث کرد. خلاصه بحث این است که قطعاً می‌توان تغییرات خوبی در قانون اتاق ایجاد کرد و ضرورت آن احساس می‌شود.

اتاق منافع متفاوت و تجربه‌های متنوع

اگر بخواهیم سوابق مربوط به اتاق در زمینه تلاش برای ایجاد در قانون آن را هم بررسی کنیم به این نتیجه می‌رسیم که تاکنون دومرتبه تلاش‌های مهمی در این راستا صورت گرفته است و به صورت رسمی درباره آن تصمیم‌گیری شده و سوابق آن هم موجود است. این تلاش‌ها منجر به دو پروژه مستقل در دو دوره مختلف شده است اما به هر حال به نتیجه نرسیده است. باید در نظر گرفت که اتاق محلی است که افراد متنوعی در آن حضور پیدا می‌کنند. به عبارتی در اتاق‌های بازرگانی نمایندگان حوزه‌های مختلف کسب‌وکار با منافع متفاوت و تجربیات متنوع حضور پیدا می‌کنند و رسیدن به یک جمع‌بندی نهایی در موضوعات مختلف چندان کار ساده‌ای نیست. در نتیجه چنین شرایطی تلاش‌ها برای تغییر قانون در اتاق بازرگانی تا کنون به هدف خود نرسیده است. البته اینها هم مواردی است که باید اعضای هیات رئیسه اتاق بازرگانی فعلی و سابق به آن پاسخ دهد. چطور به‌رغم تلاش‌های فراوان برای تغییر قانون تاکنون به نتیجه نرسیده‌ایم؟ چطور به‌رغم اینکه به جمع‌بندی رسیدیم باید اصلاحاتی در قانون صورت بگیرد این مساله محقق نشده است؟ اگر از این کلیات عبور کنیم، می‌توانیم در این‌باره بحث کنیم که اصلاحات باید شامل چه اقلام و اجزایی باشد؟ درباره این موضوع در میان اعضای اتاق و اعضای هیات رئیسه اتاق اجماعی وجود دارد اما درباره شکل، جزئیات و ریز موارد، تفاوت‌های دیدگاهی فراوانی وجود دارد. البته به نظر من این موارد قابل بحث و گفت‌وگو است و طرفین می‌توانند درباره آن به جمع‌بندی برسند. ظرفیت‌هایی در اتاق وجود دارد که می‌توان از فرصت آنها برای گفت‌وگو و رسیدن به نتیجه مناسب بهره برد.

پیشنهاداتی به اتاق

پیشنهاد مشخص من به عنوان یک عضو اتاق، به اتاق بازرگانی این است که ظرفیت‌هایی را فراهم کند که درباره اصل نیاز به اصلاح قانون در اتاق پرداخته شود و به صورت پارلمانی درباره این موضوع رای‌گیری شود. همچنین در مرحله بعدی ظرفیت‌های اتاق بازرگانی برای بازنگری فعالیت‌های قبلی در این زمینه بررسی شده و پیشنهادات جدید مطرح شود. این بار باید نقش هیات نمایندگان در ارائه پیشنهادات روشن‌تر، شفاف‌تر و قابل پیگیری‌تر شود.

در نهایت لازم است تاکید کنم که روشی که مجلس برای اصلاح قانون اتاق بازرگانی در پیش گرفته است چندان مورد پسند و مقبول نیست. معتقدم این موضوع می‌توانست با شرایط بهتری طرح و پیگیری شود که موقعیت و جایگاه اتاق و در عین حال توان آن برای اصلاح قانون خود نیز مورد توجه قرار گیرد. می‌توانست انگیزه و خواست نمایندگان مجلس برای اصلاح و تغییر قانون اتاق مطرح و به اعضای اتاق بازرگانی منتقل شود.

اتاق بازرگانی همواره تعامل خوب و سازنده‌ای با مجلس شورای اسلامی داشته است. جنس اتاق بازرگانی هم شبیه به مجلس شورای اسلامی بوده و مبتنی بر هیات نمایندگان گسترده و ملی است. این شباهت‌ها منجر به آن شده است که بین نمایندگان مجلس و اعضای اتاق بازرگانی همواره ارتباط و تعاملات خوبی برقرار باشد. اکنون نیز انتظار می‌رود که مبتنی بر روابط پیشین مجلس شورای اسلامی با اتاق، این نهاد درباره موضوعی که مربوط به اتاق بازرگانی است و می‌تواند آثار جدی در آینده اتاق داشته باشد راه تعامل با اعضای اتاق را در پیش بگیرد. نمایندگان مجلس پیش از اینکه طرح را نهایی کرده و آن را تقدیم هیات رئیسه کنند می‌توانستند وجود چنین طرحی را به هیات رئیسه و هیات نمایندگان اتاق اطلاع‌رسانی کنند. در نهایت این اقدام مجلس شورای اسلامی در شأن خود و در شأن اتاق بازرگانی نبوده و پیام خوبی به همراه نداشت.