به کام دیگران

کدام یک از سیاست‌های ارزی اخیر دولت است که قابل دفاع باشد، قطعاً سیاست تخصیص ارز 4200تومانی به واردات کالاهای مختلف، سیاست قابل دفاعی نیست. منابع ارزی با هدف کنترل قیمت و ثبات بازارها، صرف واردات کالاهای مختلف شد، اما حالا گزارش‌ها و مستندات مختلف نشان می‌دهد تیر دولت به سنگ خورده. بسیاری ارز دولتی گرفته‌اند بدون آنکه کالایی وارد کنند یا آن را با قیمت دولتی در بازار بفروشند. جدای از این تورم تک‌رقمی، تنها دستاورد قابل دفاع دولت در آستانه از دست رفتن است و گزارش‌ها می‌گوید ارزبگیران در صدر جدول تورم نشسته‌اند.

ماجرای آنهایی که ارز دولتی گرفته‌اند، هنوز سوژه داغ رسانه‌هاست و هر روز اخبار جالب‌تری از آنان به گوش می‌رسد. یکی از جالب‌ترین اخبار، مربوط به دریافت ارز توسط صدا و سیما برای واردات خوراک دام است! آن‌گونه که شرق خبر داده صدا و سیما همیشه درخواست افزایش بودجه خود را دارد. اما امسال هم بودجه هزار و 500 میلیاردتومانی از دولت گرفته و هم درآمد آگهی‌هایش قابل توجه است و حتی تعرفه آگهی این سازمان امسال در زمان پخش مسابقات جام جهانی برای هر 30 ثانیه به سه میلیارد تومان هم رسیده است. اما حالا صدا و سیما یک شغل جدید هم پیدا کرده است. دامپروری. شرکت جام‌جم بازرگانی پیشرو که یکی از شرکت‌های محل کسب درآمد صدا و سیماست، 162 هزار یورو به نرخ دولتی از بانک مرکزی دریافت کرده و برای صدا و سیما ذرت برای خوراک دام وارد کرده است. شرکت بازرگانی ایمن تجارت جام‌جم، دیگر بنگاه اقتصادی صدا و سیما، هم در کوران ارزی بیکار ننشسته و توانسته یک‌میلیون و 12 هزار یورو ارز دولتی برای واردات دریافت کند. این شرکت در حالی معادل پنج ‌میلیارد و 60 میلیون تومان ارز دولتی برای واردات خودرو دریافت کرده که طبق اطلاعات آگهی روزنامه رسمی موجودی سرمایه این شرکت یک میلیارد تومان است.

واردکنندگان بی‌نام و نشان

اما تنها صدا و سیما به شغل واردات خوراک دام، مشغول نبوده. در این دوره افراد دیگری هم وارد بازارهای دیگر شده‌اند. یکی از بازارهای جذاب، واردات کاغذ است. شرق در گزارش دیگری از دریافت 8 /22 میلیون یورو ارز دولتی برای واردات کاغذ خبر داد و نوشت: اولی 14 میلیون یورو ارز گرفته است و دومی 8 /8‌ میلیون یورو. این 8 /22 میلیون یورو، دریافتی دو شرکت واردکننده کاغذ، دو برابر مجموع ارز دریافتی 20 شرکت دیگر واردکننده کاغذ است و البته یک تفاوت اساسی با آنها دارد؛ هیچ‌کس در بازار کاغذ کسانی را که دو برابر همه بازار، ارز برای واردات کاغذ روزنامه گرفته‌اند، نمی‌شناسد. 22‌ میلیون یورو ارز دولتی برای واردات بیش از 30 هزار تُن کاغذ؛ کاغذی که خبری از آن نیست. شاید هم به نام کاغذ تحریر، کاغذ دیواری وارد کشور کرده‌اند. اما نکته جالب در خصوص دو شرکت دریافت‌کننده ارز دولتی برای واردات کاغذ این است که دو شرکتی توانسته‌اند دو برابر 20 شرکت واردکننده کاغذ، ارز دولتی بگیرند که کسی نه نام آنان را تاکنون شنیده و نه نشانی آنها را می‌داند. حتی همایون امیرزاده، مشاور اجرایی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد که در یک‌سال اخیر در تمام جلسات مربوط به بحث کاغذ حاضر بوده، گفته «اسم برخی از شرکت‌های واردکننده کاغذ را نشنیده بودیم.» هانا تجارت پرلیت و خدمات پشتیبانی صنعت ساحل پرشیا، دو شرکتی هستند که بیشترین ارز را برای واردات کاغذ روزنامه دریافت کرده‌اند. مجموع دریافتی آنها 60 درصد کل ارز تخصیص‌داده‌شده به واردکنندگان کاغذ است. آن‌گونه که شرق گزارش داده از دو آدرس ثبت‌شده به نام این دو شرکت یکی در سعادت‌آباد است که کسی هیچ اطلاعی از وجود این شرکت ندارد و دیگری دفتری در خیابان میرداماد، نزدیک ساختمان بانک مرکزی که چند ماهی در اجاره دو جوان بوده و دیگر نیست!

