پیشنهاد مذاکره آمریکا

جدال کلامی رئیس‌جمهور آمریکا، حالا به پیشنهاد بی‌قیدوشرط برای مذاکره تبدیل شده است. دونالد ترامپ، دو بار در هفته گذشته به مقامات ایران پیشنهاد مذاکره داد. یک‌بار دوشنبه هشتم مردادماه در یک کنفرانس مطبوعاتی با نخست‌وزیر ایتالیا اعلام کرد تمایل دارد با مقام‌های ایرانی ملاقات داشته باشد. او گفت من به ملاقات کردن اعتقاد دارم. اگر آنها بخواهند، من قطعاً با [مقام‌های] ایران ملاقات خواهم کرد. نمی‌دانم که آیا آنها آماده این کار هستند. آنها اکنون در حال پشت سر گذاشتن دوره سختی هستند. او گفت من معتقدم آنها احتمالاً در پایان به این نقطه خواهند رسید که خواستار ملاقات شوند و من آماده‌ام تا هر زمان که بخواهند، با آنها ملاقات کنم. من این کار را از روی قوت یا ضعف انجام نخواهم داد. فکر می‌کنم این کار اقدام مناسبی است. اگر بتوانیم به نتیجه معنادار دست یابیم -نه اتلاف کاغذی که در توافق قبلی اتفاق افتاد-، قطعاً مایل به انجام ملاقات خواهم بود.

ترامپ در پاسخ به سوال خبرنگاری که از او پرسید آیا پیش‌شرطی برای چنین ملاقاتی دارد، گفت: هیچ پیش‌شرطی، نه. اگر آنها بخواهند ملاقات کنند، من هم ملاقات خواهم کرد. هر زمان که آنها بخواهند. این کار برای آنها خوب است، برای ما خوب است و برای جهان خوب است. او در پایان تاکید کرد درباره گفت‌وگو با دیگران به‌خصوص وقتی صحبت از احتمال جنگ، مرگ، قحطی و بسیاری از چیزهای دیگر مطرح است، باید مذاکره کرد. هیچ مشکلی با مذاکره وجود ندارد.

درخواست دوم را چهارشنبه دهم مردادماه اعلام کرد و در یک سخنرانی در جمع هوادارانش در ایالت فلوریدا گفت: من احساس می‌کنم که آنها -ایران- به زودی با ما وارد گفت‌وگو خواهند شد. شاید هم این کار را نکنند که آن هم اشکالی ندارد. اما امیدوارم که کار با ایران خوب پیش برود. این چندمین باری است که آمریکا از تریبون‌های مختلف پیشنهاد مذاکره با ایران را مطرح می‌کند. پیش از این نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد، یک‌بار خود رئیس‌جمهور آمریکا و وزیر امور خارجه او هم به طرق مختلف پیشنهاد مذاکره را عنوان کرده بودند.

پیش‌شرط‌های پمپئو

اما در حالی که رئیس‌جمهور آمریکا پیشنهاد مذاکره بی‌قیدوشرط را عنوان کرده، «مایک پمپئو»، وزیر امور خارجه آمریکا پیش‌شرط‌هایی برای انجام این دیدار گذاشت. به گزارش ایرنا وی در مصاحبه با شبکه خبری «سی‌ان بی‌سی» گفت: اگر ایرانی‌ها تعهد نشان بدهند که می‌توانند تغییرات اساسی در رفتار با مردمانشان داشته باشند، رفتارهای سوء خود را کاهش داده و وارد توافقی واقعی در حوزه منع گسترش تسلیحات هسته‌ای شوند، آنگاه می‌توان برای گفت‌وگو آماده شد.

پیشنهاد ترامپ واکنش‌های بسیاری داشت. در داخل آمریکا، باب منندز، سناتور ارشد دموکرات از جمله مقام‌هایی بود که به این موضوع توجه نشان داد و اظهارات ترامپ را به «یک نسخه ضررآفرین دیگر» تعبیر کرد و به خبرنگاران گفت: این هم مانند کره شمالی است؛ بدون پیش‌شرط و بدون آمادگی. نتیجه چه شد؟ اما «باب کورکر»، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا و «دائن فاینستاین» سناتور قدیمی دموکرات از جمله افرادی بودند که در گفت‌وگو با رسانه‌ها، موضع ترامپ را ستودند.

آمریکا قابل اعتماد نیست

اظهارات ترامپ در داخل هم واکنش‌هایی داشت. حمید ابوطالبی، مشاور رئیس‌جمهور در صفحه توئیتر خود نوشت: کسانی که به گفت‌وگو به‌ عنوان روش حل اختلافات در جوامع متمدن باور دارند، باید به ابزار آن هم ملتزم باشند. احترام به ملت بزرگ ایران، کاهش خصومت‌ها و بازگشت آمریکا به برجام، هموارکننده مسیر سنگلاخ کنونی است.

