سفر با طعم خستگی

نگاهی به آمار و ارقام گردشگری در ایران نشان‌دهنده روحیه شاد و سفر‌خواهی ایرانیان است. ایرانیان از سال‌های دور سعی داشتند در هر مناسبت و ایام خوشی که داشتند به سفر بروند، در طبیعت زمانی را بگذرانند و اوقات فراغت سالمی داشته باشند. این روحیه طبیعت‌پذیر ایرانیان باعث شده تا مردم همواره به دنبال کشف اماکن تفریحی باشند. طی سال‌های اخیر با افزایش تعداد وسایل نقلیه شخصی در کشور نیز این تفریحات علاوه بر ایام نوروز و تعطیلات چند‌روزه به آخر هفته‌های کوتاه‌مدت هم رخنه کرده و باعث شده است تا با تعطیل شدن دو روز در هفته و مصادف شدن آن با تعطیلات آخر هفته‌ای که برای برخی شاغلان فقط یک روز است، جاده‌ها مملو از مسافر شود و ترافیک‌های سنگین، شلوغی و کم بودن مواد غذایی به شهرهای کوچک‌تر و خوش‌آب‌و‌هوا‌تر وارد شود. طی این سال‌ها با هر تعطیلی چند‌روزه،‌ نه‌تنها شهرهای شمالی کشور، بلکه جنگل‌ها، پارک‌های جنگلی و شهرستان‌های کوچک هم مملو از مسافر می‌شود و این امر باعث آلودگی‌های محیط زیست، ترافیک و خستگی مسافران می‌شود. با نگاهی به تقویم شمسی و تعطیلات در کشور که بیشترین آنها مربوط به عید نوروز و پس از آن تعطیلات چند‌روزه‌ای همچون عید فطر است، درمی‌یابیم مردم فرصت چندانی برای تفریح و گذراندن اوقات فراغت ندارند و شاید یکی از عوامل هجوم آنها در هر آخر هفته به جاده‌های شمالی کشور کم بودن تعطیلی‌ها و تک‌تعطیلی‌ها باشد. در بیشتر کشورهای دنیا دو روز آخر هفته روزهایی است که مردم به دشت و دمن می‌دوند، فکر و ذهن‌شان را از هر کاری آزاد می‌کنند و کاملاً به خود می‌پردازند، اما در ایران تعطیلات آخر هفته مختص روز جمعه است. برخی ادارات دولتی روز پنجشنبه را نیز تعطیل کرده‌اند اما به نظر می‌رسد این یک روز تعطیلی مردم را برای شروع هفته کوک نمی‌کند. اما برخی بر این باورند که مشکل از جای دیگر آب می‌خورد، برخی می‌گویند تعداد روزهای تعطیل در طول سال زیاد است اما این تعطیلی‌ها بیشتر تک‌روزه هستند و فرصتی نیست تا به آزادی فکر و بهتر شدن روحیات‌ مردم و به ویژه شاغلان کمک شود.

گرچه تمام‌روزهای سال و فصول سال مردم به سفر می‌روند، اما تعداد روزهای به‌هم‌پیوسته تعطیل کم است و با هر تعطیلی دو، سه‌روزه مردم به جاده‌ها می‌روند و شاهد ترافیک‌های چندین‌ساعته می‌شویم و به‌جای رفع خستگی هفتگی، خستگی به تن مسافران می‌ماند. بنابراین برخی معتقدند باید برای سفرهای مناسبتی و ایام تعطیل که حجم مسافران چندین برابر می‌شود، از پیش اقدامات موثری در نظر داشت. در این میان متولی اصلی دولت و سازمان‌های تابعه هستند که باید شرایط سفر آسان، کم‌هزینه و در نهایت سریع را برای مسافران فراهم کنند.

کاهش قدرت مالی خانوارهای قشر متوسط در کشور و افزایش جمعیت شهرنشین باعث می‌شود تا حتی در تعطیلات آخر هفته هم ترافیک‌های چندساعته سفر آرامش‌بخش را به سفری خسته‌کننده تبدیل کند. گران بودن هتل‌ها، مسافرخانه‌ها و تنوع کم اماکن تفریحی برای یک سفر دو‌روزه باعث می‌شود تا خانوارهای بیشتری دست به فرمان شوند و به پارک‌های جنگلی بروند و محیط زیست بیشتر آسیب ببیند.

ایران در پله پنجم جهان

بر اساس آمار موجود، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی در جهان را دارد. صنعت گردشگری در ایران از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است. اما ایرانی‌ها تفریحات کمی دارند. با هر تعطیلی دو و سه‌روزه سردرگم می‌شوند که به کجا سفر کنند، یک سفر چند‌روزه چقدر برایشان هزینه‌بردار است و چقدر از درآمد ماهانه‌شان را باید بابت سفر داخلی اختصاص دهند.

بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران یکی از امن‌ترین کشورهای منطقه و جهان از لحاظ امنیت برای گردشگران خارجی است. در سال ۲۰۰۶، در حدود ۷۵۰ هزار گردشگر خارجی از ایران بازدید کرده‌اند و این در حالی است که در این سال ۸۴۲ میلیون جهانگرد در دنیا سفر کرده‌اند. حال به نظر می‌رسد ایران جاذبه‌های گردشگری دارد که شاید حتی ایرانیان ساکن نیز هرگز به آنجا سفر نکرده‌اند و با کشورشان آشنایی کامل ندارند. برخی بر این باورند هزینه‌های بالای سفر باعث شده است تا مردم برای حتی دو روز تعطیلی هم به سمت شمال کشور و جنگل‌های اطراف شهر بروند و زمانی را در آنجا سپری کنند.

جالب است که این سفرهای کم‌هزینه برای کشور، شهر و آلودگی هوا هزینه‌های سنگینی را به دنبال خواهد داشت. چراکه یک سفر دوروزه به یکی از جنگل‌های اطراف شهر باعث می‌شود نه‌تنها آلودگی ناشی از آتش در جنگل‌ها افزایش یابد، بلکه بهداشت محیط نیز در این مدت به خطر می‌افتد. به نظر برخی کارشناسان و صاحب‌نظران حوزه گردشگری، صنعت گردشگری از توسعه چندان بالایی در کشور برخوردار نیست، در این باره می‌توان به دلایلی همچون کم بودن قدرت مالی خانوارها، نبود مکان‌های متنوع به تناسب فرهنگ، سبد هزینه‌ها و... اشاره کرد. برخی دیگر نیز بر این باورند که آماده نبودن بسترهای اقتصادی مناسب در ایران برای جذب سرمایه‌گذاری در ساخت هتل و سایر صنایع جانبی هم از جمله عوامل تاثیر‌گذار است.

اگر پای درد دل قشر متوسط جامعه بنشینیم و از آنها بپرسیم آیا در چند سال اخیر سفر خوبی داشته‌اند یا خیر، احتمالاً جواب‌شان منفی است. برخی حتی شغل مناسب یا خانه مناسبی برای زندگی کردن ندارند چه برسد به اینکه به فکر سفر رفتن باشند، اما باید دولت‌ها و متولیان فرهنگ در کشور بر این مهم تلاش کنند چرا که سفر نیز همچون سبد کالایی، بن لباس، آموزش و پرورش، حمل و نقل و خدمات شهری بر روحیات مردم به ویژه اقشار متوسط تاثیر‌گذار است. آنها نیز باید هر از گاهی به روح‌شان استراحتی دهند و چشم‌شان را به سوی طبیعت باز کنند تا بازخورد کاری خوبی در جامعه داشته باشند. به گفته برخی جامعه‌شناسان سفر رفتن به افراد کمک می‌کند تا کمی از فشارهای روحی و جسمی که مدام در طول روز با آنها درگیر هستند بکاهند، حتی استرس سفر یک استرس مثبت است و مثل اضطراب از کار زیاد یا زندگی روزمره نیست.

مسافرت از هر نوعی که باشد باعث می‌شود مردم برای مدتی از زندگی عادی خود دور شوند و همین مساله به تنهایی انرژی زیادی به آنها می‌دهد. سفر باعث می‌شود که از چهاردیواری منزل یا محل کار دور شوید و بیشتر از هوای تازه و سالم لذت ببرید. درست است که در سفر و گردش به کوهستان یا برای استراحت به کنار دریا لحظات پر‌بارتری برای ‌روزهای آینده افراد رقم زده می‌شود، اما باید به آسیب رساندن محیط زیست و عواقب آن هم توجه شود. اما در مقایسه با ایران، برخی کشورها توانسته‌اند کارنامه موفقی در این زمینه از خود برجای بگذارند. به طور مثال تنها در سال ۲۰۰۷ میلادی، حدود ۱۵ میلیون گردشگر خارجی از شهر دوبی در کشور امارات متحده عربی در جنوب خلیج فارس دیدار کردند. این در حالی است که کشور ایران با سهمی کمتر از یک‌پانزدهم تعداد گردشگران شهر دوبی در سال مشابه، تنها کمتر از یک درصد سهم درآمد جهانی از صنعت توریسم را به خود اختصاص داده ‌است. به نظر می‌رسد باید کمی مدل گردشگری در کشور تغییر کند. مدلی که در چند سال اخیر آنچنان دردسرساز شده که برخی مسافران مسیرهای چندساعته را یک‌روزه طی می‌کنند، مسیرهای چهارساعته‌ای که بیش از 20 ساعت طی می‌شود...