خودرو و ارز گران

در شرایطی که همه ارز ارزان گرفته‌اند، خودروسازان خود را همیشه محق‌تر می‌دانند که بتوانند از ارز دولتی بهره ببرند. جز این اگر باشد همان تهدید همیشگی را رو می‌کنند؛ افزایش بسیار قیمت‌ها! ایران در این خصوص نوشت: چند وقتی است دل واردکنندگان خودرو و بازاریان از تصمیم‌های اخیر پر است. در این میان قطعه‌سازان و خودروسازان هم به صف ناراضی‌ها پیوستند و می‌گویند چگونه تخصیص ارز به شرکت‌هایی که واردات یکسری از کالاها در تخصص‌شان نیست یا جزو کالاهای ضروری نیست، صورت می‌گیرد اما برای قطعه‌سازان و خودروسازان ارز دولتی نیست. حال در کنار واردکنندگان خودرو، شرکت‌های خودروسازی هم زنگ خطرشان به صدا درآمده است و نسبت به فوریت در تخصیص ارز به دولت هشدار می‌دهند. محمدرضا نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان گفته چندی پیش نامه‌ای به وزیر صنعت، معدن و تجارت نوشتیم و در آن تاکید کردیم از آنجا که خودرو در اولویت اول تحریم‌هاست در تخصیص ارز همکاری لازم صورت گیرد تا قطعه‌سازان قبل از تحریم‌ها بتوانند به‌اندازه سه تا چهار ماه قطعه وارد کنند و پس از آن به دنبال سایر منابع خرید یا حتی تولید داخلی باشند. اما باوجود تمام تذکرها ارز دولتی به کالاهایی تخصیص یافت که بود و نبودش در کشور اهمیتی ندارد؛ مانند بخارشوی. در این میان واردات کالاهای اساسی هم در اولویت نبود چراکه در این بخش کشور با تحریمی روبه‌رو نیست. وی ادامه داد: اگر دولت در تخصیص ارز دولتی برای قطعات خودرو که الکترونیکی و مهم است، با سرعت اقدام نکند از چند ماه آینده صنعت خودرو آسیب جدی‌تر می‌خورد و قطعاً قیمت خودرو غیرقابل مهار خواهد بود.

ارزبگیران در صدر تورم

دولت گفته بود هدفش از تخصیص ارز به کالاهای وارداتی جلوگیری از افزایش قیمت و افزایش تورم کالاهای اساسی است. اما آن‌گونه که گزارش‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد گویا ارزبگیران در صدر جدول تورم نشسته‌اند. شرق نوشت: میانگین قیمت پنج خوراکی اساسی سبد مصرفی مردم شامل لبنیات، تخم‌مرغ، گوشت قرمز، میوه و چای بیش از 30 درصد افزایش پیدا کرده است. در گروه لبنیات کره پاستوریزه 2 /52 درصد گران‌تر شده است. کره جزو همان کالاهایی بود که طبق اطلاعات فهرست ارزی واردکنندگان، ارز دولتی معادل 65 میلیون یورو را به خود اختصاص داده بود. برنج وارداتی غیرتایلندی هم با افزایش قیمت 45درصدی همراه بوده و هر خانوار برای یک شانه تخم مرغ امسال باید 47 درصد بیشتر از پارسال هزینه کند. لوبیاچیتی یکی دیگر از کالاهایی است که ارز دولتی بالایی دریافت کرده و اکنون در جدول قیمت عرضه کالاهای اساسی بانک مرکزی جزو خوراکی‌های گران‌شده است. کالایی که واردات آن مورد استقبال بسیاری از شرکت‌های نامربوط قرار گرفت؛ برای مثال دو شرکتی که یک ماه قبل از تعیین نرخ ارز دولتی اساسنامه خود را تغییر دادند و واردات دام و خوراک را اضافه کردند، پس از تغییر اساسنامه خود به میزان 120 هزار یورو لوبیاچیتی وارد کرده‌اند یا شرکت رهروان خودرو پیشگامان نگین جنوب هم در کنار خودرو، ارز دولتی برای واردات لوبیاچیتی دریافت کرد.

حفظ آخرین سنگر

قیمت کالاهای اساسی افزایش قابل توجهی داشته و در این میان گویا تمام تلاش دولت بر کنترل قیمت نان متمرکز شده است. کالایی که از سال 93 به این سو دیگر افزایش قیمتی نداشته و دولت هم با این افزایش مخالف است. آن‌گونه که ایران خبر داده آخرین باری که نان مشمول افزایش قیمت شد آبان سال 93 بود و از آن سال تاکنون قیمت نان ثابت مانده است. حال نانوایان از افزایش هزینه‌ها با وجود ثابت بودن قیمت گله‌مندند اما دولت نیز موافق افزایش نرخ نان نیست. برای تصمیم‌گیری در این مورد کارگروهی در ستاد تنظیم بازار تشکیل شده که به گفته رئیس اتاق اصناف کاهش هزینه نانوایان از راه‌هایی به جز افزایش قیمت را بررسی می‌کند و به‌ زودی نتایج آن اعلام می‌شود. علی فاضلی، رئیس اتاق اصناف، گفته افزایش قیمت نان واقعیتی غیرقابل انکار است مگر اینکه تمهیدات لازم را اندیشیده باشیم که تاکنون چنین نبوده است.

