برخورد نزدیک از نوع دلاری

 مجید حیدری: بازار ارز، متفاوت‌ترین روز سال را در روز چهارشنبه هفته گذشته تجربه کرد. در این روز، نیروی انتظامی وارد میدان شد و معامله‌گران غیررسمی بازار را دستگیر کرد. این رویکرد باعث شد که عملاً معاملات در برخی از ساعات متوقف شود. در پایان این روز اما بانک مرکزی بااعلام تدابیری سه‌گانه دست به سیاستگذاری برای بازگرداندن ثبات به بازار ارز زد. همچنین رئیس کل بانک مرکزی، هفته گذشته طی نامه‌ای به رئیس کل امور مالیاتی تاکید کرد که از فعالان ارزی که معاملات متواتری داشتند، مالیات اخذ شود. مجموع این سیاست‌ها باعث شد که دلار از مرز پنج هزار تومان در انتهای هفته فاصله بگیرد. در بازارهای جهانی، یکی از مهم‌ترین رویدادها کاهش قیمت نفت بود. از عوامل مهم این کاهش، افزایش قابل توجه تولید آمریکا بوده است.

تکرار سناریوی کاهش قیمت نفت

قیمت نفت در دو هفته اخیر، روند نزولی در پیش گرفته و این روزها شرایط خوبی ندارد. نفت برنت کانال 70‌دلاری را که برای اولین بار از سال ۲۰۱۴ در ماه گذشته به‌دست آورد، نه‌تنها از دست داده، بلکه با رسیدن به مرز ۶۲‌دلاری بیم سقوط بیشتر و شکستن کف ۶۰‌دلاری نیز می‌رود. نفت خام آمریکا نیز با افت بیش از ۹درصدی در هفته گذشته، به کانال ۵۰ دلار بازگشته است. هفته گذشته، آژانس بین‌المللی انرژی، یکی از عوامل افت‌های اخیر نفت و فاصله گرفتن قیمت‌ها از کانال ۷۰ دلار را همگامی بازار نفت با روند اصلاحی در دیگر بازارها و همچنین شناسایی سود از سوی معامله‌گران می‌داند. اما این سازمان بر این باور است که مهم‌ترین عامل افت قیمت‌ها این است که شرایط بنیادین بازار در اوایل سال جاری میلادی از قیمت‌ها حمایت نمی‌کند. این افت قیمت‌ها در حالی رخ داد که تنها چند روز قبل از شروع افت قیمت‌ها بسیاری از موسسات و بانک‌های بین‌المللی در گزارش‌هایی چشم‌اندازی طلایی پیش‌ روی بازار نفت ترسیم کرده بودند و حتی بانک آمریکایی گلدمن ساکس احتمال رسیدن قیمت‌ها به بیش از ۸۰ دلار را در نیمه اول سال مطرح کرده بود. اما نفت در هفته گذشته با سرعت غیرمنتظره‌ای کاهش یافت و بار دیگر یادآور شد که این بازار چندان پیش‌بینی‌پذیر نیست.

به گزارش بانک مرکزی، روز دوشنبه، با جبران مقداری از افت بازارهای جهانی سهام، قیمت نفت خام با تغییر اندک، تثبیت شد. بر اساس گزارش ماهانه اداره اطلاعات انرژی آمریکا، انتظار می‌رود تولید نفت خام شیل در ماه مارس نسبت به ماه گذشته با افزایش 111 هزار بشکه در روز به 76 /6 میلیون بشکه در روز برسد. طبق پیش‌بینی این نهاد، احتمال دارد تولید نفت خام آمریکا تا پایان سال جاری میلادی به 11 میلیون بشکه در روز افزایش یابد. تحلیلگران خاطر‌نشان کردند که مصرف نفت همچنان قوی است. روز جمعه، شرکت خدمات انرژی بیکرهیوز اعلام کرد؛ تعداد چاه‌های نفتی آمریکا با 26 حلقه افزایش به 791 حلقه (بالاترین سطح از آوریل 2015) رسید.

