تاریخ انتشار:
بررسی تبعات نا‌امنی ترکیه در میزگردی با حضور رضا کامی و رضا آموزگار
این نیز بگذرد
هر دو بر این عقیده‌اند که وقوع اقدامات تروریستی در ترکیه و همچنین آثار منفی وقوع این حوادثبر مراودات اقتصادی و گردشگری این کشور زودگذر و موقتی خواهد بود
هر دو بر این عقیده‌اند که وقوع اقدامات تروریستی در ترکیه و همچنین آثار منفی وقوع این حوادث بر مراودات اقتصادی و گردشگری این کشور زودگذر و موقتی خواهد بود؛ رضا کامی، رئیس شورای مشترک بازرگانی ایران و ترکیه و رضا آموزگار رئیس ایرانی‌الاصل شورای مشترک بازرگانی ترکیه و ایران در فرصت اندکی که در اختیار داشتند، در کنار یکدیگر نشستند و به پرسش‌های تجارت فردا در باب آینده تحولات ترکیه پاسخ دادند. آموزگار در هفته گذشته به ایران سفر کرده بود تا ضمن مذاکره با مدیران اتاق ایران در باب مسائل پیش آمده در ترکیه، با فعالان اقتصادی ایرانی نیز دیدار کند. او می‌گوید، مبادلات تجاری و صنعت توریسم در ترکیه اگرچه ممکن است در پس تشدید نا‌امنی در دوره‌ای، دچار رکود شود اما پس از مدتی به حالت اولیه باز‌می‌گردد.
در هفته‌های اخیر به دو قطار و یک اتوبوس حامل مسافران ایرانی در ترکیه حمله شده و وزارت امور خارجه نیز به ایرانی‌ها توصیه کرده است از سفرهای غیرضروری زمینی به ترکیه پرهیز کنند. در چنین شرایطی تجار و بازرگانان ایرانی که با این کشور مراوده تجاری داشته‌اند، در چه وضعیتی به سر می‌برند؟
رضا کامی: حوادثی که در هفته‌های اخیر در ترکیه رخ داده، از جمله حوادثی است که وقوع آن در گذشته نیز سابقه داشته است. اما طی یک سال و نیم، دو سال گذشته به دلیل توافقاتی که میان دولت ترکیه و کردها در جریان بود، این اتفاقات متوقف شده بود. می‌خواهم بگویم، اینها مسائل تازه‌ای در منطقه نیست و کسانی که با ترکیه سر و کار داشته‌اند با این مسائل آشنا هستند. البته این بدان معنا نیست که این حوادث در موقعیت فعلی بر تجارت و گردشگری ترکیه اثری نخواهد گذاشت. اما این آثار زودگذر و موقتی خواهد بود. حتماً دولت‌های متبوعه تدابیر لازم را برای ادامه تعامل اقتصادی میان ایران و ترکیه به کار خواهند بست. بنابراین انتظار این است که در کوتاه‌مدت امنیت برقرار شود. اما این موضوع را هم باید در نظر گرفت که جدا از تحرکات کردها و پ‌ک‌ک، بلاتکلیفی در تشکیل دولت و تاخیری که در شکل‌گیری دولت ائتلافی ایجاد شده هم در افت حجم تجارت و گردشگری ترکیه بی‌اثر نبوده است. به هر حال تجار و
سرمایه‌گذاران به دنبال شرایط امن هستند.
آقای آموزگار شما هم فکر می‌کنید تبعات تنش‌های داخلی ترکیه بر تعاملات بین‌المللی این کشور از جمله با ایران زودگذر باشد؟
رضا آموزگار: بله، من هم با نظرات آقای کامی موافقم؛ به هر حال، ارتباطات تجاری ایران و ترکیه از استحکام بالایی برخوردار است و به نظر می‌رسد، در دهه‌های گذشته روابط سیاسی و تجاری این دو کشور هیچ‌گاه در این سطح نبوده است. من فکر می‌کنم دولت ترکیه به میزانی دارای قدرت است که در اسرع وقت بتواند این تحرکات را تحت کنترل دربیاورد و این کشور به وضعیت عادی بر‌گردد. در شرایط کنونی، مساله تشکیل دولت تا حدودی و سایر مسائل سیاسی سبب شده است، قراردادی که برای حل مشکل دولت ترکیه و کردها منعقد شده بود، به حالت تعلیق درآید. کردها دست به اقداماتی زده‌اند تا قدرت خود را به رخ دولت بکشند و دولت را مجاب کنند که در توافقات آتی منافع آنها را در نظر بگیرند. اما به هر ترتیب، دولت‌ها این قدرت را دارا هستند که این مسائل را دفع کنند. در عین حال اینکه در دوره‌هایی تجارت و صنعت توریسم دچار رکود شود، طبیعی به نظر می‌رسد. اینها زودگذر است و پس از مدتی به حالت اولیه برمی‌گردد.
