واقعیت چیز دیگری است

شاهرخ ظهیری/ فعال صنعت غذا

ایجاد تنش و خدشه در اذهان مشتریان و مصرف‌کنندگان نه در ایران که در دنیا سابقه‌ای دیرین و طولانی دارد. در عنفوان جوانی که هنوز طعم حضور و فعالیت در عرصه کسب‌وکار را به طور کامل نچشیده بودم، خوب به خاطر دارم که چگونه در یکی از کشورهای اروپایی یک شایعه نادرست منجر به فروپاشی بنگاه‌های اقتصادی و کسب‌وکار کسانی شده بود که در صنعت غذا نام‌آور بودند.
در ایران نیز صنایع غذایی بارها ترکه تقلب ناسره‌ها و شایعات ناصحیح را بر تن چشیده‌اند و این‌گونه اتفاقات در برخی موارد حتی تا مرز نابودی صنایع نیز پیشروی کرده است. با وجود این‌، برندهای خوش‌نام در صنایع غذایی ایران به‌رغم ناملایمات و اتهامات بی‌جا که هر از گاهی در جامعه سر باز کرده و زخم و خراشی بر تن این صنعت افکنده، کمر خم نکردند و خوش‌نامی آنان در این عرصه بارها و بارها به منصه اثبات رسید.
بنگاه تولیدی که خود بنیانگذار آن بودم و سال‌ها سکان مدیریتش را در دست داشتم، از گزند شایعات دور نبود. در سال‌های نه‌چندان دور که شرکت مهرام تنها تولیدکننده بزرگ و معتبر فرآورده‌های غذایی بود و هنوز شرکت‌های تولیدی تازه‌تاسیس به گرد پایش نمی‌رسیدند، سناریوی بدنام کردن بنگاه‌های تولیدی بخش خصوصی برای این شرکت به اجرا درآمد. در آن زمان، اخبار و حواشی زیادی پیرامون یکی از محصولات عمده مهرام شکل گرفته بود که حاکی از نامرغوبی و غیربهداشتی بودن این محصول بود. ماجرای شایعه‌پراکنی فسادپذیر بودن محصول سس مایونز مهرام آنچنان در جامعه و به ویژه در تهران، گسترده شده بود که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آن زمان چاره‌ای نیافت جز آنکه خود وارد عمل شده و پیگیر این ماجرا شود. آنها پس از بازرسی و تحقیقاتی که با جمع‌آوری محصول مایونز مهرام در سطح فروشگاه‌های تهران انجام داده بودند، به این نتیجه رسیدند که به نمونه‌هایی از شیشه‌های نامرغوب و فاسدشده این محصول دست پیدا کرده‌اند؛ لذا مهرام از سوی یک دستگاه نظارتی دولت مورد بازخواست قرار گرفت و من باید در مقام متولی کارخانه‌های مهرام پاسخگو می‌بودم.
با توجه به آنکه من و همه دست‌اندرکاران مهرام نسبت به آنچه در این واحد تولیدی به بازار عرضه می‌شود، اطمینان مبرم و خدشه‌ناپذیری داشتیم، لذا تمام توجه خود را معطوف به عواملی در بیرون از مجموعه مهرام کردیم. فرضیه جدی و البته واحدی که پیش‌روی ما قرار داشت این بود که تخریب نام و برند مهرام از طریق ایجاد برخی جریان‌سازی‌ها و ارائه تولیدات تقلبی با این نام در بازار، در دستور کار قرار گرفته است. محصولات به دست آمده از مایونزهای فاسد‌شده نیز این فرضیه را قوت می‌بخشید که به جز محفظه و شیشه این محصول، مابقی آن چیزی نیست که در کارخانه‌های مهرام تولید می‌شود. با آنکه شیشه‌های مایونز و حتی برچسب و نوشته‌های روی آن، همانی بود که ما تولید و به بازار عرضه می‌کردیم، اما محتوای آن چیزی غیر از تولیدات مهرام بود.
با همکاری مجموعه کارخانه‌های مهرام، جست‌وجو و ردیابی محصولات تقلبی به نام مهرام را آغاز کردیم و جست‌وجوها سرانجام به نتیجه رسید. متوجه شدیم که عده‌ای سودجو، کارگاه زیرزمینی در خیابان گاندی تهران برای سوءاستفاده و تولید تقلبی مایونز مهرام ایجاد کرده‌اند و نام و برند برتر تولیدات غذایی ایران را به خطر انداخته‌اند. روش افراد متقلب این‌گونه بود که آنها حجم زیادی از شیشه‌های خالی مایونز مهرام را از سطح شهر و بازار جمع‌آوری کرده بودند و درون این بطری‌ها را با مقداری ماست آب‌رفته یا در اصطلاح چکیده، پر کرده و روی آن را با مقداری سس مایونز می‌پوشاندند. با چنین روشی، متقلبان اقدام به توزیع حجم بالایی از محصولات تقلبی تولید‌شده در این کارگاه زیرزمینی در سطح فروشگاه‌های تهران کردند و مصرف‌کنندگان محصولات مهرام به خیال آنکه سس مایونز این شرکت را خریداری کرده‌اند به یکباره با محصول متفاوتی مواجه شدند که پس از چند روز فاسد و غیرقابل مصرف می‌شد. دلیل فاسد شدن خیلی سریع این تولیدات تقلبی نیز این بود که چون ماست ریخته‌شده درون شیشه‌ها در مدت‌کوتاهی میزان اسیتیسیته آن بالا می‌رفت، با لایه سس مایونز فوقانی ترکیب شده و آن محصول دیگر قابل مصرف نمی‌شد. با شناسایی این کارگاه تقلبی و ارائه مستنداتی که به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آن زمان ارائه دادیم، توانستیم مانع تخریب برند مهرام شویم و فرآیند تولید و فروش محصولات این واحد تولیدی بار دیگر به حالت عادی خود بازگشت. با این حال، شیطنت عده‌ای سودجو این خطر را برای بنگاه اقتصادی مهرام ایجاد کرده بود که به رغم سابقه طولانی این شرکت در تولید فرآورده‌های غذایی و خوش‌نامی که با عرضه محصولات با‌کیفیت به دست آورده بود، در مقطعی هر چند کوتاه و گذرا دچار بحران شود. اما آنچه منجر به ثبات در بازار و پایداری در تولید می‌شود، اعتبار و خوش‌نامی است که برندهای معتبر ایرانی بر پیشانی خود دارند، از این رو، گزندهایی که از سوی برخی سوءاستفاده‌کنندگان برای تخریب این برندها به راه می‌افتد قادر نیست خم به ابروی این بخش آورده و بدنامی و از دست دادن بازار را برای آنها به بار آورد.