در کنار این گزارش، برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد عرضه جهانی نفت در ماه گذشته میلادی کاهش اندکی یافته و به ۷ /۹۷ میلیون بشکه در روز رسیده است. با این حال، این مقدار نزدیک به ۵ /۱ میلیون بشکه بیشتر از مقدار عرضه در ژانویه ۲۰۱۷ است. این میزان افزایش عمدتاً به دلیل افزایش تولید نفت در آمریکا و برخی کشورهای غیرعضو اوپک بوده است. IEA میزان تولید اوپک در ماه گذشته را ۱۶ /۳۲ میلیون بشکه در روز برآورد کرده که نسبت به ماه پیش از آن تفاوت چندانی نداشته است. همچنین میزان پایبندی اعضای این سازمان به توافق برای کاهش تولید حدود ۱۳۷ درصد اعلام شده است. اما آمارهای IEA نشان می‌دهد میزان تولیدات غیرعضو اوپک در ماه ژانویه کاهشی بوده است. کشورهای خارج از اوپک در این ماه ۱۷۵ هزار بشکه در روز کمتر از دسامبر نفت تولید کرده‌اند اما تولیدات این کشورها نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳ /1 میلیون بشکه بیشتر بوده است. بر اساس این گزارش آن دسته از کشورهای غیراوپکی که در توافق برای کاهش تولید نفت مشارکت دارند، در ماه گذشته حدود ۸۵ درصد به این توافق پایبند بوده‌اند. روز سه‌شنبه، به دلیل تقویت مجدد دلار، پس از پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی پیرامون پیشی گرفتن عرضه نفت از تقاضا، قیمت‌های نفت تغییر چندانی نکرد.

آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش جدید ماهانه خود از شرایط بازار نفت، نسبت به «تکرار تاریخ» هشدار داده است. این سازمان هرچند که برآورد خود از رشد تقاضا در سال جاری را ۱۰۰ هزار بشکه در روز افزایش داده و بر موفقیت اوپک برای کاهش موجودی انبارهای نفتی تاکید می‌کند، اما همزمان این نگرانی را مطرح کرد که با وقوع موج دوم عرضه شیل، رشد عرضه جهانی نفت بیش از رشد تقاضا شود. بنابراین، احتمالاً چنان سطحی از مازاد عرضه در بازار نفت ایجاد شود که آنچه در سال ۲۰۱۴ در بازار رخ داد و قیمت‌ها را به سراشیبی سقوط کشاند، مجدداً تکرار شود.

افزایش موقتی طلای جهانی

هفته گذشته، افت نسبی بهای دلار موجب تقویت بهای طلا در بازارهای جهانی شد. به گزارش بانک مرکزی روز دوشنبه، به دلیل جبران بخشی از افت قابل توجه سهام آمریکا، نرخ دلار در برابر یورو پس از تجربه بیشترین افزایش هفتگی در 15 ماه اخیر، تضعیف شد. همچنین، خالص موقعیت فروش دلار آمریکا توسط سوداگران برای اولین بار طی شش هفته اخیر کاهش یافت. نرخ برابری یورو در مقابل دلار با 25 /0 درصد افزایش نسبت به روز جمعه به 2284 /1 رسید. در این روز، به دلیل تضعیف شاخص دلار، بهای طلا تقویت شد. با وجود این، پیش‌بینی می‌شود انتشار آمار تورم آمریکا در اواخر هفته، می‌تواند منجر به افزایش سریع‌تر از انتظار نرخ‌های بهره این کشور و توقف روند تقویتی طلا شود. نگرانی‌ها پیرامون تورم آمریکا پس از آن ظاهر شد که آمارهای ماه جاری نشان داد نرخ رشد اشتغال و دستمزدهای آمریکا افزایش یافته است. به این ترتیب، انتظارات پیرامون اینکه بازار کار این کشور طی سال جاری به وضعیت اشتغال کامل برسد، افزایش یافت. همچنین روز سه‌شنبه، در پی فروش گسترده دلار و گمانه‌زنی‌ها پیرامون نزدیکی بانک مرکزی ژاپن به بالاترین سطوح تاریخی طرح انگیزشی پولی، ارزش ین به بالاترین سطح پنج ماه اخیر افزایش یافت. در حالی که ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران در هفته جاری بهبود یافت، اما آنها همچنان به فروش دلار و خرید ین ادامه دادند. در این روز، نرخ ین در برابر دلار با ۱ /۱ درصد افزایش به ۸۲ /۱۰۷ رسید. دورنمای افزایش جهانی نرخ تورم، سرمایه‌گذاران را نگران و به تضعیف بازار سهام در ماه جاری کمک کرد. تقویت مجدد بازار جهانی سهام، معامله‌گران را به فروش دلار و خرید دارایی‌های ریسک‌دار ترغیب کرد. در نتیجه روز سه‌شنبه، نرخ یورو در برابر دلار با ۶۵ /۰ درصد افزایش (بیشترین افزایش یک‌روزه) به ۲۳۵۴ /۱ رسید.