گزارشی دارید که نشان دهد، چه تعداد سفرهای زمینی از ایران به ترکیه کاهش یافته است؟
رضا کامی:گزارش‌های رسیده، از کاهش چشمگیر سفرهای زمینی به ترکیه حکایت دارد. به ویژه آمار مسافری. اما نباید فراموش کرد که تجار یا افرادی که تعهد تجاری دارند یا شرکت‌های حمل و نقل، احتمالاً متعهد شده‌اند در موعد مشخصی بار خود را به مقصد ترکیه برسانند. در این صورت ممکن است در کار آنها یک یا دو روز توقف ایجاد شود اما در نهایت آنها ناچار به ایفای تعهدات‌شان هستند و به‌طور حتم تردد آنها ادامه خواهد یافت. اما گردشگری زمینی و حمل مسافر به ترکیه نه‌تنها از جانب ایران که از سایر نقاط جهان تحت تاثیر این اتفاقات خواهد ماند.
طبق گزارش شورای مشترک ایران و ترکیه تعداد سفر زمینی به ترکیه چقدر کاهش یافته است؟
رضا آموزگار: کاهش چشمگیری در زمینه تجارت و ورود گردشگر به ترکیه ایجاد شده است و البته این کاهش طبیعی به نظر می‌رسد؛ چرا که یک توریست یا سرمایه‌گذار ترجیح می‌دهد، به کشوری قدم بگذارد که از امنیت برخوردار باشد. معمولاً با بروز تنش در کشورها، دیگر دولت‌ها، به مردم توصیه می‌کنند به این کشورها سفر نکنند. سرمایه‌گذار هم منتظر می‌ماند تا شرایط را بسنجد. با وجود این مبادلات تجاری ایران و ترکیه در شش‌ماهه گذشته 26 درصد افزایش نشان می‌دهد.
رضا کامی:البته به دلیل آنکه این موضوع به تازگی اتفاق افتاده به این سرعت نمی‌توان به آمار دقیقی از میزان افت مراودات دست پیدا کرد. در روزهای اخیر، جلسه‌ای با رئیس شورای مشترک ترکیه و ایران داشتیم و همچنین راهکارهایی را که بتواند اثرات منفی این مساله را به حداقل برساند، مورد بررسی قرار داده‌ایم. حل و فصل مسائل پیش آمده از آن جهت حائز اهمیت است که اقتصاد ایران و ترکیه به ویژه در دهه گذشته، به حالت مکمل یکدیگر درآمده است. به این معنا که بخشی از کالاهای مورد نیاز ترکیه توسط ایران تامین می‌شود و یکسری کالاها هم وجود دارد که ایران از ترکیه خریداری می‌کند. به‌طوری که حجم مبادلات ایران و ترکیه در سال 2002 حدود یک میلیارد و 200 میلیون دلار بود در حالی که این رقم در سال 2012 به 22 میلیارد دلار رسید. اما پس از تشدید تحریم‌ها طلا و جواهرات از مبادلات تجاری دو کشور حذف شد و به همین دلیل سال گذشته حجم تجارت میان دو کشور به حدود 15 میلیارد دلار کاهش پیدا کرد. اما دولت‌های ایران و ترکیه رقم 30 میلیارد دلار را برای مبادلات دو کشور هدف‌گذاری کرده‌اند و به همین سبب من فکر می‌کنم حوادث پیش آمده در
ترکیه اثرات منفی بیشتری در‌بر نداشته باشد. به هر حال این شیطنت‌ها همواره وجود داشته است.
اما به نظر می‌رسد شدت این اتفاقات در دوره اخیر بیشتر شده و البته به سطحی رسیده است که توصیه وزارت امور خارجه را هم در پی داشت.
