پایان اوپک

برای بیش از 50 سال، اوپک بزرگ‌ترین و تنها کارتل موثر بر بازار نفت بود که از کاهش قیمت‌ها یا افزایش بی‌ثبات آن جلوگیری می‌کرد. اما حالا به نظر می‌رسد با وارد شدن نفت شیل آمریکای شمالی به عرصه رقابت، این دوران در حال اتمام است. وقتی اوپک در سال 1960 تاسیس شد، تمام تولیدکنندگان عمده نفت جهان را در عضویت خود داشت اما حالا اوضاع به شدت تغییر کرده است. در حال حاضر نه‌تنها ایالات متحده، بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان است که کانادا نیز مرتب در حال افزایش تولید خود است. این به معنی دو تولیدکننده عمده دیگر در خارج اوپک است و اعضای اتحادیه نه‌تنها بزرگ‌ترین بازار خود، یعنی بازار آمریکا را از دست داده‌اند، بلکه حالا در حال رقابت با این کشور بر سر سهم بازار هستند و دیگر نمی‌توانند بر قیمت‌های بازار کنترل چندانی داشته باشند. این دلایل باعث شده تا ادوارد مورس، اقتصاددان حوزه انرژی و رئیس بخش تحقیقات کالای سیتی‌گروپ، در گزارش منتشر‌شده توسط این نهاد، پایان کار اوپک را بسیار نزدیک بداند. البته پیش‌بینی‌ها در مورد نفت و آینده آن و خصوصاً روند قیمت طلای سیاهی که گویا دیگر به مس بیشتر شبیه است، بسیار متفاوت است. کم نیستند کارشناسانی در حوزه انرژی که اعتقاد دارند این روند کاهشی، همانند اتفاقی که در سال 2008 رخ داد، در آینده نزدیک برعکس خواهد شد و قیمت‌ها به 150 دلار خواهد رسید. حتی بعضی موسسات، مانند گلدمن ساکس پیش‌بینی قیمت 200‌دلاری را نیز در کارنامه خود دارند. اما اگر پیش‌بینی مورس به حقیقت بپیوندد و نفت امسال تا سطح قیمت بشکه‌ای 20 دلار سقوط کند، می‌توان گفت آخرالزمان برای اوپک فرا رسیده است. البته اگر بخواهیم واقع‌بینانه برخورد کنیم، اوضاع فعلی با سال 2008 و هر مقطع زمانی دیگری در تاریخ نفت متفاوت است. دلایل تغییر قیمت در آن دوره‌ها هم هیچ شباهتی به دلایل فعلی ندارد اما از طرف دیگر شک‌هایی نیز در مورد باقی ماندن تولیدکنندگان شیل در بازار و اینکه آنها تا چه سطحی از کاهش قیمت را تاب می‌آورند، وجود دارد. طرفداران نظریه افزایش قیمت‌ها در آینده نزدیک، به وضوح روی خروج دائمی یا طولانی‌مدت تولیدکنندگان شیل از بازار حساب می‌کنند. اتفاقی که اوپک نیز انتظار دارد (و البته دعا می‌کند) رخ دهد و البته اوپک سعی می‌کند به وقوع این موضوع نیز کمک کند و با کاهش ندادن تولید هم سعی دارد سهم بازار خود را حفظ کند و هم اجازه دهد کاهش شدید قیمت‌ها، حریف نوظهوری را که هزینه تولید بالایی نیز دارد از میدان به در کند. نقشه‌ای که فعلاً موفق نبوده است. البته خروج شیل از بازار با کاهش قیمت، موضوعی است که معتقدان به کاهش نفت تا 20 دلار هم آن را قبول دارند. فقط به عقیده آنها موضوع مهم در این میان، انعطاف‌پذیر بودن شدید تولید شیل است. تولید‌کنندگان شیل، بسیار راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر از تولید‌کنندگان سنتی، می‌توانند تولید خود را تعطیل کنند و دوباره از سر بگیرند، به همین دلیل با کاهش قیمت‌ها به زیر هزینه تولید، تولید نفت شیل متوقف شده و قیمت‌ها افزایش می‌یابد و با افزایش قیمت دوباره شیل وارد بازار می‌شود. در واقع به عقیده مورس، قیمت نفت به جای شکل V که تاکنون در بازار معمول بود و بعد از هر دوره کاهش قیمت، دوره افزایش شدید قیمت را داشتیم از این پس شکلی W‌ مانند خواهد داشت، رسیدن به کف قیمت (هزینه تولید شیل)، بالا رفتن محدود قیمت و دوباره کاهش.