فشار نرخ درهم به بازار دلار

هفته گذشته، روند افزایشی نرخ دلار در بازار تهران تداوم یافت، اما در پایان هفته با برخورد انتظامی با دلالان، نرخ ارز کاهش یافت. روز شنبه، در حالی که در بین دو تعطیلی قرار داشت و انتظار می‌رفت معامله‌گران چندان تمایلی برای ورود به بازار نداشته باشند، تقاضا در بازار افزایشی بود و این روند باعث افزایش نرخ دلار شد. رشد حواله درهم، اعلام خبرهایی مبنی بر درگیری‌های هوایی در سوریه، ورود تقاضای معامله‌گران شهرستانی به بازار تهران و ورود تقاضای کاذب به امید عرضه ارزان باعث افزایش تقاضا در این روز شد.

قیمت دلار در روز شنبه، در ابتدای کانال چهار هزار و ۷۰۰ تومان و با قیمت چهار هزار و ۷۲۵ تومان به کار خود پایان داد. در روزی که قیمت ارز روند افزایشی داشت، سکه تمام بهار آزادی نیز عقب ننشست و رشد دو‌کانالی را به ثبت رساند. سکه که در انتهای دو هفته گذشته با قیمت یک میلیون و ۵۲۲ هزار تومان به کار خود پایان داده بود، روز شنبه را با قیمت یک میلیون و ۵۴۰ هزار تومان به پایان برد؛ رقمی که ۱۸ هزار تومان بالاتر از دو روز قبل آن بود.

روز دوشنبه بازار وارد مرحله جدیدی شد. در صبح این روز، ارزش دلار در منطقه هرات افغانستان بالا رفت تا اولین سیگنال افزایشی به بازار داخلی صادر شود. در دومین گام، نرخ حواله درهم در همان ابتدای روز به آستانه مرز هزار و ۳۲۰ تومان رسید تا انتظارات صعودی در بازار داخلی فعال‌تر شود. این دو اتفاق موجب شد معاملات در بازار داخلی با قیمت چهار هزار و ۷۹۰ تومان آغاز شود که افزایشی ۶۵‌تومانی نسبت به قیمت بسته شده روز شنبه داشت. البته در انتهای این روز قیمت ارز وارد کانال چهار هزار و 805 تومان نیز شد.

اخذ مالیات از خریداران ارزی

روز دوشنبه، رئیس‌کل بانک مرکزی در نامه‌ای به رئیس سازمان مالیاتی، از یک واقعیت ارزی پرده برداشت. طبق نامه ولی‌الله سیف، حجم بسیار زیادی از مبادلات ارزی از ابتدای سال جاری تا ۱۷ دی‌ماه، به نام افراد معدودی ثبت شده است. او در نامه خود به کامل تقوی‌نژاد، لیست این افراد را پیوست نامه کرده است تا به تبادلات ارزی آنها رسیدگی و مالیات متعلق بر آن اخذ شود. این اقدام بانک مرکزی در راستای پرهزینه کردن سفته‌بازی ارزی انجام شده و تکمیل‌کننده اطلاعیه هفته گذشته سازمان مالیاتی است. سیف در نامه خود تاکید کرد که بانک مرکزی به منظور ارتقای سطح تعاملات خود با سازمان مالیاتی، تا حد امکان و شناسایی و وصول دقیق درآمدهای مالیاتی دولت، ضمن ردیابی و تشخیص دلالان ارزی، اقدام به استخراج و ارائه اطلاعات این اشخاص کرده است. روز سه‌شنبه، بار دیگر سیگنال افزایش حواله درهم، بازار ارز داخلی را متاثر کرد. در چهارمین روز هفته، دلار با ۱۰۵ تومان رشد به قیمت چهار هزار و ۹۱۰ تومان رسید و یورو با ۱۲۰ تومان رشد روی نقطه شش هزار و ۱۷۰ تومان آرام گرفت. روز سه‌شنبه سکه تمام بهار آزادی نیز با تکیه بر رشد قیمت دلار سه کانال قیمتی بالا رفت؛ در این روز سکه با افزایش ۳۲ هزارتومانی به قیمت یک میلیون و ۵۹۳ هزارتومان رسید. این بیشترین قیمت سکه در طول ادوار گذشته بود و موجب شد انتظارات افزایشی در این بازار بیش از پیش فعال شوند.

