دام بلا

شرایط اقتصادی کشور به گونه‌ای است که بخش قابل توجهی از افراد فاقد شغل هستند و چشم‌اندازی هم برای پایان دوره بیکاری خود ندارند. بخش دیگری هم که شاغل هستند، درآمدشان کفاف حداقل‌های زندگی را نمی‌دهد. بخش دیگری از جامعه هم که بیکار نیستند و فعلاً وضعیت بدی ندارند، در ترس دائم برای از دست دادن قدرت خرید خود در آینده هستند. این وضعیتی است که به اعتقاد اقتصاددانان هیچ‌کس در آن احساس امنیت اقتصادی نمی‌کند. اما ناامنی اقتصادی می‌تواند عواقب نگران‌کننده‌ای در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی داشته باشد.

جامعه آمریکا پس از رکود بزرگ در دام ناامنی اقتصادی افتاد. کریستینا رومر (رئیس تیم مشاوران اقتصادی آمریکا در دوران باراک اوباما) معتقد است: آثار اجتماعی این رکود بعد از جنگ داخلی این کشور وخیم‌ترین بحران بوده است. بهترین تبیین از این دوران را می‌شود در کتاب «خوشه‌های خشم» خواند. همین‌طور انگلستان در سال‌های منتهی به رکود بزرگ به شدت مستعد رشد اقتصاد زیرزمینی و قدرت گرفتن گروه‌های تبهکاری شد و خطر کمونیسم، فاشیسم و ناسیونالیسم را به‌طور همزمان حس کرد که بهترین تصویر این دوران را می‌شود در سریال معروف «پیکی بلایندرز» دید.

در حال حاضر کشورهای ونزوئلا، یونان، تونس و مصر به نوعی در تله ناامنی اقتصادی گرفتارند که ناامنی اقتصادی در هرکدام از این کشورها هم نتایج زیان‌باری به دنبال داشته و هم آینده ساختاری سیاسی در این کشورها را تیره‌وتار نشان می‌دهد. پس لازم است در ایران هم این مشکل به اندازه کافی بزرگ دیده شود. مجموعه این مسائل باعث نگرانی مضاعف اقتصاددانان شده به گونه‌ای که می‌گویند زمینه ظهور مجدد سیاستمداران پوپولیست فراهم آمده با این تفاوت که ممکن است پوپولیسمی که یک‌بار با شعار عدالت اجتماعی پیروز عرصه سیاست شده، این‌بار در قامت «سوسیالیسم-پوپولیسم» یا شاید «سوسیالیسم-ناسیونالیسم» ظهور کند. پرونده ویژه این هفته «تجارت فردا» تلاش می‌کند به این سوال پاسخ دهد که ناامنی اقتصادی، عرصه سیاسی و اجتماعی ایران را مستعد چه حوادثی می‌کند؟