رضا کامی: فکر می‌کنم شدت این اقدامات تروریستی در دهه 1970 بیشتر بود؛ به‌طوری که منجر به کودتای سال 1982 ترکیه شد.
رضا کامی:این اتفاقات کم و بیش رخ می‌داده است. خاطرم هست که در گذشته حمله به سواری‌ها هم اتفاق می‌افتاد. اما در بدترین شرایطی که وقوع این حوادث مسبب آن بود، تجارت میان دو کشور برقرار و روان بوده است. طی سال‌های گذشته سرمایه‌گذاران ترکیه به اقتصاد ایران ورود کرده‌اند و در این سال‌ها بیش از سه میلیارد دلار در رشته‌های مختلف تولیدی و صنعتی نظیر فولاد، پتروشیمی، مواد غذایی و حتی ساختمان‌سازی، سرمایه‌گذاری کرده و مشارکت داشته‌اند. اخیراً ترکیه‌ای در مناقصه اجرای یکی از بزرگراه‌ها به طول 250 کیلومتر برنده شده‌اند و می‌خواهند آن را اجرا کنند. بنابراین این همکاری‌ها با چنین اقدامات ایذایی از میان نخواهد رفت. 15 میلیارد دلار رقم کوچکی نیست و نمی‌تواند خاموش شود. البته تحقق تجارت 30 میلیارد‌دلاری میان دو کشور، تدابیر خاص خود را می‌طلبد. طرف ترکیه البته به دنبال آن است که مشکلات پیش آمده را به نحوی در مذاکره با مسوولان حل کند؛ چرا که آسیب‌های وقوع این حوادث بیشتر متوجه طرف ترکیه‌ای است. به این دلیل که بیشترین حجم تجارت 15 میلیارد‌دلاری به صادرات انرژی به ترکیه اختصاص دارد و ارزش صادرات
انرژی به این کشور حدود 12 میلیارد دلار برآورد می‌شود. ارزش صادرات غیر‌نفتی ترکیه به ایران هم حدود چهار میلیارد دلار است. بنابراین ضرر اصلی متوجه ترکیه است.
اما ظرف هفته‌های اخیر که حوادثی برای اتباع ایرانی در ترکیه رخ داده است، واکنش درخوری از سوی دولت ترکیه صورت نگرفته است.
رضا کامی:نه اینکه آنها بی‌تفاوت باشند؛ در عرض روزهای گذشته تعدادی از مقامات دولتی آنها به ایران سفر کردند و این حاکی از اهمیت موضوع نزد آنهاست. رئیس سازمان توسعه تجارت ترکیه عازم ایران خواهد شد و با رئیس اتاق ایران گفت‌وگو خواهد داشت. اینها واکنش‌هایی است که خود را نشان می‌دهد. در دو سه روز گذشته، معاون وزیر اقتصاد ترکیه به ایران آمد و با مسوولان اتاق ایران هم دیدار کرد. این مقام دولتی ترکیه بر این عقیده بود که این اتفاقات گذراست و به زودی دولت ترکیه این مسائل را کنترل خواهد کرد. البته دغدغه اتاق ایران هم این بود که این نا‌امنی‌ها کنترل شود. اگرچه، مشکل فعلی ترکیه، صرفاً متاثر از نزاع‌های قومیتی نیست. عدم وجود یک دولت مستقر دائمی، خود بزرگ‌ترین مساله است. دولت فعلی ترکیه مشغول بررسی و مذاکره برای تعیین دولت ائتلافی است که هنوز هم به نتیجه نرسیده است. بخش اعظمی از فعالیت‌ها و ذهنیت دولت ترکیه اکنون به تشکیل دولت دائمی معطوف شده است. جلسات متعددی با ما داشتند که نشان‌دهنده واکنش طرف مقابل است. از طرفی ظرف همین مدت صدها کامیون ترکیه به آتش کشیده شده است و در مقابل خساراتی که به
آنها وارد آمده است به طرف ایرانی آسیب چندانی نرسیده است. البته لطمات کوچک هم برای ما دارای اهمیت است و این انتظار وجود دارد که طرف مقابل هم واکنش سریع نشان دهد.
آموزگار: ورود گردشگر به ترکیه دست کم در یک یا دو ماه گذشته با ۱۳ درصد افت مواجه شده است. کامی: ایران و ترکیه دستیابی به رقم ۳۰ میلیارد دلار را برای مبادلات دو کشور هدف‌گذاری کرده‌اند و من فکر می‌کنم حوادثپیش آمده اثرات منفی بیشتری در‌بر نداشته باشد.