ورود نیروی انتظامی به بازار

روز چهارشنبه را می‌توان متفاوت‌ترین روز بازار ارز نام‌گذاری کرد. در این روز، برخورد انتظامی با دلالان ارزی، باعث شد فعالیت این گروه در بازار مختل شود. دستگیری این معامله‌گران باعث شد که قیمت در پاساژ افشار محو شود و خرید و فروش به کمترین میزان حداقلی برسد. در چنین فضایی، دو قیمت در بازار وجود داشت: اولی، قیمت صرافی‌های منتخب بانک مرکزی، دوم، قیمت صرافی‌های بازار. گروه اول، قیمت دلار را تا ساعت 3 بعدازظهر در حجم خرد تا قیمت چهار هزار و 803 تومان پایین آوردند؛ قیمت در معاملات با حجم عمده این صرافی‌ها به زیر چهار هزار و 800 تومان رفت و به عدد چهار هزار و 798 تومان رسید. قیمت‌هایی که بیش از 100 تومان کمتر از نرخ بسته‌شده روز سه‌شنبه بودند. قیمت صرافی‌های عادی بازار نیز تا چهار هزار و 820 تومان پایین آمد. روز چهارشنبه قیمت سکه در بازار با هزار تومان کاهش به یک میلیون و 592 هزار تومان رسید که هزار تومان کمتر از روز سه‌شنبه بود. البته در بعد از ظهر روز چهارشنبه خبرهایی منتشر شد مبنی بر اینکه این دلالان ارزی آزاد شده‌اند، اما با اطمینان می‌توان گفت که در روزهای آینده نمی‌توانند با آزادی کامل اقدام به خرید و فروش ارز کنند.

تدابیر سه‌گانه بانک مرکزی

چهارشنبه‌شب هم بانک مرکزی تدابیر سه‌گانه‌ای برای بازگرداندن ثبات به بازار ارز اتخاذ کرد. بر اساس گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، کلیات این تدابیر به شرح زیر است:

انتشار گواهی سپرده ریالی: به شبکه بانکی کشور اجازه داده می‌شود از تاریخ 28 /۱۱ /1396 به  مدت دو هفته نسبت به انتشار گواهی سپرده ریالی با نرخ ۲۰ درصد اقدام کند. اوراق مزبور با سررسید یک‌سال منتشر خواهند شد و نرخ بازخرید قبل از موعد آن ۱۴ درصد خواهد بود.

انتشار گواهی سپرده ریالی مبتنی بر ارز: به شبکه بانکی کشور اجازه داده می‌شود گواهی سپرده ریالی ارز بنیان با سررسیدهای یک و دو‌ساله منتشر کند. نرخ ریال مورد محاسبه در زمان افتتاح گواهی سپرده متوسط یک ماه قبل سامانه سنا خواهد بود و نرخ سود برای سررسیدهای یاد‌شده به ترتیب ۴ و 5 /4 درصد خواهد بود و در سررسید، ارز یا معادل ریالی آن به نرخ متوسط یک هفته قبل سامانه سنا به دارنده اوراق پرداخت خواهد شد. در صورت بازخرید این اوراق قبل از سررسید، سود سپرده کوتاه‌مدت ریالی (۱۰ درصد) به دارنده اوراق پرداخت خواهد شد.

پیش‌فروش سکه بهارآزادی: بانک مرکزی نسبت به پیش‌فروش شش‌ماهه سکه بهار آزادی با نرخ ۱۴ میلیون ریال و پیش‌فروش یک‌ساله سکه بهار آزادی با نرخ ۱۳ میلیون ریال از طریق شعب منتخب بانک ملی اقدام خواهد کرد.

