پیش‌لرزه‌های یک تصمیم

مقامات بانک مرکزی آمریکا، تمام هفته آخر ژوئن را به تلاش برای آرام کردن سرمایه‌گذاران نگران و ترسیده گذراندند؛ ترسی که باعث شد بازارهای سهام نه‌تنها در آمریکا که در اروپا و آسیا هم با کاهش ارزش مواجه شوند. بزرگ‌ترین بازارهای سهام آمریکا و اروپا با به ترتیب دو و سه درصد کاهش ارزش روبه‌رو شدند. در این هفته بیش از 9 مقام رده بالای این بانک در اظهارنظرهایی جداگانه برای عموم توضیح دادند اجرایی شدن تصمیمات اتخاذ‌شده در آخرین جلسه فدرال‌رزرو، کاملاً به شرایط اقتصاد بستگی دارد و اجرای آن در صورت عکس‌العمل منفی متغیرهای اقتصادی به تعویق خواهد افتاد. پس از اعلام نتایج نشست سران این بانک مبنی بر کاهش تدریجی مشوق‌های مالی در بخش مسکن در سال جاری، نگرانی‌ها در مورد افزایش نرخ بهره شدت گرفت. نرخ بهره در ماه ژوئن به طور کم‌سابقه‌ای پس از اظهارات رئیس فدرال‌رزرو آمریکا در مورد کاهش میزان مشوق‌های مالی رشد کرد و از 6/1درصد در اوایل ماه می به نزدیک 5/2 درصد در اواخر ماه جاری رسید. فدرال‌رزرو که در حال حاضر ماهیانه 85 میلیارد دلار از وام‌های رهنی و اوراق قرضه را با هدف پایین نگه داشتن نرخ بهره بلندمدت و دسترسی آسان به وام برای تهیه مسکن خریداری می‌کند، تصمیم دارد در سال جاری و با توجه به بهبود نسبی مشاهده‌شده در اقتصاد آمریکا، کمک‌ها را کم و در صورت رسیدن نرخ بیکاری به هفت درصد (رقمی که پیش‌بینی می‌شود تا اواسط سال 2014 قابل دستیابی باشد) این پرداخت‌ها را کاملاً متوقف کند. اگرچه بیانیه فدرال‌رزرو که بعد از نشست دو‌روزه این سازمان منتشر شد پر از «اما»، «اگر»، «به شرطی که» و ... بود که وعده می‌داد در صورتی که رشد اقتصادی کُند، سرمایه‌گذاری کم و یا بیکاری افزایش یابد، نه‌تنها روند کاهش مشوق‌ها متوقف خواهد شد، بلکه امکان افزایش پرداخت‌ها هم وجود دارد. اما حتی این وعده‌ها نتوانست خیال سرمایه‌گذاران را در مورد ثبات بازار و حمایت‌های فدرال‌رزرو مطمئن کند و نرخ‌های بهره به بالاترین رقم از اکتبر 2011 به بعد صعود کرد. عده‌ای از کارشناسان این موضوع را نشانه بی‌فایده بودن اقدامات فدرال‌رزرو می‌دانند. آنها استدلال می‌کنند فدرال‌رزرو در چند سال اخیر نزدیک به سه تریلیون دلار به بازارهای مالی کمک کرده و هر هفته 85 میلیارد دلار به این سرجمع می‌افزاید اما شاهدیم که تنها احتمال کاهش این کمک‌ها بازار را متلاطم می‌کند. اگر قرار بود این مشوق‌ها باعث رونق یا ثبات بازار شوند، باید در حال حاضر نشانه‌های هر چند اندک ثبات را شاهد باشیم. البته عده دیگری از کارشناسان هم استدلال می‌کنند با توجه به میزان پایین تورم ایالات متحده، این افزایش نرخ بهره روند ادامه‌داری نخواهد بود و پس از اندکی افزایش متوقف خواهد شد. اما فعلاً عکس‌العمل بازار آنقدر شدید بود که رئیس فدرال‌رزرو سان‌فرانسیسکو «جان سی ویلیامز» که در ماه آوریل آمادگی منطقه خود برای کاهش پرداخت‌ها را اعلام کرده بود در حال حاضر این اعلام را پس گرفته و صریحاً اظهار کرده فعلاً برای کاهش و یا توقف پرداخت‌ها زود است. مساله مهم اینجاست که بالاخره روند پرداخت‌ها نمی‌تواند برای همیشه ادامه یابد. اما چه زمانی برای توقف آن مناسب است و باعث عکس‌العمل منفی بازار نمی‌شود؟ اگر بازار به این کمک‌ها عادت کند و توانایی عکس‌العمل طبیعی به روند عرضه و تقاضا را از دست بدهد، کار مشکل‌تر نخواهد شد و در این صورت قطع کمک‌ها اثراتی حتی شدیدتر از امروز نخواهد داشت؟