تحریم حریف پسته نشد

کارش را با تجارت زیره آغاز کرده است. بزرگ‌ترین صادرکننده خشکبار در ایران است و اگر در دنیا سه نفر را به عنوان افراد برتر صادرات خشکبار بشناسند حتماً یکی از آنها اسدالله عسگراولادی است. بزرگ‌ترین تجار خشکبار جهان او را می‌شناسند و اگر به ایران بیایند حتماً ترجیح می‌دهند در خانه حاج اسدالله بمانند تا در هتل پنج ستاره. او در گلایه‌ای می‌گوید پسته بیشترین سهم را در صادرات غیرنفتی دارد اما هیچ نماینده‌ای از آن در شورای عالی صادرات نیست.



تحلیل شما از وضعیت کنونی صادرات پسته ایران چه به صورت فله‌ای و چه به شکل بسته‌بندی چیست؟
صادرات بسته‌بندی‌شده پسته بسیار دشوار است و تنها می‌توان به کشورهای منطقه مانند امارات متحده عربی، عربستان، عراق، افغانستان و کشورهای CIS صادر کرد. اما در سایر کشورها که مصرف پسته هم بالاست، به علت نگرانی از وجود آفت آفلاتوکسین بسته‌بندی ما را نمی‌پذیرند. به همین دلیل مایل‌اند پسته ما را به صورت فله وارد کرده و پس از انجام آزمایش‌های لازم خودشان آن را بسته‌بندی کنند. که هم می‌تواند برای ایجاد اشتغال‌شان باشد و هم برای جلوگیری از ورود آفت آفلاتوکسین باشد. حال به طور مثال اگر پسته بسته‌بندی‌شده‌ای را به این کشورها ارسال کنیم و سپس مشخص شود که آلوده به این آفت است، دیگر نمی‌توان آن بسته‌ها را به کشورهای دیگر صادر کرد.

حجم صادرات پسته فله‌ای و بسته‌بندی‌شده چقدر است؟
طبیعتاً با این شرایط صادرات پسته فله‌ای ما بالاتر است. در حال حاضر پسته فله‌ای 140 هزار تن و بسته‌بندی‌شده حدود 10 هزار تن صادر می‌شود.

آیا این امکان وجود دارد پسته‌ای که به شکل فله‌ای صادر می‌شود، در همان کشور مقصد بسته‌بندی کنیم تا بتوانیم به ارزش افزوده بیشتری دست پیدا کنیم؟
مساله همین‌جاست. این ارزش افزوده نصیب آنها شده است و ما هستیم که آن را از دست داده‌ایم. هم‌اکنون هم به علت تحریم امکان راه‌اندازی مکانی برای انجام این کار را در این کشورها نداریم؛ مگر اینکه تابعیت آن کشورها را داشته باشیم. تا زمانی که تحریم برداشته شود یا اینکه مقیم آنجا باشیم. الان تعدادی از ایرانیان هستند که اقامت دارند و چنین کاری را می‌کنند. پسته خام را از ایران می‌برند و در آنجا بسته‌بندی می‌کنند. با این تفاوت که دیگر با نام ایران در آنجا بسته‌بندی نمی‌شود. صادرات پسته ما در حال حاضر بسیار خوب است و هیچ نقصی در این روند وجود ندارد. امسال که 180 هزار تن محصول داشتیم، 30 هزار تن مصرف داخلی شد و 140 هزار تن صادر کردیم و 10 هزار تن آن را هم مغز صادر کردیم. به این معنی که کل محصول‌مان صادر شده است. الان که این صحبت را با شما می‌کنم، از محصول سال 2013 یا 1392 هیچ چیزی نداریم و همه آن صادر شده است. سال آینده هم سال پر‌محصولی است و پیش‌بینی می‌شود در سال 1393 حدود 250 تا 260 هزار تن محصول به دست بیاید. برداشت پسته هم از شهریورماه آغاز خواهد شد. امیدواری کامل هم داریم که طی 12 ماه، 180 هزار تن آن را صادر کنیم.

آیا اطلاع دارید که چند درصد پسته صادراتی ایران، با نام دیگری غیر از ایران در بازارهای جهانی معامله می‌شود؟
هیچ چیزی از آن به نامی غیر از ایران صادر نمی‌شود. با اینکه به نام ایرانی معامله می‌شود، اما تاجر آن دیگر ایرانی نیست. پسته، پسته ایران است و بسته‌بندی ایران را قبول ندارند. پسته ایرانی به طور مثال به آلمان صادر می‌شود، در آنجا بسته‌بندی می‌شود و به نام شرکت آلمانی فروخته می‌شود. اما همگی آنها می‌دانند که پسته آن ایرانی است. چون در دنیا به غیر از ایران و آمریکا، جای دیگری پسته کشت نمی‌شود و همه از این موضوع آگاه‌اند. از این نظر این پسته ایرانی است که در اروپا بسته‌بندی و فروخته می‌شود. اتفاقی که در زعفران عکس آن را شاهد هستیم. متاسفانه زعفران ایران را می‌برند و تحت نام زعفران اسپانیایی به فروش می‌رسانند. بارها هم تلاش شده است که این کار انجام نشود. حتی توسط اسپانیا فروخته شود، اما حتماً روی آن بنویسند که زعفران ایرانی است.