برآیند صفر در بازار سرمایه

در هفته منتهی به 25 بهمن‌ماه سال جاری، شاخص بورس تهران با 47 واحد افزایش به سطح 98 هزار و 348 واحد رسید. در هفته گذشته شاخص بورس تهران اولین روز هفته خود را با نیم درصد کاهش آغاز کرد و پس از آن در دو روز بعد با رشد متوسط روزی 2 /0 درصد این کاهش را جبران کرد و در نهایت برآیند بازدهی بازار در هفته گذشته را به صفر رساند. شاخص کل هم‌وزن نیز تقریباً با شاخص کل بورس همراه بوده و حدود 2 /0 درصد افزایش یافت. اما شاخص فرابورس در هفته مذکور رشد بیشتری به نسبت همتای خود در بازار بورس داشت و با دو درصد افزایش به سطح 11 هزار و 7 واحد رسید. یکی از بازارهای پرنوسان هفته گذشته بازار ارز بود که در هفته مورد بررسی 8 /1 درصد بازدهی داشت و نگاه نگران فعالان بازار سرمایه را به خود معطوف کرده بود. از سوی دیگر، هفته گذشته نرخ‌های سود در اوراق خزانه دولتی با افزایش مواجه شد که سبب حرکت نقدینگی به سمت این بازار شده است. از سوی دیگر نزدیک شدن به روزهای پایانی سال سبب فشار نهادهای حقوقی برای تامین نقدینگی و ایجاد فضای احتیاطی در سمت تقاضا شده است. با وجود این، کارشناسان معتقدند در صورت ادامه تضعیف پول ملی، بازار سهام با یک فاز تاخیر از لاک احتیاط بیرون خواهد آمد و رشد ریالی شاخص، متناسب با میزان صعود ارز در رقم شاخص کل منعکس خواهد شد.

سیگنال نرخ سود در بازار اسناد خزانه

بررسی روند نرخ‌های موثر سود سالانه در ماه‌های گذشته نشان می‌دهد که اوراق اسناد خزانه اسلامی در نماد معاملاتی اخزا در بازار بدهی روند نزولی داشته و به 15 درصد و حتی کمتر از آن رسیده بود، اما در بهمن‌ماه و همزمان با افزایش قیمت ارز در بازار به سرعت به بالاتر از 17 درصد برای سررسیدهای سال آینده و بیش از 18درصد برای اوراق با سررسید 98 رسیده است. کارشناسان معتقدند این افزایش بر اساس تئوری‌های اقتصادی طبیعی است چرا‌که نوسانات شدید ارزی به ویژه هنگامی که با دخالت بانک مرکزی در عرضه ارز همراه می‌شوند پیامد انقباضی مهمی را در بازار اعتباری دارند که نتیجه آن افزایش نرخ‌های موثر سود است. از منظر بورس تهران نیز در صورتی که نرخ‌های موثر سود از مرزهای 20‌درصدی فراتر رود، انتظار تاثیرگذاری منفی بر ارزش‌گذاری سهام وجود دارد.

رفت‌وبرگشت تازه‌وارد به تابلوی بورس

هفته گذشته شرکت مدیریت صنعت شوینده بهشهر در نماد معاملاتی «شوینده» به دلیل شفاف‌سازی در خصوص تغییرات بیش از 20‌درصدی قیمت سهام متوقف شد و یک روز بعد از توقف به تابلوی بازار دوم بورس بازگشت. تازه‌وارد بورسی با قیمت 3476 ریال و رشد 10درصدی و با صف خرید 49 میلیون سهمی بازگشایی شد و در پایان نیز با بیش از 40 میلیون صف خرید به کار خود پایان داد. گفتنی است سهم مذکور از زمان عرضه تاکنون 32 درصد بازدهی خالص داشته است. همچنین «شیران» پس از برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه و تقسیم سود نقدی به مبلغ 558 ریال، با قیمت 3612 ریال و رشد 8 /4درصدی به گردونه معاملات بازگشت. علاوه بر این، فولاد هرمزگان جنوب پس از شفاف‌سازی در خصوص تعدیل مثبت 36درصدی در خصوص افزایش سود خالص پیش‌بینی‌شده با رشد پنج‌درصدی و با قیمت 1967 ریال به گردونه معاملات بازگشت. از عمده‌ترین دلایل این تعدیل مثبت افزایش «هرمز» نرخ اسلب در بازارهای جهانی و افزایش مقدار فروش صادراتی محصول از سوی شرکت بیان شده است.

در هفته منتهی به 25 بهمن‌ماه سال جاری در فرابورس نیز نماد «قاسم» پس از افشای اطلاعات با‌اهمیت تعدیل مثبت 62 درصد در پیش‌بینی درآمد هر سهم سال مالی 96 و اعلام سود 13ریالی به ازای هر سهم بازگشایی شد. این سهم با رشد 10درصدی و به قیمت 2777 ریال به تابلوی معاملاتی بازگشت و با صف خرید 4 /2میلیونی در قیمت 2915 ریال به کار خود پایان داد. گفتنی است تعدیل مثبت پیش‌آمده در این شرکت به جهت پرداخت مطالبات معوق 200 میلیارد‌تومانی از سوی وزارت بهداشت است.