عمل به یک وظیفه بر زمین مانده

ابعاد مختلف این موضوع را باید مد نظر قرار داد. از لحاظ آماری با توجه به اینکه قرار است همه خرید و فروش‌ها در سامانه‌ای واحد ثبت شود این اقدام، اقدام خوبی است. چون آمار کلیه معاملات ارزی طی دوره‌های زمانی مختلف در اختیار بانک مرکزی قرار می‌گیرد و بانک مرکزی می‌تواند نظارت کاملی بر امر خرید و فروش و جابه‌جایی ارز در کشور داشته باشد. خود این موضوع می‌تواند از بروز فساد جلوگیری کند و حداقل می‌تواند مصارف ارز را مدیریت کند. از طرفی می‌بینید که در سایت‌های مختلف ارقام متفاوتی در خصوص نرخ ارز اعلام می‌شود که این تجربه خوبی نبوده است و در بازار ایجاد التهاب می‌کرد. بدون اینکه هیچ فردی مسوولیتی در مورد این نرخ‌ها را بر عهده بگیرد و مشخص باشد مبدا و مقصد این نرخ کدام است. بر اساس این مصوبه معاملات فردایی هم ممنوع شده است که به نظر من این اقدام هم خوب است. آنچه پیش از این در بازار دیده می‌شد این بود که در آخرین ساعات روز فروشندگان آزاد ارز گاه قیمت‌ها را افزایش می‌دادند و معاملات بسیار اندکی هم انجام می‌دادند و این نرخ افزایش یافته مبنای معاملات روز بعد قرار می‌گرفت و به افزایش قیمت دامن می‌زد. این اقدام نشان می‌دهد تمرکز بانک مرکزی بر معاملات نقدی است که این موضوع هم می‌تواند سفته‌بازی را در بازار تقلیل دهد. ممانعت از فعالیت دلالان در بازار آزاد، افرادی که نه مجوز فعالیت دارند و نه مالیاتی پرداخت می‌کنند و نه مسوولیتی در مقابل افزایش قیمت‌ها می‌پذیرند هم وجه مثبت دیگر این اقدام است. بنابراین این خود به تسهیل در مدیریت بازار کمک می‌کند. نکته دیگر این است که وقتی شما با صرافی‌های مجاز خرید و فروش می‌کنید اعتماد خریدار و فروشنده جلب می‌شود و سوءاستفاده و رانت‌ها هم به حداقل خود می‌رسد.

‌ یعنی دیدگاه دولت این است که دلالان باعث نوسان قیمت ارز می‌شوند؟

دیدگاه دولت را باید از خودشان پرسید. شاید دلالان تنها عامل افزایش نرخ ارز نباشند اما اصولاً در زمان‌هایی که بازار هیجانی است این افراد این هیجان را تشدید می‌کنند و به افزایش قیمت‌ها دامن می‌زنند. قطعاً دیدگاه دولت این نیست که تنها دلالان موجب افزایش نرخ دلار می‌شوند. عوامل اقتصادی و غیراقتصادی بسیاری موجب افزایش نرخ ارز در بازار می‌شود. اما در زمان التهاب بازار دلالان و سفته‌گران از این جو استفاده می‌کنند و به افزایش بیشتر قیمت‌ها دامن می‌زنند.

‌ چرا اولین اقدام برخورد با دلالان است. چرا به عوامل دیگر توجه نمی‌شود. غرض انکار ابعاد مثبت این مصوبه نیست. اما در دولت قبل هم تنها برخوردی که برای مدیریت بازار ارز صورت گرفت برخورد قهری با دلالان بود که نمونه بارز آن خبر بازداشت جمشید بسم‌الله بود و دیگر دلالانی که دولت از بازار ارز جمع کرد اما به هیچ نتیجه‌ای نرسید.

عواملی که باعث افزایش نرخ ارز می‌شود بسیار است. متغیرهای کلان اقتصادی مانند نرخ تورم، کمبود ارز، افزایش تقاضا، بالا بودن حجم واردات و... همه از عواملی است که بر بازار تاثیر می‌گذارد. مدیریت بازار ارز هم ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضاست. به محض اینکه خبری منتشر می‌شود یا انتظارات تورمی بیشتر می‌شود سرمایه‌ها گاهی به این سمت سوق پیدا می‌کند. اگر مدیریت عرضه و تقاضا را کنار بگذاریم سوء‌مدیریت بازار صرافی‌ها هم یکی از عوامل تشدیدکننده قیمت‌هاست. بانک مرکزی بحق تشخیص داده که این بازار را نه به لحاظ بگیر و ببند بلکه به لحاظ اینکه مقرراتی بر بازار حاکم شود و قوانینی در اختیار نیروی انتظامی و دوستان قرار دهد آمده و این مصوبه ممنوعیت خرید و فروش توسط دلالان و فروش از طریق صرافی‌های مجاز را اعلام کرده است. این مصوبه هم برگرفته از قوانین و مقررات پولی و بانکی است.