یعنی شما بر این عقیده هستید که این رفت و آمدها صرفاً برای دلجویی از ایرانی‌ها انجام می‌شود؟
رضا کامی:در شرایط فعلی، اتفاقاتی در ترکیه رخ داده و گشایش‌هایی که به دلیل دستیابی به توافق هسته‌ای در ایران ایجاد شده، محور اصلی گفت‌وگو‌هاست. اقدامات تروریستی هم مزید بر علت شده و موضوعی است که در مذاکرات مورد بررسی قرار می‌گیرد. البته این را هم بگویم که در حال حاضر رفت و آمدها در مرز بازرگان نیز شرایط عادی دارد و از هر دو طرف رفت و آمدهایی صورت می‌گیرد. اما انتظار فعالان اقتصادی دو طرف این است که در کوتاه‌مدت دولت ترکیه سوار بر موضوع شود.
رضا آموزگار: این رفت و آمدها و ملاقات‌ها به این دلیل به صورت فشرده انجام می‌شود که موانع تجاری دو کشور در مذاکرات رو‌در‌روی مقامات حل و فصل شود. ما انتظار داریم که در آینده‌ای نزدیک آقای نعمت‌زاده عازم استانبول شوند و با برقراری ارتباطات در این سطح برای رفع مشکلات چاره‌اندیشی کنیم.
در حال حاضر چه میزان کالا از مرزهای زمینی میان ایران و ترکیه انتقال پیدا می‌کند؟
رضا کامی:در شرایط عادی روزانه 400 تا 500 کامیون از مرز بازرگان تردد می‌کنند. البته در گذشته و پیش از تشدید تحریم‌ها تعداد کامیون‌های عبوری دو برابر رقم فعلی بود. اما از زمان تشدید تحریم‌ها، انتقال بخشی از کالاهای ترانزیتی از طریق مرز گرجستان انجام می‌شود. گذشته از آن تعداد دیگری از مرزهای ایران و ترکیه هم فعال شده‌اند؛ و البته وجود برخی موانع در مرزها، مانند نبود پنجره واحد در مرز دو کشور به کاهش ترانزیت در مرز بازرگان منجر شده است. تفاوت سوخت و کنترل سوخت کامیون‌ها عواملی هستند که کاهش تعداد کامیون در مرز بازرگان را سبب شده است. اما مقامات دو کشور در تلاش هستند که تعداد کامیون‌های عبوری در مرز بازرگان را به یک هزار کامیون افزایش دهند، اما تحقق این هدف سازوکار مناسب خود را می‌طلبد. مدتی است که دولت‌های ایران و ترکیه درصدد ایجاد کریدور سبز و پنجره واحد در مرز هستند که متاسفانه هنوز عملیاتی نشده است. یا کنترل الکترونیکی در مرزها، نوعی اجبار است و ایران و ترکیه موافقتنامه اعمال این کنترل‌ها را به امضا رسانده‌اند که اطلاعات کامیون‌ها قبل از ورود به مرز در سیستم موجود باشد و آنها
در مرزها معطل نشوند. حتی تا چند ماه پیش، هر دو طرف در تلاش بودند یک باند اضافی هم برای تردد در مرز ایجاد کنند، اما هیچ یک از این طرح‌ها به اجرا درنیامده و اینها دلایلی است که سبب کاهش تردد کامیون‌ها شده‌اند.