در حال حاضر چه کشورهایی عمدتاً خریدار پسته ایران هستند؟
80 کشور جهان خریدار پسته ایران هستند.

عمدتاً اروپایی و آمریکایی هستند یا اینکه آسیایی‌ها هم هستند.
نه اروپا و نه آمریکا. بزرگ‌ترین خریدار آن ابتدا هنگ‌کنگ، سپس روسیه، بعد از آن کشورهای حوزه خلیج فارس و نهایتاً اروپایی‌ها هستند که پسته ایران را می‌خرند. البته در گذشته اروپایی‌ها رتبه دوم بیشترین خرید پسته از ایران را داشتند که امروزه رتبه‌شان کاسته شده است.

با توجه به اینکه به غیر از ایران، در آمریکا هم پسته کشت می‌شود، آمریکا بزرگ‌ترین رقیب ما در بازار جهانی پسته محسوب می‌شود. این طور نیست؟
بله.

فروش سالانه آمریکا چقدر است؟
از ما کمتر است. در سال 2013 که فروش ما 140 هزار تن بود، فروش آنها حدود 110 هزار تن بوده است. ضمن اینکه باید در نظر داشت که مصرف داخلی آمریکا بالاست. تولید پسته در آمریکا از کشور ما بیشتر است. اما این ایران است که صادرات اول پسته را در جهان از آن خود کرده است.

امسال که تولید ما افزایش پیدا خواهد کرد، آیا زمینه‌سازی مناسبی برای صادرات بهتر آن شده است؟
سه، چهار سمینار برنامه‌ریزی کرده‌ایم. در هفته‌های آینده هم در کرمان اجلاسی برگزار خواهد شد. یک نشست هم در اتاق تهران و کمیسیون تجارت در 27 مرداد برگزار خواهد شد. که در این نشست وضعیت صادرات کالاها از جمله پسته بررسی خواهد شد. علاوه بر این در نمایشگاه‌های مختلفی هم شرکت کرده‌ایم. از جمله در نمایشگاه‌های گل‌فود در دوبی، سیال فرانسه و آنوگا در آلمان شرکت خواهیم کرد تا محصولات سال آینده‌مان را بتوانیم به خوبی بازاریابی کنیم.

کدام منطقه در دنیا این پتانسیل را دارد که به عنوان بازار جدیدی برای پسته ایران بتوان روی آن حساب باز کرد؟
می‌توان به آمریکای جنوبی، آفریقای جنوبی، استرالیا، ژاپن و کره جنوبی اشاره کرد. که با تبلیغات و بازاریابی خوب این امر دور از دسترس نیست. ژاپن مدت‌هاست که پسته ایران را می‌خرد ولی ایراداتی را درباره بهداشت آن مطرح می‌کنند که باید آن را حل کنیم تا بتوان مقدار صادرات را افزایش داد. این موضوع باعث کاهش میزان صادرات ما به ژاپن شده است. میزان صادرات ما به ژاپن زمانی 10 هزار تن بود که الان به هزار تن کاهش یافته است.

به لحاظ کشاورزی چه باید کرد که استانداردهای بهداشتی ما با کشورهای اروپایی یا آسیایی همخوانی داشته باشد؟
اتحادیه صادرکنندگان خشکبار که محوریت صادرات خشکبار بر عهده آن است، زحمت‌های بسیاری در این زمینه کشیده است. با این کار بسیاری از این مشکلات مهار شده است. اما مساله این است که باغداران همکاری لازم را ندارند.

یعنی نظام جامعی برای تولید پسته وجود ندارد.
نظام بسیار ساده‌ای دارد. اما باغداران هستند که همکاری نمی‌کنند. در این بین نقش اصلی را وزارت جهاد کشاورزی دارد که بایستی عملکرد باغداران را مدیریت و بهتر کند. مثلاً یکی از مشکلات موجود، برداشت زودتر از موعد پسته است یا عدم هرس مناسب درختچه‌های پسته که با کشیده شدن ساقه‌ها روی زمین باعث آلودگی محصول می‌شود. دیگر اینکه پوست سبز و نرم پسته هم بایستی حداکثر ظرف 48 ساعت پس از برداشت کنده شود. البته همکاری باغداران نسبت به گذشته بهتر شده است و بازگشت محصول صادر‌شده از حدود 25 درصد در گذشته به پنج درصد رسیده است.

