تاریخ انتشار:
نظر مراجع درباره عملکرد اقتصادی دولت چگونه تغییر می‌کند؟
مرز باریک رضایت و شکایت
شاید اگر هشت سال دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد نبود، علمای قم اینقدر به ارزش روحانی بودن رئیس دولت پی نمی‌بردند. اما هشت سال ریاست‌جمهوری یک فرد غیرروحانی و تنش‌هایی که از همان ماه‌های نخست میان او و حوزه‌های علمیه آغاز شد و تا روزهای پایانی دولتش ادامه یافت، باعثشد که غالب بزرگان قم، از ریاست‌جمهوری روحانی دست کم به خاطر روحانی بودنش خوشحال شوند.
شاید اگر هشت سال دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد نبود، علمای قم اینقدر به ارزش روحانی بودن رئیس دولت پی نمی‌بردند. اما هشت سال ریاست‌جمهوری یک فرد غیرروحانی و تنش‌هایی که از همان ماه‌های نخست میان او و حوزه‌های علمیه آغاز شد و تا روزهای پایانی دولتش ادامه یافت، باعث شد که غالب بزرگان قم، از ریاست‌جمهوری روحانی دست کم به خاطر روحانی بودنش خوشحال شوند.
با این حال، این تنها دلیل خشنودی علما از تغییر مدیریت اجرایی کشور نبود. گذشته از اظهار نظرهای جنجالی محمود احمدی‌نژاد و اطرافیانش درباره مسائل اعتقادی و فرهنگی و رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی او در عرصه سیاسی، مراجع از وضعیت اقتصادی کشور به ویژه در دوره دوم ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد راضی نبودند. مراجع تقلید که به طور معمول محل مراجعه مردم به‌خصوص طبقات کم‌درآمد هستند، آشفته بودن اوضاع اقتصادی کشور در سال‌های پایانی دولت دهم را به خوبی درک می‌کردند.
دو معضل تورم و بیکاری مهم‌ترین نگرانی‌های اقتصادی علمای قم در این دوره بود و احتمالاً به همین دلیل، وقتی حسن روحانی در تیرماه پارسال برای نخستین بار به عنوان رئیسجمهور منتخب به دیدار مراجع رفت، نخستین توصیه‌ها را در همین دو موضوع دریافت کرد.
آیت‌الله صافی‌گلپایگانی در دیدار با حسن روحانی به او گفت: «تلاش کنید در ماموریت‌های خود خیر مردم را در نظر بگیرید؛ زیرا وضع گرانی و مشکلاتی که به وجود آمده مردم را ناراحت کرده است.»
آیت‌الله مکارم‌شیرازی اما با جزییات بیشتری، دغدغه‌های اقتصادی خود را مطرح کرد و خطاب به روحانی گفت: «تورم مشکل مهم مردم است و سه سرچشمه دارد: یکی تحریم‌های خارجی است، دیگری سوء‌تدبیرها بوده که در آن هم شک نداریم، سومین عامل بی‌انصافی بعضی از کسبه و تجار است که متاسفانه با ارز مرجع جنس وارد کردند و به قیمت ارز آزاد به مردم فروختند.»
او درباره هدفمندی یارانه‌ها هم نظر خود را این گونه با رئیسجمهور جدید در میان گذاشت: «چه دلیلی دارد به 70 میلیون نفر یارانه بدهیم؟ یارانه‌ها برای 30 تا 40 درصد مردم است؛ اگر به متمکنان یارانه ندهیم و به یارانه افراد نیازمند اضافه شود، وضع آنها بهتر می‌شود، بدون اینکه هیچ تورم تازه‌ای اضافه شود.»
با این حال، روحانی در نخستین دیدار خود با مراجع، سعی کرد وضع اقتصاد کشور را برای آنان توضیح دهد تا توقعات و انتظارات آنها از دولت را تعدیل کند. او به آیت‌الله مکارم‌شیرازی گفت: «دولت در شرایطی می‌خواهد شروع به کار کند که وضع اقتصادی وضع خوبی نیست، تغییر در روابط خارجی نیز زمان‌بر است و باید در چنین شرایطی با منطق و تدبیر به سمت کاهش مشکلات و بهبود شرایط حرکت کرد.»
رئیس دولت یازدهم در دیدار با آیت‌الله نوری‌همدانی هم گفت: «فکر نمی‌کنم هیچ دولتی حتی در زمان جنگ کار خودش را با این همه مشکل شروع کرده باشد. در آن زمان یک کشور بود که با آن طرف بودیم ولی الان ده‌ها کشور در حال جنگ اقتصادی و سیاسی و حتی تبلیغاتی علیه ما هستند.»
روحانی همچنین از همان روز نخست سعی کرد نظر مراجع را به حمایت از دولتش جلب کند و از جمله خطاب به آنان گفت: «حوزه‌های علمیه و مراجع تقلید با نفوذ کلامی که دارند، می‌توانند بسیار تاثیرگذار باشند و از ایشان انتظار حمایت از دولت را داریم.»
شش ماه رضایت‌بخش برای مراجع
با استقرار روحانی در دفتر ریاست‌جمهوری در مرداد 92، کاهش نرخ تورم به عنوان یکی از نخستین دستورهای کار دولت تعیین شد. دستور کاری که اجرای آن می‌توانست علاوه بر عموم مردم، رضایت مراجع را هم جلب کند. این اتفاق تا حدود زیادی رخ داد و وقتی با کنترل نقدینگی و سایر سیاستگذاری‌های دولت، تورم نقطه به نقطه از اوج 2/41درصدی‌اش در خرداد 92 به 6/17 درصد در فروردین 93 رسید، زمینه رضایتمندی مراجع از عملکرد اقتصادی دولت فراهم شد.
