بازرگانِ پرجنب‌وجوش

شش سال بیشتر نداشت که پایش به بازار کرمان باز شد. آن زمان پدرش یکی از پنج تاجر اول استان کرمان بود. آن دوره را خودش این‌طور روایت می‌کند: «من در یک خانواده متمول به دنیا آمده‌ام. جد بزرگ ما تاجر غله بوده است. من هم از ابتدای کودکی در همان کاروانسرایی که پدرم در آن حجره داشت و هنوز هم پابرجاست وارد عرصه بازار شدم.» حدود 400 هکتار زمین کشاورزی و باغات پسته از پدرش به او به ارث رسیده بود. با چنین پشتوانه‌ای از اوایل دهه 60 به صورت جدی کار را با صادرات پسته آغاز کرد. حاصل این 34 سال تلاش را صادرات بیش از 100 هزار تن پسته و ارزآوری بیش از یک میلیارد دلار عنوان کرده است. خودش مدعی است یک‌چهارم مغز سبز پسته دنیا را شرکت او صادر می‌کند. با این حال تجربه شکست را هم دارد. اعتراف کرده که در صنعت نساجی موفق نبوده است. به شکست در صنعت استیل هم اذعان کرده است. با این حال این تجربه‌های شکست باعث نشده فضاهای جدید کاری را تجربه نکند.
مدتی است بیشتر از باغات پسته، در کارگاه‌های معادن مس حضور دارد. پیش‌بینی‌اش این است که کار پسته از چند سال آینده در کشور دچار مشکل می‌شود و به همین دلیل به عرصه جدید معادن پا گذاشته است. در عین حال در کنار فعالیت‌های تجاری‌اش در تشکل‌های صنفی نیز حضور داشته است. او مدتی رئیس انجمن پسته بود و چهار سال هم عضو هیات رئیسه اتاق ایران شد. در آن سال‌هایی که دیگر علینقی خاموشی سکان ریاست را بعد از حدود سه دهه به محمد نهاوندیان واگذار کرده بود. آن زمان محسن جلال‌پور معاون امور هماهنگی‌های استان‌ها در اتاق بازرگانی ایران بود؛ سمتی که باعث می‌شد او ارتباط مستمری با نماینده‌های استان‌های مختلف در اتاق ایران داشته باشد و از نگاه برخی همین موضوع به او برای کسب کرسی ریاست دوره هشتم اتاق ایران در 24 خردادماه سال 94 کمک قابل توجهی کرد.

ویژگی‌های خاص روسای پیشین

روسای پیشین اتاق بازرگانی ایران هر کدام ویژگی‌های خاصی داشتند و بابت هرکدام از اینها مورد نقد قرار می‌گرفتند. یکی از ویژگی‌های خاص علینقی خاموشی قهر با رسانه‌ها بود. کسی که از ابتدای راه‌اندازی مجدد اتاق ایران در دوره انقلاب اسلامی تا میانه دهه 1380 رئیس این اتاق بود، اجازه نداد حتی یک خبرنگار در یکی از نشست‌های هیات نمایندگان حاضر شود. این در حالی است که از نگاه خیلی از فعالان بخش خصوصی همین مساله باعث شده بود کمتر کسی پارلمان بخش خصوصی را بشناسد. در همین دوران کمتر کسی هم شاهد واکنش نماینده‌های بخش خصوصی نسبت به مهم‌ترین تصمیم‌ها و اتفاق‌های اقتصادی بود. اما پس از خروج خاموشی و آمدن نهاوندیان اوضاع متفاوت شد. نهاوندیان در اتاق ایران و یحیی آل‌اسحاق در اتاق تهران با برگزاری نشست‌های مختلف با عناوین شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی یا صبحانه با مسوولان سعی داشتند که به هرترتیب حساسیت اتاق بازرگانی نسبت به مسائل مهم اقتصادی را نشان دهند. اما در همان دوران یکی از ویژگی‌های مورد نقد نهاوندیان این بود که پیش از حضورش در اتاق بازرگانی کمتر کسی او را به عنوان یک فعال بخش خصوصی می‌شناخت.
نقدی که به غلامحسین شافعی، رئیس پس از نهاوندیان وارد نبود. شافعی که پیش از این با عنوان سلطان انار در میان فعالان بخش خصوصی شناخته می‌شد پس از بازگشت نهاوندیان به یک پست دولتی توانست در انتخابات اتاق ایران برنده شود تا ریاست این اتاق را به مدت 5 /1 سال برعهده بگیرد. اما در دوره کوتاه‌مدت ریاست او بر اتاق ایران نیز بار دیگر موضع‌گیری‌های بخش خصوصی مانند دوران پیش از حضور نهاوندیان شد. مروری بر اخبار دوران ریاست شافعی بر اتاق ایران نشان می‌دهد هرچند جلسات شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی برقرار بود اما تعداد این جلسات و نقدهای مطرح‌شده بخش خصوصی در این جلسات مانند دوران پیش از آن پررنگ نبود. از سوی دیگر در همان دوران کمتر کسی هم نماینده بخش خصوصی را در گفت‌وگوهای تلویزیونی یا در مذاکرات مهم اقتصادی مشاهده می‌کرد. هیات‌های تجاری چندانی به اتاق ایران رفت‌وآمد نداشتند و از سوی دیگر سفر رئیس اتاق به کشورهای دیگر و اعزام هیات‌های تجاری از ایران به کشورهای دیگر حتی مانند دوران اوج تحریم‌ها که هر از چندگاهی نهاوندیان به سفرهایی می‌رفت، نبود. با این حال در همان دوران سفرهای نهاوندیان این موضوع بعضاً به عنوان یکی از ضعف‌های او هم مطرح می‌شد که در سفرهایش کمتر از همراهی دیگر نماینده‌های بخش خصوصی بهره می‌ّبرد و از سوی دیگر گزارشی از نتایج سفرش انعکاس نمی‌داد.

