درمان هزینه‌های درمان

سن زیادی نداشت. سال‌ها نگهبانی می‌داد. در پارکی اطراف یکی از پرترددترین خیابان‌های تهران. با حقوق ناچیزی که دریافت می‌کرد بعد از 30 سال توانسته بود بالاخره خانه کوچکی بخرد. دقیقاً همزمان شده بود با زمان بازنشستگی‌اش. دورانی که خیالش راحت بود حداقل ماهانه 600 هزار تومان دریافتی دارد. از این پول 300 هزار تومان را باید ماهانه برای بازپرداخت اقساط وام مسکن کنار می‌گذاشت. 300 هزار تومان دیگر کفاف مخارج زندگی‌اش را نمی‌داد. مجبور بود به فکر کار جدیدی باشد. ذهنش همیشه مشغول بود. بر سر سفره، هنگام تماشای تلویزیون و موقع خواب و بیداری؛ همه تمرکزش به یافتن شغل جدیدی بود. این اواخر آنقدر درگیر این افکار بود که نفهمید چطور 10 کیلو وزنش کم شده است. تنها احساس می‌کرد کمی اشتهایش کم شده است. بعد از مدتی احساس کرد در بلعیدن غذا هم مشکل دارد. هرچه خواست نادیده بگیرد، نشد. بالاخره اصرارهای همسرش نتیجه داد و روزی که دکتر گفت «دیگر دیر آمدید» به بیمارستان رفتند. از لحظه ورود به بیمارستان تا امروز که علی دیگر در کنار خانواده‌اش نیست زمان زیادی نمی‌گذرد. در همین مدت علی مجبور شد همان خانه را هم بفروشد و خرج مداوا کند. اما فایده‌ای نداشت. حالا همسر و فرزندش مانده‌اند و ماهانه 600 هزار تومان مقرری بازنشستگی علی که 400 هزار تومان آن را هم باید کرایه‌خانه بدهند.

بیمارانی که فقیر می‌شوند

از هر 100 بیمار که در شهرهای ایران به پزشکی مراجعه می‌کنند شش نفر آنها سرنوشتی مشابه علی دارند. این وضعیت در روستاها به شکل دیگری است و از هر 100 بیمار 11 نفر آنها چنین سرنوشتی دارند؛ بیمارانی که پس از پرداخت هزینه‌های درمان خود به خانوار زیر خط فقر تبدیل می‌شوند. این آمارها از بررسی‌های رسمی به دست آمده که مدتی پیش داود دانش‌جعفری، مشاور وزیر بهداشت آنها را اعلام کرد. به گزارش مرکز آمار ایران در سال گذشته هزینه بهداشت و درمان در شهرهای ایران 22 درصد و در روستاهای کشور 28 درصد افزایش داشته است. آخرین گزارش ماهانه مرکز آمار ایران نیز نشان می‌دهد این روند تشدید شده و هزینه بهداشت و درمان در اردیبهشت‌ماه امسال نسبت به اردیبهشت 92 معادل 38 درصد رشد داشته است. این در حالی است که طبق آمارهای بانک مرکزی از سال 1382 تا 1391 به صورت میانگین سالانه حدود 15 درصد به هزینه بهداشت و درمان خانوار ایرانی اضافه شده بود. البته این میزان تورم در بخش بهداشت و درمان خانوار از شاخص کل تورم و شاخص تورم کالاهای غیرخوراکی کمتر بوده که به ترتیب 18 و حدود 16 درصد اعلام شده بودند. از سوی دیگر تورم 15درصدی هزینه بهداشت و درمان که بانک مرکزی اعلام کرده از نگاه مرکز آمار ایران سه درصد بیشتر و معادل 18 درصد است.

هزینه درمان میلیونی شد

آمارهای بانک مرکزی همچنین نشان می‌دهد سهم هزینه بهداشت و درمان از کل هزینه‌های خانوار تا سال 1391 به 5/5 درصد رسیده است. در واقع این آمار نشان می‌دهد از کل هزینه هر خانوار ایرانی در سال بیش از پنج درصد آن صرف هزینه‌های بهداشت و درمان می‌شود. این سهم در سال 1390 معال 3/5 درصد بود. همچنین در سال 1390 متوسط هزینه بهداشت و درمان خانوار در سال به 929 هزار تومان می‌رسید که این رقم در سال 1391 به یک‌میلیون و 185 هزار تومان افزایش یافت. اگر بخواهیم این رقم را برای یک دهه اخیر بررسی کنیم می‌توان اشاره کرد که طبق آمارهای بانک مرکزی متوسط هزینه سالانه بهداشت و درمان خانوار در سال‌های 1382 تا 1391 بیش از 950 هزار تومان افزایش‌ یافته و از 234 هزار تومان به یک‌میلیون و 185 هزار تومان رسیده است.