جنگ نفتی با آمریکا

خبر اقتصادی دیگر، مربوط به بازار نفت است. تلاش آمریکا برای تحریم بیشتر نفت ایران و پیشنهاد نفتی اروپا به ایران و نگاه منفی ایران به هر دو. اگرچه هنوز بسته پیشنهادی اروپا به طور کامل منتشر نشده و وزیر نفت ایران گفته هنوز در جریان جزئیات بسته اروپا نیست، اما گویا کلیات این بسته برای ایران چندان خوشایند نیست و زنگنه تاکید کرده که اروپا باید تعهداتش را در قبال برجام انجام دهد. اما نکته دیگر بازار نفت، آغاز جنگ نفتی میان ایران و آمریکا و شرکای این کشور است. آن‌گونه که دنیای اقتصاد خبر داده آمریکا در تلاش است بر سیاست‌های نفتی اوپک تاثیر بگذارد و میزان تولید نفت اوپک را افزایش دهد تا قیمت‌ها کاهش پیدا کند. زنگنه به تلاش‌های ترامپ واکنش نشان داده و گفته به هر حال یک جنگ تجاری جریان دارد و در این میان، ما هم کارهای خود را به پیش می‌بریم و تاکنون تغییر عمده‌ای در مقدار تولید و فروش نفت خام ایران حاصل نشده است. زنگنه در واکنش به اقدامات ترامپ گفته اصل و اساس اوپک بر این است که بازار نفت، سیاسی نباشد و عوامل سیاسی در بازار دخالت نداشته باشند تا عرضه و تقاضا، قیمت نهایی نفت را تعیین کند. اما برخی اقدام‌های سیاسی و بی‌ثباتی‌ها، سبب ایجاد نگرانی در بازار نفت و افزایش قیمت می‌شود و از جمله دستور توهین‌آمیز ترامپ به برخی اعضای اوپک که توهین به حاکمیت ملی کشورهای مستقل عضو این سازمان است، سبب افزایش نگرانی‌ها در این بازار شده است. واکنش زنگنه به توئیت ترامپ است که گفته بود «انحصار اوپک باید به خاطر داشته باشد که قیمت‌های بنزین افزایش یافته است. اگر نگوییم کاری نکرده‌اند، اقدام لازم را هم برای این شرایط انجام نداده‌اند. آنها قیمت‌ها را افزایش می‌دهند، در حالی که ایالات‌متحده آمریکا در مقابل دلارهای اندک آنها از بسیاری از کشورهای عضو اوپک حمایت می‌کند. این باید یک خیابان دوطرفه باشد. قیمت‌های جهانی نفت خام را همین حالا کاهش دهید!» توئیتی که زنگنه آن را توهین‌آمیز خوانده است.

چانه‌زنی نفتی

اما تعبیر زنگنه از این شرایط، جنگ تجاری است که آمریکا آغاز کرده است. آن‌گونه که اعتماد گزارش داده برخی از خریداران نفت ایران، واردات را متوقف کرده‌اند و در صدر این فهرست شل و توتال قرار دارند. با این حال صادرات نفت خام ایران هنوز از میانگین سال گذشته بالاتر است. اما کارشناسان می‌گویند که صادرات نفت خام ایران رو به کاهش است چراکه برخی شرکت‌های نفتی و دولت‌ها روابط تجاری و سیاسی با آمریکا را به ایران ترجیح داده‌اند. با این حال یک مقام آگاه در شرکت ملی نفت از تلاش تیم مذاکره‌کننده این شرکت برای حفظ مشتریان نفت ایران خبر می‌دهد. او می‌گوید برخی از مشتریان درصدد امتیازگیری از ایران هستند و به‌ زودی روابط بهتر خواهد شد. یکی از این مشتریان کره جنوبی است. رویترز هم در این رابطه از قول منابع آگاه مدعی شده، «کره جنوبی در ماه جولای برای اولین بار طی شش سال گذشته تحت فشار تحریم‌های آمریکا، هیچ نفتی از ایران بارگیری نخواهد کرد. سئول به دنبال اخذ معافیت از آمریکاست تا بتواند تجارت با ایران را ادامه دهد.» ایرنا این خبر را تکذیب کرده اما روزنامه ایران آن را تایید کرده و نوشته این تصمیم موقتی است و ممکن است با مذاکره حل شود.