ویژگی‌های خاص رئیس جدید

محسن جلال‌پور که رئیس اتاق ایران شد مانند خاموشی و نهاوندیان چهره‌ شناخته‌شده‌ای در میان اقشاری به جز بخش خصوصی نداشت. او حتی از نظر میزان تجربه کاری هم به اندازه شافعی تجربه کاری در کارنامه خود نداشت اما بیش از 34 سال فعالیتش در اقتصاد به عنوان یک فعال بخش خصوصی‌ این اطمینان را به همه اعضای هیات نمایندگان اتاق ایران می‌داد که رئیس جدید پارلمان بخش خصوصی از جنس بخش خصوصی است. از سوی دیگر به واسطه نداشتن تجربه همکاری با دولت (ویژگی‌ای که نهاوندیان داشت) کمتر کسی فکرش را می‌کرد که او آنقدر بتواند نظر دولت را جلب کند که به او اجازه دهند با یک هیات بخش خصوصی رئیس‌جمهور را در اولین سفر اروپایی‌اش همراهی کند. این برای اولین مرتبه در سال‌های اخیر بود که در سفر بلندپایه‌ترین مقام اجرایی کشور یک هیات بخش خصوصی هم حضور داشت. با این حال او معمولاً نقدهایی هم از سیاست‌های دولتی مطرح کرده است. جلال‌پور در مدت زمان حضورش در ریاست اتاق ایران شاید بیشتر از شافعی و خاموشی در رسانه‌ها و از جمله تلویزیون حاضر شده و دو ویژگی صریح‌سخنگویی و علاقه به اطلاع‌رسانی را از خود بروز داد. او تاکنون در مورد مسائل مختلف اقتصادی از سیاست‌های تجاری گرفته تا مسائل ارزی و حتی آلودگی هوا واکنش‌هایی را بروز داده است.
شاید مهم‌ترین ویژگی او همین واکنش‌ها و البته قدرت اطلاع‌رسانی او باشد. جلال‌پور شاید تنها مقام اقتصادی کشور باشد که با راه‌اندازی یک کانال در تلگرام موفق شده بیش از چهار هزار مخاطب مستقیم داشته باشد که با آنها ساعت به ساعت در حال صحبت کردن و تشریح فعالیت‌هایش است. اخبار او در کانال تلگرامش شاید سریع‌ترین اطلاع‌رسانی از سفر مهمی چون سفر هیات ایرانی و رئیس‌جمهور به ایتالیا و فرانسه بود. در کنار این، در مدت اخیر هیات‌های مختلف تجاری پس از ورود به ایران به اتاق ایران هم رفته‌اند و مذاکراتی داشته‌اند که حاصل آن را شاید باید در آینده بیشتر دید. از جنس بخش خصوصی بودن، اطلاع‌رسانی از ریزترین جزییات فعالیت‌ها در اتاق بازرگانی، بروز واکنش‌های صریح به عنوان نماینده بخش خصوصی کشور، جلب اعتماد دولت به اندازه‌ای که اجازه همراهی به بخش خصوصی در یک سفر مهم داده شود، فراهم کردن زمینه برقراری ارتباط بخش‌ خصوصی ایران با فعالان کشورهای دیگر و البته توجه به مقامات پیشین اتاق بازرگانی شاید مهم‌ترین ویژگی‌هایی باشد که تاکنون جلال‌پور از خود بروز داده است. یکی دیگر از اقدامات جلال‌پور پس از رئیس شدن، تشکیل شورای عالی پیشکسوتان اتاق ایران بود. با این حال از معدود انتقاداتی که به او تاکنون وارد شده از سوی تشکل‌هایی مانند کانون انبوه‌سازان بوده که از غیبت در روند مذاکرات اتاقی‌ها با سرمایه‌گذاران خارجی گلایه‌هایی را مطرح کرده‌اند.