موضوع قابل توجه دیگر این است که در سال 1391 سهم دارو، لوازم و مواد طبی و درمانی از کل هزینه بهداشت و درمان خانوار 65/26 درصد بود که در سال 1391 این میزان به 8/27 درصد افزایش یافت. اما سهم خدمات پزشکی، دندانپزشکی و پیراپزشکی و هزینه‌های بیمارستانی از 35/73 درصد به 1/72 درصد کاهش یافت. در واقع این ارقام نشان می‌دهد سهم هزینه‌های دارویی و لوازم درمانی از کل هزینه‌های درمان (هزینه‌های شخصی) رو به فزونی است و سهم خدمات پزشکی در حال کاهش است. این وضعیت در کشورهای توسعه‌یافته نیز وجود دارد. طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی در کشورهای توسعه‌یافته نیز هزینه‌های درمانی رو به افزایش است اما نه با این سرعت. از این مهم‌تر در کشورهای توسعه‌یافته سهم هزینه‌های شخصی در درمان بیماران تنها 30 درصد است و 70 درصد هزینه‌ها توسط بیمه‌ها پرداخت می‌شود. موضوعی که به نظر می‌رسد مدنظر دولت یازدهم هم بوده و به همین دلیل هم طرح تحول در نظام سلامت را استارت زده است.

آغاز تحول نظام سلامت

شهریور سال گذشته وقتی وزیر بهداشت برنامه‌های 100 روزه خود را برای سلامت مردم تشریح می‌کرد از برنامه‌ای سخن گفت که هشت ماه دیگر شکل اجرایی به خود گرفت. حسن قاضی‌زاده‌هاشمی آن زمان از پراکندگی بیمه‌ها گلایه کرده و از بیمه‌ای فراگیر برای کاهش هزینه‌های درمان سخن گفته بود. چرا که بر اساس گفته‌های او، 70 درصد هزینه‌های درمان را مردم خودشان پرداخت می‌کنند. 15 اردیبهشت‌ماه این برنامه دولت رسماً کلید خورد و سه روز بعد وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی آمار داد که سه میلیون نفر در سطح کشور در طرح بیمه رایگان سلامت ثبت‌نام کرده‌اند. این رقم تا 25 خردادماه امسال به چهار میلیون و 200 هزار نفر هم رسید. آماری که محمدباقر نوبخت، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور ارائه داده و اعلام کرده است: علاوه بر این موضوع، با اجرای طرح تحول در نظام سلامت سهم پرداخت هزینه درمان بستری در بیمارستان‌های دولتی به 10 درصد کاهش‌یافته و قیمت داروهای بیماری‌های خاص 50 درصد تقلیل یافته است. از سخنان برخی روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی در مراکز استان‌ها و معاونان و مدیران شبکه‌های بهداشت و درمان کشور نیز می‌توان برداشت کرد که در طرح تحول در نظام سلامت برنامه‌های دیگری هم مدنظر است. آن‌طور که تاکنون اعلام شده قرار است با اجرای این طرح بیماران بستری در بیمارستان‌های دولتی فقط 10 درصد هزینه خدمات را پرداخت کنند و در صورتی که جزو خانواده کمیته امداد، تحت پوشش سازمان بهزیستی یا جزو عشایر باشند، سهم پرداختی آنها برای دریافت خدمات بستری در این بیمارستان‌ها به پنج درصد برسد. از دیگر خدمات ارائه‌شده در مرحله اول اجرای این طرح رایگان شدن خدمات زایمان طبیعی و بهبود کیفیت بیمارستان‌هاست. به نظر می‌رسد در مجموع در این طرح هشت بسته خدمتی شامل کاهش میزان پرداختی بیماران بستری در بیمارستان‌ها، حمایت از ماندگاری پزشکان در مناطق محروم، حضور پزشکان متخصص مقیم در بیمارستان‌ها، ارتقای کیفیت خدمات ویزیت و هتلینگ در بیمارستان‌ها، حفاظت مالی از بیماران صعب‌العلاج و خاص و نیازمند و ترویج زایمان طبیعی طراحی‌شده مدنظر است. در عمل نیز به نظر می‌رسد بخش‌هایی از این طرح آغاز شده است. حتی به گفته نوبخت در بحث بیمه درمانی (بخشی از طرح تحول نظام سلامت) چهار هزار و 800 میلیارد تومان از محل منابع حاصل از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها اختصاص یافته و این شکل حمایت باعث شده هم‌اکنون هر فردی با مراجعه به بیمارستان‌های دولتی حداکثر 10 درصد هزینه درمان را بپردازد.

با وجود این همچنان هم در خیلی از بیمارستان‌های تهران صف‌های طولانی بیماران برای درمان و چادرهای بیمارانی که از شهرستان آمده‌اند و جایی برای استراحت و خوابیدن ندارند، مشاهده می‌شود. به نظر می‌رسد مشکلات و مسائل مربوط به درمان و سلامت مردم آنقدر گسترده است که نمی‌توان همه مسائل آن را با اجرای طرح تحول نظام سلامت برطرف کرد. با وجود این، از نگاه کارشناسان این حوزه، حتی اجرای همین طرح هم خودش با مشکلاتی مانند یاری نرساندن سیستم اداری فرسوده بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مواجه است. البته در همین مورد محمد آقاجانی، معاون درمانی وزیر بهداشت وعده داده است که به مشکلات مردم در بخش درمان روزانه رسیدگی شود. وی اعلام کرده است: شکایت‌های مردمی از طرق مختلف از جمله سامانه پیامکی 20001590 و همچنین از طریق تلفن ستاد معاونت‌های درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی مورد بررسی قرار گرفته و به ستاد وزارت بهداشت منتقل می‌شود. این پیامک‌ها روزانه دسته‌بندی و آنالیز شده، به استان‌ها اعلام و پاسخ آنها نیز دریافت می‌شود.