وزیر کشور هم در همایش معاونان سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری‌های سراسر کشور گفت: آمریکا قابل اعتماد نیست، وقتی این کشور با قلدری و به ‌صورت یکجانبه از برجام خارج می‌شود، چطور می‌توان اعتماد کرد؟ از طرفی می‌گویند به ایران فشار آورده شود تا ایران تعهدات جدیدی را بپذیرد و از طرف دیگر صحبت از مذاکره بدون پیش‌شرط می‌کنند.

سیدمحمد صدر مشاور عالی وزیر امور خارجه و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم در گفت‌وگو با جماران اعلام کرد ترامپ اول به برجام بازگردد، بعد حرف از مذاکره بزند. این پیشنهاد نیز بدین خاطر است که بگوید من آمادگی مذاکره داشتم، اما طرف ایرانی نپذیرفت. لذا برای اینکه این توطئه او خنثی شود، ایران باید بگوید؛ آقای ترامپ در ابتدا باید اول اشتباهات گذشته‌اش را جبران کند، بعد حرف از مذاکره بزند. یعنی رسماً اعلام کند که اشتباه کرده از برجام خارج شده و برجام را بپذیرد. همچنین به تمام قول‌ و قرارهایی که داده، پایبند است. علی مطهری هم در جمع خبرنگاران درباره پیشنهاد ترامپ برای مذاکره با ایران گفت: اگر ترامپ از برجام خارج نشده و تحریم‌ها را علیه ایران برقرار نکرده بود، به نظر من ورود به مذاکره با آمریکا اشکالی نداشت، همان‌طور که بهتر بود در زمان اوباما با آمریکا رابطه برقرار می‌کردیم و حتی وارد مذاکره هم می‌شدیم ولی آن فرصت را از دست دادیم. اکنون مذاکره با آمریکا توام با خواری و تحقیر است و فعلاً مذاکره با آمریکا مناسب نیست.

بررسی مذاکره در شورای عالی امنیت ملی

اما علی‌اکبر ناطق‌نوری در گفت‌وگو با ایرنا اعلام کرد اصل قصه و چنین چیزی منفی نیست و پیش‌بینی هم می‌شد و می‌شود، نوع خلقیات آقای ترامپ هم همین است. ابتدا به ساکن ما نباید مذاکره را رد کنیم و بگوییم بیخود کرده است؛ باید تامل داشته باشیم و دستپاچه نشویم، ذوق‌زده هم نشویم که ترامپ از همین ذوق‌زدگی ممکن است سوءاستفاده کند، ممکن است ما را تست کند. مسوولان ذی‌ربط باید با تدبیر و درایت موضوع را رصد کنند. در شورای عالی امنیت ملی مورد بحث قرار بگیرد و نهایتاً با توجه به موخراتی که شاید داشته باشد ببینند چگونه عمل کنند.

سیدحسین موسویان، دیپلمات سابق هم در گفت‌وگو با عصر ایران گفت با تصمیم شورای عالی امنیت ملی و موافقت رهبری به ترامپ پیشنهاد بدهید به تهران سفر کند و چند برنامه ایران‌شناسی برایش بگذارید. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرد نباید مذاکره به تابویی در مناسبات ایران و آمریکا تبدیل شود. زمام اختلافات ایران و آمریکا در اختیار بازیگران ثالث است و تا زمانی که یک خط قرمز ارتباطی میان دو طرف ایجاد نشود، منافع ملی تهران و واشنگتن بازیچه دیگران خواهد بود.

نامه سردار جعفری به ترامپ

سردار جعفری، فرمانده کل سپاه پاسداران با انتشار نامه‌ای به درخواست دونالد ترامپ برای ملاقات با مقامات ایرانی، واکنش نشان داد و نوشت: مردم ایران هرگز به مسوولان خود اجازه مذاکره و ملاقات با شیطان بزرگ را نمی‌دهند. به گزارش فارس جعفری در این نامه نوشته: آقای ترامپ ایران کره شمالی نیست که به درخواست ملاقات شما پاسخ مثبت بدهد. بدانید مردم ایران، دین و ایمانشان را با اسلام احیاشده توسط حضرت امام خمینی (ره) تقویت کرده‌اند و با ملت‌های سلطه‌پذیر تفاوت‌های فراوانی دارند و هرگز به مسوولان خود اجازه مذاکره و ملاقات با شیطان بزرگ را نمی‌دهند. شما این آرزو را به گور خواهید برد که مقامات جمهوری اسلامی ایران از شما درخواست ملاقات کنند یا اجازه ملاقات با شما را از ملتشان دریافت نمایند. هرگز چنین روزی را نخواهید دید. همچنان در کاخ سیاهتان بنشینید و در توهم ملاقات با مقامات ایرانی بمانید، و بدانید این یک آرزویی است که تا پایان دوران ریاست‌جمهوری‌تان با شما همراه خواهد ماند و حتی روسای جمهوری بعدی آمریکا هم آن را نخواهند دید.