‌ در دوره‌هایی در بازار آزاد غیررسمی دلار سه هزار تومان بوده گاهی ۲۸۰۰ تومان شده و گاهی به ۳۵۰۰ تومان هم رسیده است. آیا واقعاً ریشه نوسان و بالا و پایین شدن قیمت دلار در بازار آزاد دلالان هستند یا این نوسان ریشه در جای دیگری دارد؟

من هم عرض کردم عوامل اصلی افزایش و کاهش قیمت متغیرهای اقتصادی هستند اما عوامل غیرمجاز و دلال‌ها موضوع سفته‌بازی در بازار را تشدید می‌کنند نه اینکه دلال‌ها عامل افزایش یا کاهش قیمت باشند. موضوع این است که دلالان از خود ارزی ندارند که بخواهند تعیین‌کننده قیمت‌ها در بازار باشند یا بگوییم که اینها عامل اصلی هستند. موضوع مورد بحث من این است که موضوع خرید و فروش ارز باید قانونمند شود. ببینید هر فردی که به کاری مشغول است مجوز این فعالیت را از جایی گرفته است. صرافان هم مجوز فعالیت خود را از بانک مرکزی گرفته‌اند اما آیا دلالان هم مجوزی دارند؟ ضمن اینکه فراموش نکنیم اگر معاملات از طریق سامانه سنا ثبت شود آمار خرید و فروش ارز در کشور مانیتور می‌شود. در این حالت بانک مرکزی بهتر می‌تواند پاسخگوی عرضه و تقاضای بازار باشد. کنترل شبکه‌های غیررسمی در بازار و دریافت اطلاعات از آنها کار بسیار دشوار و حتی ناممکنی است.

‌ خب آیا همین سامانه سنا به‌گونه‌ای هست که همه تشویق شوند یا بخواهند از طریق این سامانه اقدامات خود را انجام دهند؟

اگر از طریق دیگری در بازار ارزی معامله شود، تخلف و سرپیچی از قانون است. این سامانه ثبت شده که خرید و فروش ارز از طریق آن انجام شود حالا اگر افرادی خارج از سیستم عمل کنند عمل کرده‌اند و تخلف آنها در جایی ثبت نمی‌شود. البته اگر این موارد در حد معاملات جزیی باشد شاید ایرادی نداشته باشد اما اگر قرار باشد معاملات در سطحی گسترده باشد بانک مرکزی باید توان کنترل را داشته باشد. چون یک جنبه دیگر این موضوع هم پولشویی است. یعنی حجم زیادی پول معامله می‌شود بدون اینکه منشا و مبدا این جابه‌جایی و معاملات مشخص باشد.

‌ به نظر شما هدف دولت و بانک مرکزی از این اقدام کاهش و کنترل قیمت‌هاست یا کنترل بازار ارز است به نحوی که خودش بخواهد؟

هدف کنترل بازار است.

‌ آیا موضوع فروش ارز از طریق صرافی‌ها در دوره‌های قبل هم مطرح بوده است؟ مثلاً زمانی که شما در دولت قبل معاون ارزی بانک مرکزی بودید؟

این موضوع از قبل مطرح بوده و الان بانک مرکزی تاکید بیشتری در مورد آن دارد. ارائه آمار و اطلاعات توسط صرافی‌ها از قبل هم مطرح بوده است و اکنون آمادگی بیشتری برای انجام این کار وجود دارد. از طرفی بالاخره از یک جایی باید موضوع مونیتور بازار جدی گرفته شود. در دوره‌ای که من در بانک مرکزی بودم حجم کار به دلیل تحریم‌ها زیاد شده بود و همه بازار در اختیار فروشندگان بود و هنوز صرافی بانک‌ها به این شکل تقویت نشده بودند، کنترل کمتر بود و الان کنترل بیشتر شده است.