رشد ساز

تولید ناخالص داخلی از مهم‌ترین متغیرهایی است که در اقتصاد کلان به طور مبسوط درباره اجزای تشکیل‌دهنده، چگونگی مسیر رشد و بسیاری از ویژگی‌های دیگر آن؛ تئوری‌ها و مدل‌های متعددی وجود دارد. یکی از مباحث مهم مرتبط با این متغیر، شناسایی اجزای آن و چگونگی تاثیرگذاری آنهاست.  در مدل‌های رشد اقتصادی که بحث بسیار مبسوط و پراهمیتی در اقتصاد کلان است، عوامل موثر بر رشد مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. در مبحث رشد؛ اقتصاددانان متعددی از قبیل آدام اسمیت، ریکاردو، مالتوس، سولو، منکیو، رومر و‌... به ارائه مدل پرداخته‌اند. هر کدام از این مدل‌ها، موضوع را از زاویه‌ای مورد بررسی قرار داده‌اند. آنچه به طور خلاصه از این مدل‌ها می‌توان بیان کرد این است که عوامل سرمایه، پس‌انداز، بهره‌وری، تکنولوژی و دیگر عوامل بر مسیر رشد تاثیرگذار هستند. در بین عوامل تاثیرگذار، سرمایه‌گذاری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است به‌طوری‌که مبحثی تحت عنوان قاعده طلایی رشد وجود دارد که در آن نرخ بهینه پس‌انداز و به تبع آن نرخ بهینه سرمایه‌گذاری ملاک اصلی رشد در بلندمدت و همچنین عامل تفاوت مسیرهای رشد بلندمدت کشورها بیان می‌شود. در بین اجزای تشکیل‌دهنده تولید ناخالص ملی در ایران، مصرف بیشترین وزن را دارد (بیش از 50 درصد) اما بررسی‌ها حاکی از آن است که عامل تاثیرگذار بر رشد اقتصادی بحث‌های سرمایه‌گذاری و همچنین خالص صادرات است. متغیر خالص صادرات نیز مشتق از بحث‌های سرمایه‌گذاری بوده و از این رو چنانچه سرمایه‌گذاری‌ها روند کاهنده داشته باشند، بر این متغیر نیز تاثیرگذار است. سرمایه‌گذاری یک متغیر پویاست که خود از متغیر سطح انباشت سرمایه به دست می‌آید. یعنی، زمانی سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد که متغیر موجودی سرمایه افزایش یابد.

از دیگر اجزای تولید ناخالص ملی، متغیر مخارج دولت است که خود از دو قسمت بودجه جاری و بودجه عمرانی تشکیل شده است. در مباحث رشد، بودجه عمرانی همانند سرمایه‌گذاری عمل کرده و دارای اثرات فزاینده بر رشد بلندمدت کشور است. مطالعات اقتصادی نشان می‌دهد که متغیرهای رشد سالانه موجودی سرمایه و رشد تولید ناخالص داخلی از همبستگی بسیار بالایی برخوردار هستند به‌طوری‌که در طول 20 سال (71 تا 90)، متوسط رشد سالانه موجودی سرمایه 8 /3 درصد و تولید ناخالص داخلی 9 /3 درصد بوده است، این موضوع گواه اهمیت بی‌چون و چرای بحث سرمایه‌گذاری است. به دلایل زیادی، بخش خصوصی در ایران توان سرمایه‌گذاری بالایی ندارد، بنابراین سرمایه‌گذاری دولت و به طور خاص بودجه عمرانی دولت نقش قابل ملاحظه‌ای در مسیر بلندمدت رشد اقتصادی دارد. متاسفانه وضعیت درآمد و مخارج دولت طی سال‌های گذشته عمدتاً همراه با کسری بوده و در این مسیر سهم بودجه‌های عمرانی روند نزولی داشته است، تداوم این روند، اثرات سوء بلندمدتی بر روند رشد تولید ناخالص داخلی خواهد گذاشت. پیش‌بینی سهم بودجه‌های عمرانی در آینده به دلیل وضعیت بغرنج اقتصادی و تعهدات بی‌شمار دولت، چندان مناسب ارزیابی نمی‌شود و احتمال افزایش آن در شرایط عادی بسیار کم پیش‌بینی می‌شود. بنابراین با توجه به اهمیت بودجه عمرانی و سرمایه‌گذاری در رشد بلندمدت تولید، توجه سیاستگذاران و مقامات به این مقوله حیاتی است. زندگی و رفاه نسل آینده کشور در گرو افزایش سرمایه‌گذاری‌های کنونی است.