تنش‌زدایی ایران و آمریکا؟

به نظر می‌رسد آمریکا از مواضع تند قبلی کوتاه آمده است و تهدید او به جنگ با ایران در داخل این کشور واکنش‌های منفی داشته. آن‌گونه که خبرگزاری فارس اعلام کرده روزنامه «هافینگتون پست» و موسسه «یوگاو» در آمریکا بعد از اظهارنظر توئیتری رئیس‌جمهور آمریکا علیه همتای ایرانی خود نظر افکار عمومی در آمریکا را درباره «حمایت یا مخالفت با اعلان جنگ علیه ایران» جویا شدند. نتیجه این نظرسنجی حاکی از آن است که 53 درصد آمریکایی‌های شرکت‌کننده در نظرسنجی، مخالف اعلام جنگ با ایران هستند و 37 درصد از شرکت‌کنندگان هم مخالفت شدید خود با هرگونه اعلان جنگ را اعلام کردند.

پیشتر از این پیشنهاد، سه روزنامه الاخبار، العرب و رای‌الیوم هم تحلیل کرده بودند که ایران و آمریکا در مسیر تنش‌زدایی قرار دارند.

دنیای اقتصاد در این خصوص نوشت: همزمان با بالا گرفتن تهدیدات لفظی متقابل ایران و آمریکا، سه روزنامه عربی در تحلیل‌هایی همسو از این انتقال پیام رمزگشایی کردند. روزنامه لبنانی الاخبار نوشت که وزیر دفاع آمریکا فشارهای کشورش بر ایران را تنها به منظور تغییر سیاست خارجی تهران توصیف کرد که این امر بیشتر شبیه به دعوت ایران به گفت‌وگو است. همزمان روزنامه العرب چاپ لندن نیز با تحلیل سفر روز جمعه یوسف بن‌علوی وزیر خارجه عمان به واشنگتن، دیدار بن‌علوی با جیمز متیس را در ارتباط با میانجیگری این کشور و کاهش تنش میان ایران و آمریکا دانسته است. از سوی دیگر، رای‌الیوم نیز تحلیل کرده است که محور افشانشده مذاکرات پوتین - ترامپ گفت‌وگوی مستقیم ایران و آمریکا بوده است.

میانجیگری مجدد عمان؟

سفر نخست‌وزیر عمان به آمریکا و احتمال سفر قریب‌الوقوع او به ایران، این سوال را ایجاد کرده که آیا ایران و آمریکا قرار است با هم مذاکره‌ کنند و عمان قرار است نقش میانجی را داشته باشد؟ ناطق‌نوری گفته چنین موضوعی محتمل است. چون عمان این سابقه را دارد، در برجام هم عمان پیش‌قدم بود. سیدمحمد صدر چنین موضوعی را دور از انتظار ندانسته و گفته احتمال اینکه عمان سعی کند اقدامات مثبتی میان ایران و آمریکا انجام دهد، وجود دارد. دنیای اقتصاد نوشت: بسیاری از رسانه‌ها و به ‌طور ویژه برخی رسانه‌های عرب‌زبان اعلام کردند «یوسف بن‌علوی» در دیدار با «جیمز متیس» وزیر دفاع آمریکا میانجیگری و کاهش تنش میان ایران و آمریکا را پیگیری کرده است. این احتمال در حالی تقویت می‌شد که اخیراً محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز در سفری کوتاه به مسقط با همتای عمانی خود رایزنی کرده بود. اما بن‌علوی در گفت‌وگو با «الجزیره» گفت: برای وساطت بین واشنگتن و تهران به آمریکا نرفته اما کشورش آماده وساطت بین ایران و آمریکاست. به گزارش ایلنا، وزیر خارجه عمان با تاکید بر اینکه «تاکنون پیامی نه از سوی ایرانی‌ها و نه از دولت آمریکا دریافت نکرده‌ایم»، گفت: «به اعتقاد من، امکان گفت‌وگو میان ایران و آمریکا وجود دارد. همچنین معتقدم طرفین در بحبوحه این تنش‌ها، به فرصتی نیاز دارند که مانع ورود آنها به درگیری‌های بی‌فایده برای خود یا منطقه شود.»