کسب‌وکاری بی‌صرفه
موضوع تولید محصولات و فرآورده‌های گوشتی از مواد نامتعارف، مانند گوشت گربه، اتفاق تازه‌ای نیست که بنگاه‌های اقتصادی و به طور خاص صنعت غذایی کشور اخیراً با آن مواجه شده باشند. برندهای معتبری که در این صنعت با وجود تمام مشکلاتی که در عرصه اقتصادی و کسب‌وکار ایران پیش آمده، همچنان به تولید با‌کیفیت پایبند هستند و حتی نبود مواد اولیه و کمبود نقدینگی و دیگر مشکلات اقتصادی، منجر به آن نشده که فعالان این عرصه پا را از اصول اساسی تولید و موازین آن فراتر بگذارند و راه به جایی برند که متخلفان و متقلبان در آن یکه‌تازی می‌کنند.
با توجه به اشرافی که من به دنبال نزدیک به پنج دهه حضور در صنایع غذایی به دست آورده‌ام، این اطمینان را می‌دهم که کارخانه‌های تولیدی فرآورده‌های گوشتی در کشور هیچ محصولی به بازار مصرف عرضه نمی‌کنند مگر آنچه که از کانال دستگاه‌های نظارتی در وزارت بهداشت و موسسه استاندارد عبور کرده باشد. از این رو، واحدهای تولیدی شناخته‌شده در این بخش به هیچ‌وجه در ماجراها و شایعاتی که پیرامون محصولات تقلبی به وجود آمده، نمی‌گنجند و برای ردیابی این ماجراها باید به سراغ کارگاه‌های زیر‌پله‌ای و غیرمجازی رفت که به منظور سوءاستفاده مالی و نیز بدنام کردن تولید در کشور، دست به چنین ماجراجویی‌هایی می‌زنند.
پیگیری توقف فعالیت واحدهای زیر‌پله‌ای در تولید محصولات غذایی نیز از وظایف وزارت بهداشت‌، درمان و آموزش پزشکی و همچنین مراکز نظارتی است که باید به طور جدی در این عرصه وارد عمل شده و اجازه ندهند شایعات ایجاد‌شده از این ناحیه، تخریب بنگاه‌های اقتصادی کشور را در پی داشته باشد.
نفس تولید فرآورده‌های سوسیس و کالباس با استفاده از گوشت گربه نیز هرچند که نوعی خیالپردازی بیش نیست، اما در عمل منطقی هم به نظر نمی‌رسد. به فرض غیرممکن که چنین اقدامی نیز شده یا می‌شود، این پرسش مطرح است که مگر موجودی مانند گربه از چه میزان گوشت برخوردار است که برای تولید حجم انبوهی از فرآورده‌های گوشتی به کار گرفته شود؟ مگر آنکه عده‌ای برای کسب درآمد نامشروع، به سراغ شکار تمام گربه‌های موجود در تهران بروند و گوشت لخم به دست آمده از آن را برای تولید سوسیس و کالباس مصرف کنند، که در این صورت باز هم از کفاف و صرفه اقتصادی بی‌بهره است! بهترین راه مقابله با این نوع از پدیده‌های مخرب که در ایران علیه تولیدات غذایی به راه افتاده، این است که مصرف‌کنندگان را با شیوه‌های تولید محصولات غذایی در واحدهای تولیدی آشنا کرد و این اطمینان را به مردم داد که محصولی به دست آنها نخواهد رسید مگر آنکه از زیر ذره‌بین دستگاه‌های بهداشتی و نظارتی کشور عبور کرده باشد. این نکته را نیز باید همواره در نظر داشت که در جریان‌سازی‌ها علیه تولیدات غذایی و سایر حوزه‌ها، معمولاً بنگاه‌های اقتصادی شناخته‌شده و خوش‌نام که از میزان بالای تولید و فروش در کشور برخوردار هستند، مورد هدف تخریب‌کنندگان قرار می‌گیرند. اقدامی که تاکنون مسبوق به سابقه است و از دوران جوانی مهرام ادامه داشته و در آینده نیز ادامه خواهد داشت.