حیات نباتی
آیا تزریق منابع مالی به بنگاه‌های ورشکسته آنها را احیا می‌کند؟
مرضیه محمودی: دولت برای نجات تولید همیشه یک راهکار دارد؛ تزریق نقدینگی به واحدهای ورشکسته. یک‌بار از طریق «هدایت نقدینگی به سمت تولید» و یک‌بار از طریق تزریق مستقیم منابع. آخرین نمونه احیای کارخانه صنایع چوب مازندران بود که ستاد تسهیل و رفع موانع تولید کشور، هفته گذشته اعلام کرد چهار هزار و 800 میلیارد ریال اعتبار جدید به این کارخانه تزریق می‌کند تا موقتاً سایه ورشکستگی را از بالای سر بزرگ‌ترین واحد صنعتی تولید کاغذ دور کند. این کارخانه پس از آن باید با جذب سرمایه ریالی و ارزی، طی پنج سال آتی به سوددهی مناسب برسد.
کارخانه چوب و کاغذ مازندران تنها واحد تولیدی نیست که پس از تعطیلی یا ورشکستگی با تزریق نقدینگی زنده نگه داشته شده است. هر دولتی به فراخور شرایط مالی خود، سعی می‌کند واحدهای تولیدی را با نفس مصنوعی زنده نگه دارد و تا تعطیلی بنگاه‌های قدیمی، در کارنامه کاری آنان ثبت نشود. دولت بعدی خودش می‌داند و کارخانه‌های زیان‌ده.
اما در قبال این سیاست دائمی، دو سوال مطرح می‌شود؛ اول اینکه آیا مشکل واحدهای تولیدی کمبود نقدینگی است که تزریق آن گره‌گشا باشد؟ سوال دیگر اینکه آیا دولت توان آن را دارد که همه واحدهای تولیدی را با این شیوه احیا کند؟ آمارهای پراکنده می‌گوید شرایط بنگاه‌های تولیدی در ایران خوب نیست. به گفته محسن صالحی‌نیا، معاون وزیر صمت، «تنها 20 درصد واحدهای تولیدی در ایران با ظرفیت بالای 70 درصد فعالیت می‌کنند». این یعنی 80 درصد واحدها با ظرفیت اندکی فعالیت می‌کنند. همچنین رئیس سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران گفته ۲۱ درصد واحدهای صنعتی کوچک در کشور تعطیل هستند. آمارهای دیگر می‌گوید ۵۱۰۰ واحد صنعتی در دولت یازدهم تعطیل شده است و بعید است در این خشکسالی مالی دولت بتواند همه را احیا کند. از طرف دیگر وزارت صمت سال گذشته در گزارشی رسماً اعلام کرد برای حفظ وضع موجود صنایع کشور -و نه الزاماً بهبود وضعیت آنها- 361 هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز است. یعنی عددی معادل مجموع کل درآمد نفتی و مالیاتی دولت در سال جاری را باید به واحدهای صنعتی تزریق کرد تا در شرایط موجود بمانند. برخی ظرفیت اندک تولید را حفظ کنند و برخی به حیات نباتی خود ادامه دهند.
اما آیا تزریق منابع مشکل واحدها را حل می‌کند؟ آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد بانک‌ها طی 9 ماه نخست سال 98، بیش از 626 هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی پرداخت کرده‌اند و نیمی از این رقم (5 /54 درصد) صرف تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی شده است. اما مشکل واحدهای تولیدی به قوت خود باقی است.
حتی با فرض اینکه واحدهای کشور با تزریق نقدینگی موقتاً احیا شوند، آنها برای ادامه حیات و سوددهی نیاز به چیزی جز نقدینگی دارند. آنها به ثبات اقتصادی و محیط مناسب کسب‌وکار نیاز دارند. اما فضای کسب‌وکار ایران نه‌تنها بهبود نیافته، بلکه گزارش بانک جهانی نشان می‌دهد رتبه ایران در سال 2020 در شاخص سهولت انجام کسب‌وکار 11 پله تضعیف شده است. اما دولت به جای اصلاحات ساختاری زمان‌بر و دشوار، راه ساده را انتخاب کرده. تزریق نقدینگی؛ مُسکنی که واحدها را برای مدت اندکی سرپا نگه دارد و دوباره روز از نو و روزی از نو.
