چه رویایی

لایحه برنامه ششم توسعه در حالی به زودی از سوی رئیس‌جمهور تقدیم مجلس نهم می‌شود که قرار است طی پنج سال اجرای این برنامه اقتصاد ایران سالانه هشت درصد رشد داشته باشد. رشدی که بر اساس محاسبات اولیه نشان می‌دهد به سرمایه‌گذاری 150 تا 180 میلیارد دلاری در سال نیاز دارد و 50 میلیارد دلار از این میزان باید از طریق جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی تامین شود.

این موضوع در حالی مطرح شده که اقتصاد ایران طی 20 سال گذشته (72 تا 93) تنها موفق شده 42 میلیارد دلار سرمایه خارجی را جذب کند که نشان می‌دهد سالانه دو میلیارد دلار از سرمایه‌های خارجی وارد اقتصاد ایران شده است.(1)

حال این سوال پیش روی کارشناسان و اقتصاددانان قرار گرفته که چگونه می‌توان فضای کشور را آماده جذب این میزان سرمایه‌گذاری کرد تا بتوان با دغدغه کمتری رشد هشت‌درصدی اقتصاد در طول سال‌های اجرای برنامه ششم توسعه را تحقق بخشید.

کارنامه برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه نشان می‌دهد به‌رغم وفور درآمدهای نفتی نه‌تنها رشد اقتصادی پیش‌بینی‌شده در این دو برنامه محقق نشده بلکه در طول سال‌های اجرای برنامه پنجم میانگین این رشد به منفی 36 /0 درصد خواهد رسید (با احتساب رشد یک‌درصدی تا پایان امسال). این در حالی است که بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته میانگین این رشد باید به هشت درصد می‌رسید و در طول اجرای این برنامه در مجموع 1100 میلیارد دلار در اقتصاد ایران سرمایه‌گذاری می‌شد. به عبارت دیگر با توجه به احکام برنامه پنجم توسعه باید سالانه 220 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری صورت می‌گرفت به طوری که 47 درصد این تامین اعتبار از سوی بانک‌ها، 20 درصد از محل اعتبارات دولتی، 10 درصد از صندوق توسعه ملی، هفت درصد از محل جذب سرمایه‌گذاری خارجی و 16 درصد مابقی نیز از راه بازارهای مالی و بورس فراهم شوند. در حقیقت بنا بود 77 میلیارد دلار از سرمایه لازم برای تحقق رشد هشت‌درصدی برنامه پنجم از محل سرمایه‌گذاری‌های خارجی تامین شود و سالانه 4 /15 میلیارد دلار سرمایه خارجی به اقتصاد ایران ورود پیدا کند.(2)

بررسی کارنامه برنامه پنجم توسعه نشان می‌دهد چنین ارقامی نه‌تنها محقق نشده بلکه به خاطر تشدید تحریم‌ها و مدیریت ضعیف اقتصادی در دولت قبل، رشد اقتصاد در سال دوم و سوم برنامه منفی شده و رکود اقتصادی را عمیق‌تر کرده است.

حال برنامه ششم توسعه بناست تا روی چنین پلت‌فورمی اجرایی شود. در حالی که اقتصاد ایران با رشدهای منفی عمیق و پایین سال‌های برنامه پنجم را پشت سر گذاشته و عمده شاخص‌های آن روند مطلوبی را نداشته، قرار است از سال آینده اقتصاد ایران به مدت پنج سال رشدی هشت‌درصدی را داشته باشد، به طوری که 250 میلیارد دلار از هزینه‌های دستیابی به این رشد را از محل سرمایه‌گذاری خارجی به دست آورد. این موضوع با توجه به عملکرد کشورمان در جذب سرمایه‌های خارجی تقریباً دور از ذهن به نظر می‌رسد و اگر سیاستگذاران دلخوش به جذب 50 میلیارد دلار از سرمایه‌های خارجی باشند، شاید به دلیل این خوش‌بینی بیش از حدشان بعدها مورد مواخذه قرار گیرند.

البته اقتصاددانان فعال در دولت معتقدند ایران محکوم به تحقق رشد هشت‌درصدی است چرا که اگر نتواند این شاخص را افزایش دهد، وضعیت اقتصادی به سمتی پیش خواهد رفت که تبعات اجتماعی و سیاسی زیادی را در پیش خواهد داشت.

حال با توجه به ساختار کنونی اقتصاد ایران آیا می‌توان امیدوار بود که برنامه ششم به سرنوشت دو برنامه پیش از خود گرفتار نشود و به سکوی پرتابی برای رسیدن به اهداف در نظر گرفته‌شده افق 1404 تبدیل شود؟

پی‌نوشت‌ها:

1- تجارت فردا، سرمایه‌گذاری در گذر زمان، شماره 159

2- محمدرضا تابش، نطق پیش از دستور در مجلس شورای اسلامی