البته آنچه از اعتراض‌ها و مواضع شرکت‌های حمل و نقل ایرانی استنباط می‌شود، ایران و ترکیه مدت‌هاست که دچار جدال ترانزیتی در مرزهای مشترک هستند. آیا قرار نیست برای حل و فصل مسائل چالش‌برانگیز در مرز تدبیری اندیشیده شود؟
رضا آموزگار: چالش‌های ترانزیتی ایران و ترکیه از سال‌های 1980 آغاز شده و همچنان ادامه دارد. در برخی مقاطع موضوع سوخت کامیون‌های عبوری مساله‌ساز شد. کار به جایی رسید که دو طرف در اقدامی متقابل اقدام به دریافت عوارض سوخت از کامیون‌های عبوری دو طرف کردند. تا اینکه این مساله در سال گذشته به مرحله حادی رسید و با برگزاری جلسات و فشارهایی که ما بر مسوولان وارد کردیم، این مساله حل شد. اما ریشه اصلی بروز این مشکلات این است که در گذشته، نقل و انتقال کالا میان ایران و ترکیه به نفع ترکیه بود اما در حال حاضر این موازنه به هم خورده و آنها کمتر به ایران کامیون می‌فرستند. در واقع برعکس شده و اکنون کامیون‌های بیشتری به منظور ترانزیت از ایران به ترکیه می‌رود. آنها اجازه نمی‌دهند کامیون‌های ایرانی در ترکیه بارگیری کنند؛ به این دلیل که می‌گویند، اگر حمل این کالاها را هم به کامیون‌های ایرانی بدهیم، راننده‌های ترکیه بیکار می‌مانند. ایرانی‌ها هم البته این اقدام متقابل را با آنها انجام می‌دهند. تا آنجا که این مساله به جدال میان شرکت‌های حمل و نقل ایران و ترکیه تبدیل شده است. فکر می‌کنم که این مساله
هم به سرعت حل شود. به این دلیل که ما در تعامل با گمرکات ایرانی و مقامات مسوول در ایران هستیم. حتی قرار است در آینده‌ای نزدیک، کمیته‌ای تشکیل شود و این مساله را حل کند. با لغو تحریم‌ها باید موانع تجاری دو کشور هم از پیش پا برداشته شود تا به هدف تجارت 30 میلیارد‌دلاری در سال 2016 نزدیک شویم.
در هفته‌های اخیر و شاید پس از توصیه وزارت امور خارجه مبنی بر منع سفر زمینی به ترکیه، شاهد افزایش موج پیامک‌های تبلیغاتی سفر به ترکیه هستیم که محتوای اغلب آنها در مورد شرایط ویژه و ارزان سفر به ترکیه است. با توجه به اینکه گردشگران هم مانند سرمایه‌گذاران به دنبال شرایط امن هستند، این پرسش قابل طرح است که ناامنی‌های پیش آمده در ترکیه، تا چه حد صنعت گردشگری این کشور را تحت تاثیر قرار داده است؟
رضا کامی: بررسی‌های ما نشان می‌دهد ورود گردشگر به ترکیه دست کم در یک یا دو ماه گذشته با 13 درصد افت مواجه شده و این کاهش بیشتر در مناطق جنوب شرقی ترکیه رخ داده است.
آیا وجود نا‌امنی در ترکیه، می‌تواند در زمینه جذب توریست به نفع ایران تمام شود؟
رضا کامی:البته بحث گردشگری ترکیه متفاوت از گردشگری ایران است. گردشگران تاریخی، سلامت، اجتماعی و طبیعت‌گرد، ممکن است قابل جذب از ترکیه به ایران باشند. ایران اگرچه، برای جذب گردشگران پتانسیل‌ها و توانمندی‌های خاص خود را دارد و در عین حال به دلیل امنیتی که دارد، می‌تواند گردشگرانی را از سهم ترکیه و از تمام نقاط دنیا جذب کند اما این نکته را هم باید در نظر گرفت که کشور ما، در زمینه تعداد کافی هتل و ارائه خدمات گردشگری و کیفیت حمل و نقل در جذب گردشگر موفق نبوده است. همچنین آمار مقایسه‌ای گردشگران ایران و ترکیه نشان می‌دهد ایران بیش از یک میلیون و 500 هزار نفر توریست به ترکیه می‌فرستد و در مقابل گردشگران ورودی به ایران از ترکیه به بیش از 200 هزار نفر نمی‌رسد.
شورای مشترک بازرگانی ایران و ترکیه طی سه سال گذشته، در استانبول، سمینارهایی برای بررسی راهکارهای افزایش گردشگر میان دو کشور در استانبول برگزار کرده و البته موانع تبادل گردشگر میان ایران و ترکیه مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که خدمات توریستی در ایران بیشترین نقصان را نشان می‌داد. ایران البته پروژه ساخت 250 هتل را در دستور کار قرار داده است که بخشی از شرکت‌های هتل‌سازی و خدمات توریستی ترکیه به احتمال بسیار در پی مشارکت در این پروژه هستند.
دیدگاه تان را بنویسید