خداحافظی با باجه

  مرضیه محمودی: بانکداری جهانی در حال خداحافظی با باجه است. شیوه تعامل مشتریان با بانک‌ها از قالب ارتباط پشت باجه خارج شده و همه به بانکداری مدرن و حتی بانکداری بدون بانک روی آورده‌اند. این را تحقیقات موسسات مختلف می‌گوید. موسسه اکسنچر (Accenture) در سال 2014 در آمریکا مطالعه‌ای روی بانکداری و شیوه تعامل مشتریان با بانک‌ها انجام داده است. بر اساس این گزارش از متوسط ۱۷ تعامل ماهانه مشتریان تنها یک تعامل از طریق شعبه انجام می‌شود و دیگر تعاملات یا از طریق اینترنت انجام می‌شود، یا موبایل یا دستگاه‌های خودپرداز. موسسه گالوپ هم در سال 2015 تحقیقی روی 100 بانک آمریکایی و اروپایی انجام داد که نشان می‌داد تنها 14 درصد مدیران این بانک‌ها گفته‌اند قصد دارند شعب فیزیکی خود را بیش از 10 درصد توسعه دهند و بیش از یک‌سوم گفته‌اند نه‌تنها قصد توسعه شعب فیزیکی را ندارند، بلکه می‌خواهند شعب فیزیکی خود را کاهش دهند.

اما مساله دیگری هم وجود دارد که بانک‌ها را به سمت توسعه شعب الکترونیک و نوسازی می‌برد؛ توسعه فین‌تک‌ها.

بر اساس گزارش موسسه اکسنچر تا سال ۲۰۲۰ بانک‌های سنتی یک‌سوم درآمد خود را در نتیجه رقابت با موسسات غیربانکی یا همان فین‌تک‌ها از دست خواهند داد و 70 درصد افراد ۱۸ تا ۳۴‌ساله مشکلی در استفاده از خدمات مالی موسسات غیربانکی ندارند. موج تغییرات تنها مربوط به اروپا و آمریکا نیست. دیگر کشورها هم در تلاشند تا از قافله بانکداری مدرن و فین‌تک‌ها جا نمانند. اما ایران در این میان چه کرده و چه نگاهی به ابزارها و فناوری‌های مدرن دارد؟ بانکداری الکترونیک، ارائه خدمات نوین بانکی و استفاده از خودپردازها قطعاً در ایران توسعه قابل توجهی داشته و ایران هم در تلاش است تا مراجعات حضوری مشتریان به شعب فیزیکی را به حداقل ممکن برساند. اگرچه شعب بانکی هنوز مرجعی اصلی برای بسیاری از فعالیت‌هاست.

مساله بعدی مواجهه ایران با فین‌تک‌هاست. فعالیت فین‌تک‌ها در حالی در کشورهای مختلف توسعه‌یافته که ایران همچنان در مقابل این موج ایستاده است. هفته گذشته بانک مرکزی در بخشنامه‌ای تنها یک کارکرد «فین‌تک»ها را به رسمیت شناخت و دو فعالیت دیگر آنها را منع کرد. «پرداخت»، «قرض‌دهی و تامین ‌مالی» و «پس‌انداز» سه ماموریت اصلی فناوری‌های مالی در دنیا محسوب می‌شود که در چارچوب بانک مرکزی، فین‌تک‌ها از دو ماموریت اصلی قرض‌دهی و پس‌انداز منع شدند و این وظیفه بر عهده بانک‌ها باقی‌مانده است.

به گفته کارشناسان، فعالیت فین‌تک‌ها در حوزه پرداخت تنها از بستر بانکی امکان‌پذیر است و می‌توان گفت بانک‌ها و فین‌تک‌ها در این حوزه شریک هم هستند. اما دو ماموریت دیگر، یعنی قرض‌دهی و تامین ‌مالی و پس‌انداز دو حوزه‌ای است که فعالیت آنها می‌تواند رقیبی جدی برای فعالیت بانک‌ها باشد. بانک مرکزی ممنوعیت فعالیت در این دو حوزه را رشد قارچ‌گونه موسسات غیرمجاز دانسته و گفته به دلیل ملاحظات موجود، گام اول در آزادسازی بانک مجازی را با احتیاط برداشته است. اما این احتیاط در حالی است که فین‌تک‌های قرض‌دهی و پس‌انداز در بسیاری از کشورهای دنیا فعال‌اند.