اینکه بسیار خوب است.
الان در تلاش هستیم که این پنج درصد را هم به سه درصد برسانیم. سال به سال در تلاش برای کمتر کردن آن هستیم که امیدواریم کشاورزان و باغداران‌مان همکاری لازم را داشته باشند تا این هدف تحقق یابد.

به لحاظ نوع پسته، بین پسته‌ای که ایرانی‌ها مصرف می‌کنند با پسته‌ای که صادر می‌شود، تفاوت وجود دارد؟
بله، پسته‌ای که ایرانی‌ها مصرف می‌کنند، نوع مرغوب و درجه یک ماست. پسته‌ها اندازه‌های مختلفی دارند. اندازه‌اش از 30 یا 32 دانه در یک اونس شروع می‌شود تا 18 دانه در یک اونس. که این 18 دانه هم درشت‌ترین است. در داخل کشور این پسته‌های درشت است که مصرف می‌شود.

یعنی خارجی‌ها، پسته‌های ریز را بیشتر می‌پسندند؟
بله، چون آنها پسته‌ها را در بسته‌بندی‌های کوچکی به مشتریان‌شان عرضه می‌کنند. مثلاً در یک بسته‌بندی 50 گرمی پسته 100 دانه در آن ریخته می‌شود. البته ناگفته هم نماند که پسته‌های ریز خوشمزه‌تر هم هستند.

در پایان از آنجا که مخاطبان اصلی مجله «تجارت فردا» فعالان اقتصادی و تاجران هستند، چه توصیه‌هایی برای بهتر شدن صادرات پسته دارید؟
پسته یک صنعت طولانی‌مدت در کشور ماست. سابقه هزارساله دارد. در صد سال اخیر، این صنعت تجاری شده است و در 30 سال پس از انقلاب، صادرات ما رشد کرده است. تولید ما هم تا 300 هزار تن رسیده است. ولی امسال که خوب هستیم، باز هنوز کمتر از آن حد ماکزیممش هستیم. برای اینکه بتوانیم به این میزان ماکزیمم برسیم، باید چاره‌ای برای رفع کم‌آبی استان‌های کرمان و خراسان جنوبی اندیشید. باید فکری اساسی و ساختاری شود. پیشنهاد هم کرده‌ایم که آب را از زاینده‌رود، کرخه یا طارم به آنجا ببریم. یک پیشنهاد بسیار مهم هم آقای هاشمی‌رفسنجانی داده‌اند که از دریای خزر کانالی به سمنان کشیده شود و از سمنان به یزد و از یزد به کرمان. این در زمان آقای هاشمی‌رفسنجانی مطرح شد و طرح آن روی کاغذ آمد اما اجرا نشد. ما باید آب استان‌های سمنان، یزد، کرمان یا خراسان جنوبی را تامین کنیم. اگر بتوانیم آب مورد نیاز این استان‌ها را تامین کنیم، این پتانسیل وجود دارد که میزان تولید پسته ما حتی تا مرز 500 هزار تن هم برسد. مساله دیگر این است که در خارج از کشور دچار تحریم هستیم. بایستی تحریم‌ها را دور بزنیم. که البته تاکنون حریف ما هم نشده‌اند و ما کار خودمان را انجام می‌دهیم. اما بالاخره بایستی پذیرفت که در این شرایط هرگونه فعالیتی هزینه‌بر است و به سختی پول‌مان را به کشور می‌توانیم باز‌گردانیم. مساله سوم، ضعف حمل و نقل است. هواپیمایی، کشتیرانی و راه‌آهن ما در خدمت صادرات نیستند و ضعف‌های بسیار زیادی دارند. ما فقط الان راه زمینی و دریایی را داریم. هر دو این راه‌ها به خاطر تحریم‌ها دچار مضیقه‌هایی است. مساله چهارم، اشکالی است که در شورای عالی صادرات وجود دارد. همان‌گونه که می‌دانید بزرگ‌ترین رقم صادرات غیرنفتی در حال حاضر را پسته تشکیل می‌دهد. ما در سال با فرض اینکه بیش از 140 هزار تن صادر می‌کنیم، یعنی نزدیک به یک میلیارد و 500 میلیون دلار ارز می‌آوریم. در این شورا معتقدم بایستی نماینده از کمیسیون صادرات اتاق ایران به عنوان عضو حضور داشته باشد که بتواند مشکلات را همان‌جا بگوید و حل و فصل کند.