آتش قیمت‌ها

  علی طهماسبی: این روزها صحبت از جابه‌جایی پول از یک دارایی به دارایی دیگر است. پول به سرعت در بازارهای مختلف حرکت می‌کند و در جست‌وجوی کوچک‌ترین بازدهی‌هاست. مردم در این شرایط بر این باورند که اگر پول را به شکل وجه نقد یا سپرده بانکی ریالی نزد خود نگه دارند، با همان پول نخواهند توانست کالاها و خدمات روزهای قبل را تقاضا کنند. از این‌رو به انواع و اقسام مختلف اقدام به تبدیل آن به دارایی‌های دیگر می‌‌کنند. عامل این شرایط و دست‌به‌دست شدن سریع پول نیز چیزی به جز تورم نیست. از این‌رو به نظر می‌رسد متعاقب افزایش سطح عمومی قیمت‌ها (تورم) و همچنین اثرات روانی و هجمه‌های فکری به مردم در خصوص افزایش سطح قیمت‌ها، سرعت گردش پول نیز افزایش یافته و پدیده «پول داغ» بروز پیدا کرده است. این پدیده زمانی کاملاً ملموس می‌شود که رشد نقدینگی از رشد تولید بسیار فراتر رود. شکاف یادشده از سال گذشته شکل گرفته است و به نظر نمی‌رسد که در سال جاری نیز کوچک‌تر شود، حاصل مابه‌التفاوت میانگین 20درصدی نرخ رشد نقدینگی با نرخ منفی رشد تولید است. در این شرایط،‌ همگام با افزایش جذابیت بازارهای مالی و فیزیکی، تمایل افراد به جهت نگهداری دارایی‌های با نقدشوندگی بالاتر فزونی می‌یابد و از این‌رو ترکیب سپرده‌ها از غیردیداری به دیداری تغییر یافته و بر همین اساس نیز مانده سپرده‌های کوتاه‌مدت رشد بیشتری نسبت به سپرده‌های بلندمدت خواهند داشت. با مروری بر آخرین آمارهای منتشرشده از سوی بانک مرکزی، مشاهده می‌شود که رشد سپرده‌های دیداری در آذر 97 نسبت به آذر 96 و آذر 97 نسبت به اسفند 96 به ترتیب 7 /43 درصد و 4 /32 درصد بوده است. همین ارقام برای سپرده‌های غیردیداری در بازه زمانی یادشده، 5 /19 درصد و 8 /13 درصد بوده است.

در چنین شرایطی تقاضای تسهیلات بانک‌ها نیز افزایش می‌یابد. یعنی در شرایطی که با تورم‌های بالا روبه‌رو هستیم، بانک‌ها با مشتریانی مواجه می‌شوند که متقاضی دریافت تسهیلات‌اند. تسهیلاتی که نرخ بهره آن به مراتب کمتر از نرخ تورم بازار است. پس برای اشخاص تصمیم عقلانی آن است که از بانک تسهیلات 18درصدی دریافت کنند و با آن، در انواع و اقسام دارایی‌ها سرمایه‌گذاری کنند. دارایی‌هایی که در شرایط کنونی روزشمار، رشد می‌کنند. این اتفاق در بازارهای کالایی نمود بیشتری دارد و کاملاً ملموس است. پول‌های سرگردان در این بازارها به همراه اثرات روانی، به سرعت در حال گردش است و تاکنون سیاست موثری از سوی بانک مرکزی مبنی بر کاهش سرعت گردش پول و سیاست‌های انقباضی دیده نشده است. البته به نظر می‌رسد نظر رئیس کل بانک مرکزی چیزی عکس بر این ادعا باشد. عبدالناصر همتی خلاف بسیاری از اقتصاددانان، حل مشکل رکود اقتصادی در مقطع کنونی را ناشی از کاهش قدرت خرید مردم دانسته که بانک مرکزی می‌تواند با افزایش پایه پولی تقاضا را افزایش دهد و نهایتاً رونق اقتصادی ایجاد کند. با این حال اقتصاددانان معتقدند سیاست انبساطی منحنی تقاضای کل را بالاتر برده که این اتفاق علاوه بر آنکه فاقد اثر ملموسی بر تولید و عرضه بیشتر باشد، صرفاً آتش قیمت‌ها را شعله‌ورتر خواهد ساخت.