عدم تعادل در عرضه و تقاضا
نوسازی بیمارستان‌ها با چه مصائبی همراه است؟
فرسودگی بیمارستان‌های کشور به طور طبیعی محصول عقب‌افتادگی روند ساخت بیمارستان جدید در گذر زمان است. به این معنا که سالانه تعداد مشخص تخت بیمارستان باید ساخته شود و طبق استانداردهای بهداشت با گذشت زمان بیمارستان‌های فرسوده از مدار درمان خارج شوند.
فرسودگی بیمارستان‌های کشور به طور طبیعی محصول عقب‌افتادگی روند ساخت بیمارستان جدید در گذر زمان است. به این معنا که سالانه تعداد مشخص تخت بیمارستان باید ساخته شود و طبق استانداردهای بهداشت با گذشت زمان بیمارستان‌های فرسوده از مدار درمان خارج شوند. این فرسودگی می‌تواند شامل ساختمان‌ها و تجهیزات هر بیمارستان باشد. در ساختمان بیمارستان‌ها لازم است، طراحی متناسب با نیاز روز و امکانات و نیز تعداد مراجعات صورت گیرد. توجه به عفونت‌های بیمارستانی نیز از نکات قابل توجه در رضایت‌مندی خواهد بود. اما مهم‌ترین نکته در بیمارستان‌های فرسوده تجهیزات پزشکی است که فرسودگی آنها به طور قطع اثر مهمی بر درمان بیمار خواهد داشت. از این‌رو توجه به نوسازی بیمارستان‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. چند نکته در این موضوع قابل تامل است.
در ابتدا توجه به شاخص سلامت جامعه و کاهش نیاز مراجعه به بیمارستان باید به عنوان اولویت نخست وزارت بهداشت مطرح شود. چراکه طی سال‌های آینده و با این روند روبه افزایش تعداد بیمار به‌ویژه در بیمارستان‌های مراکز استان‌ها عقب‌ماندگی قابل توجهی وجود خواهد داشت. امروزه بخشی از درمان در کشورهای پیشرفته از بیمارستان‌ها به منازل بیماران منتقل شده و سعی بر این است که تخت بیمارستان‌ها کمتر اشغال باشند تا بتوان از حداکثر ظرفیت استفاده کرد. همچنین توجه به بیمارستان‌هایی که در شهرستان‌ها به‌طور فعال خدمت‌رسانی دارند و تخصصی‌تر کردن آنها با توجه به در دسترس‌تر بودن برای ساکنان بومی می‌تواند مفید فایده قرار گیرد. نکته دیگر توجه به ساختمان‌های ساخته‌شده از سوی وزارت مسکن با کاربری بیمارستان در کشور به‌ویژه در شهرهای جدید است که بعضاً بلااستفاده مانده و نیز حرکت به سوی طرح هتلینگ بیمارستان‌ها در اطراف شهرهای بزرگ که هزینه بسیار کمتری برای احداث آنها نیاز است، مدیریت امور را تسهیل می‌کند.
یکی از عمده مشکلات وزارت بهداشت در نوسازی بیمارستان‌ها در شهرهای بزرگ کشور، حجم مراجعات است که باید مورد مدیریت قرار گیرد. در حال حاضر بخش قابل توجهی از مراجعان به بیمارستان‌ها در مراکز استانی تجمیع شده که بخشی از آنان را ساکنان شهرستان‌ها و روستاهای اطراف تشکیل می‌دهد. یکی از راهکارهای وزارت بهداشت در کاهش مراجعات می‌تواند اقدام به تقویت بیمارستان‌های شهرستان‌ها اعم از تجهیزات و پزشکان مناسب باشد. افزون بر این لازم است مدیریت مراجعات بیماران در خصوص استفاده محدود یک بیمار در مراجعه به پزشک نیز مورد توجه قرار گیرد؛ چنان‌که برای یک بیماری به چند متخصص یا فوق تخصص مراجعه نکند. ضمن اینکه اولویت‌های درمانی نیز باید در نظر گرفته شود. به نحوی که گاهی بیماران برای درمان و جراحی در بیمارستان بستری می‌شوند و با توجه به نبود شرایط، چند روز تخت بیمارستان را بی‌مورد اشغال می‌کنند. در حقیقت نبود مدیریت هوشمند در این خصوص موجب افزایش اشغال تخت بدون کاربرد صحیح می‌شود.
امروزه دو مشکل اساسی در خصوص وضعیت تخت بیمارستان‌ها پیش روی وزارت بهداشت وجود دارد؛ از یک طرف افزایش روز‌افزون بیماران در مراجعه به بیمارستان‌ها و از طرف دیگر فرسودگی که سالانه موجب می‌شود تعدادی از تخت بیمارستان‌ها از مدار درمان خارج شوند. در نتیجه به افزایش زمان انتظار بیماران برای دسترسی خدمات بیمارستان‌های دولتی منجر می‌شود که در نتیجه نارضایتی بیمار را به همراه خواهد داشت.
همان‌طور که اشاره شد ساختمان‌های فرسوده بیمارستان‌ها از نظر ایمنی و استانداردهای روز دنیا می‌تواند یک تهدید باشد و به لحاظ عفونت‌های بیمارستانی سلامت بیماران و مراجعان را به مخاطره بیندازد. مضاف بر اینکه تجهیزات مستهلک در بیمارستان‌ها ضریب خطا در تشخیص و درمان بیماران را افزایش می‌دهد، که همه و همه می‌توانند از عوامل نارضایتی بیماران محسوب شوند. در هر حال حوزه سلامت حوزه عمومی برای جامعه محسوب می‌شود و لازم است نهادهای مختلف به صورت فراگیر توجه ویژه‌ای به سلامت مردم داشته باشند.
توجه و تقویت بخش خصوصی در حوزه درمان می‌تواند راهکار دیگری برای کاهش بار مراجعات به بیمارستان‌های دولتی باشد. در این خصوص و از همه مهم‌تر مقوله ایجاد کارت هوشمند برای بیماران به جای دفترچه‌های متعدد بیمه‌ای می‌تواند تا حدود زیادی راهگشا باشد. تا زمانی که وضعیت صندوق‌های بیمه و پوشش‌های آنها به طور شفاف با ایجاد کارت هوشمند سلامت یکسان‌سازی نشود نمی‌توان مدیریت صحیحی بر نحوه استفاده مردم از خدمات درمانی در کشور ایجاد کرد. همچنین استفاده افراد از خدمات بیمارستان‌های دولتی باید به سمت بیماران نیازمند و کم‌بهره به‌ویژه افرادی که پوشش‌های درمانی ضعیف‌تری دارند هدایت شود تا افرادی که توان مالی بیمه‌ای قوی‌تری دارند مجبور شوند از خدمات مراکز خصوصی استفاده کنند. اما اکنون مشاهده می‌شود برخی بیمارانی که توان مالی و بیمه‌ای قابل توجه دارند نیز همچنان اصرار بر استفاده از خدمات بیمارستان‌های دولتی دارند. شاید بتوان گفت علت اصلی این امر، تمرکز پزشکان شناخته‌شده در بخش دولتی است.
افزون بر این گاه بیماری اصرار دارد که یک پزشک خاص، عمل جراحی وی را بر عهده بگیرد اما آن پزشک به دلیل محدودیت‌های قانونی ایجادشده نمی‌تواند در بخش خصوصی وی را درمان کند و این امر نیز موجب افزایش بیماران بخش دولتی می‌شود. به هر روی وزارت بهداشت ناگزیر است برای کنترل و مدیریت مراجعات به بیمارستان‌های دولتی سیاست‌های بازدارنده‌ای را اعمال کند. در این میان کاهش هزینه‌های درمان از توجه به هزینه‌های سرسام‌آور دارو و بخش‌های تشخیصی و نیز تمرکز بر هوشمندسازی درمان و جلوگیری از تداخلات درمانی و موارد متعدد دیگر، از جمله مواردی است که در کشورهای پیشرفته اجرا شده و به مدد این سیاست‌ها، بخش عمدای از هزینه‌های درمان مورد کنترل قرار گرفته است.
در سال‌های اخیر وزارت بهداشت در قالب طرح تحول سلامت موفق شده گام بسیار ارزشمند و عظیمی را در حوزه درمان بیماران بردارد و خدمات درمانی قابل قبولی را در اختیار افراد جامعه قرار دهد. اما با ایجاد زیرساخت‌های مناسب‌تر در حوزه سلامت و به‌کارگیری بهینه بودجه تخصیص‌شده به درمان کشور، می‌توان اقدامات بیشتری صورت داد. اما به طور قطع عملکرد وزارت بهداشت در این حوزه بسیار ارزشمند است. با مدنظر قرار دادن فرمایش مقام معظم رهبری که بیماران جز بیماری نباید دغدغه دیگر داشته باشند، وزارت بهداشت توانسته بخش مهمی از این دغدغه معظم له را برای مردم عزیز کشورمان برطرف کند؛ اما باید توجه داشت ادامه این راه بسیار سخت و دشوار است.
از یک‌سو بدهی بیمه‌ها به بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها موجب شد که منابع مالی مناسب در اختیار زیرمجموعه‌های وزارت بهداشت نباشد. حال آنکه بخش عمده طلب بیمارستان‌ها بدهی آنها محسوب می‌شود و این بدهی‌ها سبب شده که شرکت‌های تجهیزات پزشکی خدمات مناسب را به بیمارستان‌ها ارائه نکنند و در بخش تعمیر و نگهداری بیمارستان‌های دولتی دچار مشکلاتی شوند.
به طور کلی و در جمع‌بندی کلام مبحث نوسازی بیمارستان‌ها در حوزه سلامت کشور با وجود مشکلات متعددی که در پیش روی وزارت بهداشت وجود دارد امروزه اهمیت کمتری دارد ولیکن این کمبودها و نیازها طی چند سال آینده به یکی از معضلات مهم کشور تبدیل خواهد شد که می‌طلبد مسوولان فراتر از وزارت بهداشت با تدبیر ویژه‌ای برنامه‌ریزی برای حل آن را از امروز آغاز کنند تا مشکل نبود فضای بیمارستانی سال‌های آتی بحران جدیدی را در حوزه سلامت کشور رقم نزند.
