روی خط «اعتماک»

هنگامی که جیم اونیل اقتصاددان و از کارشناسان موسسه پژوهشی گلدمن ساکس در سال 2001 با استفاده از حروف اول نام اقتصادهای نوظهور برزیل، روسیه، هند و چین واژه بریک (BRIC) را ساخت، با این کار خود اصطلاح ژئوپولتیک مهم جدیدی خلق کرد که حتی به اتحاد رسمی این کشورها هم منجر شد (به طوری که کشورهای بریک در سال 2010 آفریقای جنوبی را به عضویت پذیرفتند و واژه بریکس هم ساخته شد). پس از وی رسم شد که از حروف اول نام کشورها گروه‌های دیگری نیز ساخته شود. اونیل خود نیز به این نام‌گذاری ادامه داد و در سال 2011 لایه دوم از کشورهای قدرتمند و تاثیرگذار دیگری را که در عرصه جهانی شروع به عرض اندام کردن می‌کنند معرفی کرد. او نام این گروه را میست (MIST) گذاشت که کشورهای مکزیک، اندونزی، کره جنوبی و ترکیه را شامل می‌شود. سایرین نیز به این کار ادامه دادند و مثلاً گروه کشورهای زیر نیز به تدریج در گزارش‌ها و اخبار رسانه‌ها جای خود را باز کرده‌اند.

PIGS: این اصطلاح برای کشورهای پرتغال،ایتالیا، یونان و اسپانیا به کار می‌رود. مشخص نیست نخستین بار چه کسی این اصطلاح را برای گروه اقتصادهای اروپایی به‌کار برد که بدترین عملکرد را داشتند. این اصطلاح طی بحران یورو گسترش یافت و برخی اوقات ایرلند را هم شامل شده و به صورت «PIIGS» به معنی خوک‌ها خوانده می‌شود.

NORCs: این گروه برای کشورهای نوار شمالی کره زمین شامل کانادا، روسیه، اسکاندیناوی‌ و شمال آمریکا (آلاسکا) به کار می‌رود. اصطلاح مذکور را لورنس اسمیت جغرافیدان دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس ساخته است. به اعتقاد اسمیت با ذوب شدن یخ‌های قطب شمال در سال‌های آینده، امکان دسترسی به خطوط کشتیرانی جدید همراه با ذخایر عظیم نفت و گاز طبیعی در آن منطقه فراهم می‌شود به طوری که کشورهای نوار شمالی را به قدرت‌های اصلی در انتهای سده بیست و یکم تبدیل می‌کند.

TIMBI : این اصطلاح را جک گلدستون استاد دانشگاه جرج میسون ساخته است که برای کشورهای ترکیه، هند، مکزیک، برزیل و اندونزی به کار می‌رود. گلدستون در سال 2011 در مقاله‌ای که در نشریه فارین پالیسی نوشت استدلال کرد رشد اقتصادی روسیه و چین رو به کاهش خواهد گذاشت چون که جمعیت در سنین کار آنها در حال کاهش یافتن است بنابر‌این هند و برزیل را باید در کنار کشورهایی مثل اندونزی، مکزیک و ترکیه قرار داد که اقتصاد و جمعیت رو به افزایشی دارند. واقعیت این است که کشورهای جهان از مدت‌ها پیش وارد مسابقه و رقابت جدی در جبهه اقتصادی و توسعه‌یافتگی شده‌اند. یکی از جلوه‌ها برای نمایش دادن این مسابقه، جای دادن کشورها درون گروه‌های تقریباً همسان است. کشورهای پیشرفته جهان با تاسیس سازمان توسعه و همکاری اقتصادی OECD و عضوگیری در آن، راه خود را از سایر کشورها جدا کردند. این سازمان آمارهای مقایسه‌ای و گزارش‌های کشوری از کشورهای عضو منتشر می‌کند به طوری که جایگاه و موقعیت هر کشور مشخص می‌شود و کشورهای عضو می‌توانند وضعیت خود را در هر زمینه با میانگین کشورها و نیز با بهترین و بدترین کشور در فهرست مقایسه کنند. این مقایسه حکم برگزاری مسابقه‌ای را پیدا می‌کند که کشورهای عضو با داشتن محک و معیار مورد توافق همگانی، می‌توانند فاصله خود را نسبت به دیگران بسنجند و نیز به دنبال الگوگیری و تبعیت از کشورهای موفق و پیشتاز باشند که چگونه به چنین دستاوردهایی رسیده‌اند. این کمترین فایده‌ای است که عضویت در یک گروه نصیب هر کشور می‌کند. گروه کشورهای موسوم به هفت یا هشت، و نیز گروه کشورهای بیست که پس از بحران مالی جهانی تشکیل شد (و متاسفانه ایران با وجود اینکه از حیث جمعیت و تولید ملی در بین بیست کشور اول جهان است به عنوان یکی از اعضای گروه بیست دعوت نشد) از جمله این گروه‌های تازه ساخته شده هستند. کشور ایران در این مقطع از تاریخ خود با توجه به وسعت، جمعیت‌، امکانات و سرمایه‌های متنوعی که در اختیار دارد توان و انگیزه کافی برای رسیدن به نرخ رشدهای حتی دو‌رقمی و جبران عقب‌ماندگی‌های گذشته را دارد. با توجه به رواج چنین نام‌گذاری‌هایی، هفته‌نامه تجارت فردا در این زمینه پیش‌قدم شده و شش کشور از جمله ایران را در یک گروه تازه و ابتکاری قرار داده است. به همین دلیل شش کشور ایران، عربستان سعودی، ترکیه، مصر، اندونزی و کره جنوبی برای عضویت در گروهی که عنوانش را «اعتماک» نهاده‌ایم  انتخاب شده‌اند. کشورهایی که در نظر گرفته شده‌اند همگی در بین بیست کشور بزرگ جهان (یا از نظر درآمد و یا جمعیت) قرار داشته و از این توان برخوردارند که در چند دهه آینده حتی در بین 10 اقتصاد بزرگ جهانی جای گیرند. از ترکیب حرف اول نام این شش کشور به فارسی می‌توان واژه‌ای جدید انتخاب کرد که اصطلاح «اعتماک» به‌این منظور پیشنهاد شده است. ما در هر شماره، سعی می‌کنیم رتبه کشورها را در حوزه‌های مختلف ارزیابی و مقایسه کنیم. این مقایسه به ما کمک می‌کند که بدانیم کجای اقتصاد جهان قرار داریم. دلیل انتخاب شش کشور ایران، عربستان، کره‌ جنوبی، اندونزی، مصر و ترکیه وزن و اندازه نزدیک به هم و شاخص‌های دیگری نظیر رقابت سنتی با ایران بوده است. به طور مثال ترکیه همسایه ایران است که تا چند سال پیش در بسیاری از شاخص‌های اقتصادی از ما عقب بود اما در حال حاضر در بسیاری حوزه‌ها از ایران پیش‌افتاده است. عربستان هم رقیب دیرینه ایران در منطقه و جهان اسلام است. مصر همچون ایران کشوری تاریخی است و در حال حاضر دولتی انقلابی بر آن حکومت می کند و اندونزی مسلمان است و در حال توسعه. کره جنوبی هم توسعه را همزمان با ایران شروع کرده و اکنون دربسیاری از بخش‌ها پیش‌ افتاده است. بنابراین هر هفته به شاخص‌های گروه اعتماک توجه کنید تا ببینید جایگاه ایران در میان کشورهای یاد شده کجاست و ما چقدر پیشرفت کرده‌ایم و آنها چقدر.