رقبای هند

بیشترین کالاهای صادراتی ایران به کدام کشورها می‌روند؟ این کالاها چه اجناسی هستند و با ادامه این روند آیا ممکن است ترکیب شرکای عمده تجاری ایران تغییری کند؟ آخرین آمار سالانه تجارت ایران نشان می‌دهد رقابت اصلی بر سر کالاهای صادراتی ایران بین پنج کشور چین، عراق، امارات متحده عربی، افغانستان و هند است. نکته قابل توجه در همین آمار، نزولی بودن سهم چین از کالاهای صادراتی ایران است که در سال گذشته بیش از 23 درصد نسبت به سال 93 کاهش داشته است. درست در همین شرایط نزولی بودن سهم چین از کالاهای صادراتی ایران، سهم کشورهای امارات و افغانستان صعودی بوده است. شاید اگر همین روند ادامه پیدا کند در آینده شاهد جابه‌جایی جایگاه این کشورها در لیست شرکای تجاری ایران باشیم. در میان کشورهای عمده مقصد صادرات ایران، هند هم با وجود ثابت بودن سهمش، حجم این شکل مبادله را افزایش قابل توجهی داده است؛ طی یک دهه اخیر میزان صادرات ایران به این کشور حدود سه برابر شده و از 836 میلیون دلار در سال 85 به بیش از 5 /2 میلیارد دلار در سال 94 رسیده است. در عین حال آخرین کارنامه ماهانه تجارت ایران نشان می‌دهد چین، امارات متحده عربی، عراق، ترکیه و جمهوری کره فعلاً پنج شریک تجاری ایران هستند. ترکیبی که حاکی از حفظ موقعیت ثابت سه کشور چین، امارات و عراق در بین شرکای عمده صادراتی ایران است. از سوی دیگر دو کشور از این سه کشور همان شرکای اول عمده وارداتی ایران هم محسوب می‌شوند. چین و امارات دو ضلع همیشه ثابت عمده کالاهای صادراتی و وارداتی ایران هستند. اما در کنار آنها، سه کشور جمهوری کره، ترکیه و آلمان نیز شرکای بعدی وارداتی ایران در پنج‌ماهه امسال بودند. در آخرین کارنامه سالانه تجارت ایران نیز همین دو کشور چین و امارات دو کشور اول بودند. کره و ترکیه نیز مانند وضعیت پنج‌ماهه امسال، در پایان سال گذشته سومین و چهارمین کشور مبدأ کالاهای وارداتی ایران بودند. در کنار آنها کشور سوئیس نیز حضور داشت که در پنج‌ماهه امسال جای خود را به آلمان داده است. در مجموع بررسی لیست شرکای عمده وارداتی و صادراتی ایران در پایان سال گذشته و پنج‌ماهه نخست امسال نشان می‌دهد همزمان با اجرای برجام تغییر چندان خاصی در شرکای تجاری ایران رخ نداده است. این درحالی است که از نگاه کارشناسی چون محمد‌مهدی بهکیش کشورهایی مانند هند می‌توانند سهم بیشتری در تجارت ایران داشته باشند. به گفته این اقتصاددان، هندوستان تمام مشخصاتی را که بتواند شریک اقتصادی ایران شود، دارد. وی گفته است: اقتصاد هند که در حال رشد شدید است به نفت و گاز ما به شدت نیاز دارد و از نظر تکنولوژی در سطحی است که بسیاری از صادرات کالایی ما را می‌تواند جذب کند. مروری بر عمده کالاهای صادراتی ایران نیز نشان می‌دهد «گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی»، «پروپان مایع‌شده» و «قیر» تا پایان سال گذشته بیشترین کالاهایی بودند که از ایران صادر شدند. در پنج‌ماهه امسال هم «گازهای طبیعی مایع‌شده»، «گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی» و «روغن‌های سبک» عمده‌ترین کالاهای صادراتی ایران بودند؛ اقلامی که به گفته بهکیش کشوری مانند هند نیاز شدید به آن دارد، اما آیا می‌توان به افزایش مبادلات تجاری دو کشور ایران و هند امیدوار بود؟ آیا ممکن نیست همکاری‌های اقتصادی دیگر دو کشور مانند احیای شرکت کشتیرانی ایران و هند که بحث درباره آن اخیراً مطرح شده بود بتواند به افزایش مبادلات دو کشور کمک کند و آیا هند می‌تواند ترکیب شرکای تجاری ایران را تغییر دهد؟