همزمان با این روند، مذاکرات هسته‌ای رو به پیشرفت بود و فضای عمومی اقتصاد کشور به سوی آرامش حرکت می‌کرد. بنابراین، هنگامی که در بهمن‌ماه پارسال، معاون اول رئیسجمهور به عنوان فرمانده تیم اقتصادی دولت برای دیدار با مراجع به قم رفت، با استقبال گرمی از سوی آنها روبه‌رو شد.
در آن دیدار، آیت‌الله صافی‌گلپایگانی با ابراز تشکر از روحانی، جهانگیری و هیات دولت گفت: «خوشبختانه با وجود مشکلات زیادی که این دولت با آنها مواجه بوده و هست، هم در مسائل داخلی و هم ارتباطات خارجی موفقیت‌های خوبی نصیب دولت شده است که امیدوارم این موفقیت‌ها استمرار داشته باشد و مردم دنیا بیشتر به جمهوری اسلامی علاقه‌مند شوند.»
آیت‌الله موسوی‌اردبیلی هم در دیدار با معاون اول روحانی، با تقدیر از فعالیت‌های صورت‌گرفته توسط دولت تدبیر و امید اظهار کرد: «شرایط در هشت سال گذشته خوب نبود ولی خوشبختانه کارها در این دولت به خوبی به پیش می‌رود و امیدواریم این روند ادامه پیدا کند؛ البته ممکن است کار سخت باشد اما مردم هم در این مدت سختی کشیدند و اکنون نوبت مسوولان است که سختی‌ها را برای رفع مشکلات تحمل کنند.»
همچنین آیت‌الله مکارم‌شیرازی در دیداری که با جهانگیری داشت، با اشاره به اقدامات دولت طی شش ماه نخست کار گفت: «دولت کارهای بسیار خوبی انجام داده و سبب زنده شدن امید در دل‌های مردم شده است؛ البته مشکلاتی هم وجود دارد که بخشی از آنها مربوط به دولت گذشته است و با همت مضاعف دولت و مسوولان قابل برطرف شدن است.» آیت‌الله نوری‌همدانی نیز با ابراز رضایت از تلاش‌های دولت یازدهم طی شش ماه نخست فعالیت تاکید کرد: «مردم از عملکرد دولت راضی هستند.»
حمایت‌های مراجع از عملکرد دولت در آن زمان چنان چشمگیر بود که وقتی اسحاق جهانگیری گزارش سفر خود را به هیات دولت ارائه کرد، حسن روحانی ترجیح داد شخصاً از آنان تشکر کند. او در جلسه هیات دولت گفت: «از طرف خود و دولت از حمایت‌های جدی مراجع بزرگوار از دولت تشکر و سپاسگزاری می‌کنیم و نسبت به پیگیری و اجرای نظرات دلسوزانه آن بزرگواران مصمم هستیم.» رئیسجمهور اضافه کرد: «مراجع تقلید شخصیت‌های بلند‌مرتبه، دارای موقعیت معنوی و نفوذ اجتماعی هستند و علاوه بر راهنمایی‌ها، توجه و دعای آنان نیز برای دولت بسیار مهم است.» با این حساب می‌توان گفت سال 92 در رابطه مراجع و دولت، به خوبی و خوشی به پایان رسید.
اما به نظر می‌رسد سال 93، در این زمینه سال سخت‌تری برای دولت باشد. چرا که با آغاز اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها، دشواری‌های اقتصادی تازه‌ای به خصوص برای طبقات پایین جامعه ایجاد می‌شود که به سرعت به مراجع منتقل می‌شود و نگرانی آنها را برمی‌انگیزد.
در یکی از نخستین اتفاقات، حتی پیش از آغاز فاز دوم هدفمندی، آیت‌الله مکارم‌شیرازی اواخر فروردین ماه در یک سخنرانی، نسبت به «گرانی‌هایی که بار آن به دوش کارگر و کارمند سنگینی می‌کند» هشدار داد. او گفت: «مردم مدام به ما مراجعه می‌کنند و می‌گویند اخیراً موجی از تورم در جامعه پیدا شده است و آن هم به خاطر بالا رفتن قیمت حامل‌های انرژی از سوی دولت است.»
آیت‌الله مکارم‌شیرازی اضافه کرد: «بار تورم بر دوش کارمند و کارگری است که حقوق ثابت دارد نه ثروتمندان. یارانه این افراد باید افزایش یابد.» آیت‌الله موسوی‌اردبیلی هم همین اواخر در دیداری با یکی از وزرای دولت گفت: «مردم از دولت قبل، گرانی دیده‌اند لذا توقع دارند که این دولت با تدبیر گرانی‌ها را متوقف کند. باید طوری مدیریت صورت بگیرد که گران شدن بنزین و دیگر حامل‌های انرژی عامل گران شدن سایر کالاها نشود. چون مردم دیگر تحمل گرانی‌ها را ندارند.»
به نظر می‌رسد دولت روحانی اگر می‌خواهد -دست کم در زمینه سیاست‌های اقتصادی- حمایت مراجع را از دست ندهد، بیش از هر چیز باید تمرکز خود را روی مهار تورم حفظ کند؛ چرا که هیچ چیز به اندازه «گرانی» به سرعت به مراجع منتقل و باعث اعتراض آنها نمی‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید