خلیل عقاب سیرکباز معروف ایرانی میگوید اگر با تکیه بر عشق، علم و تجربه کار کنیم حیوانی آزار نمیبیند
حیوانآزارها آبروی شیر را بردهاند
در روزهایی که خبرهای مختلفی از حیوانآزاری به بهانه برپایی سیرک در برخی مناطق کشور به گوش میرسد یا در بعضی باغ وحشها گفته میشود حیوانات به شکل نامناسبی نگهداری میشوند، حتی فعالان حقوق حیوانات اعتقاد دارند کشور ما نیز باید به جمع کشورهایی بپیوندد که سیرک حیوانات در آنجا ممنوع است. به این بهانه با پدر سیرک ایران که صاحب اولین و معروفترین سیرک ایران یعنی سیرک بینالمللی خلیل عقاب است به گفتوگو نشستیم.
در روزهایی که خبرهای مختلفی از حیوانآزاری به بهانه برپایی سیرک در برخی مناطق کشور به گوش میرسد یا در بعضی باغ وحشها گفته میشود حیوانات به شکل نامناسبی نگهداری میشوند، حتی فعالان حقوق حیوانات اعتقاد دارند کشور ما نیز باید به جمع کشورهایی بپیوندد که سیرک حیوانات در آنجا ممنوع است. به این بهانه با پدر سیرک ایران که صاحب اولین و معروفترین سیرک ایران یعنی سیرک بینالمللی خلیل عقاب است به گفتوگو نشستیم. شاید تاکنون سایتها و مجلات مختلفی درباره قدرت منحصربهفرد و کارهای عجیبوغریب او چون برداشتن وزنه 450 کیلویی با دندان که نام این مرد ایرانی را در کتاب گینس به ثبت رساند یا بلند کردن فیل در 65 سالگی که موجب حیرت مردم جهان شد با پیرمرد شیرازی 90ساله به گفتوگو پرداختهاند اما این بار از زاویه دیگری پیرامون دغدغههای فعالان حقوق حیوانات و حیوانآزاری در سیرکها با او صحبت کردیم. درست در روزهایی که باز هم برنامههای نمایشی سیرک بینالمللی خلیل عقاب در تبلیغات روزنامهها و مجلات یا بیلبوردهای تبلیغاتی در بزرگراهها و خیابانها به چشم میخورد و یا پیامکهای
تبلیغاتی سایت تخفیف یار خبر از برنامههای جدید آن میدهد. پیرمرد تازه سرش را عمل کرده است اما همچنان با ذوق و حساسیت خاصی روند کارها را بهرغم اینکه دیگر مدیریت سیرک بر عهده پسرش ابراهیم است پیگیری میکند. او از عشق و علاقه خانوادگیاش به سیرک میگوید. حتی پسرش ابراهیم نیز نام پسرش را خلیل گذشته است. شاید خلیل عقاب نوه پهلوان خلیل عقاب نیز همان راهی را ادامه دهد که پدر و پسر به گفته خودشان سالها با عشق طی کردهاند.
شما تصاویر انبار کردن 30 شیر آفریقایی در قفسی تنگ در سیرک قشم را دیدهاید؟ انتشار این تصاویر باعث شد تا مساله اذیت و آزار حیوانات به بهانه برپایی سیرک مورد توجه عموم جامعه قرار گیرد. نظر شما به عنوان فردی که برای اولین بار سیرک را وارد ایران کردهاید در این گونه برخوردها با حیوانات چیست؟
نه، این تصاویر را ندیدهام اما درباره آن خبرهایی شنیدهام. واقعاً تاسفبرانگیز است. البته این مساله فقط مختص سیرک قشم نیست. قبلاً هم حیوانآزاری در کشور سابقه داشته است. برای انجام هر کار یا شغلی باید چند عامل با یکدیگر داشته باشید تا بتوانید آن کار را به بهترین شکل ممکن انجام دهید. علم و تخصص لازم و تجربه کافی، از آن مهمتر علاقه و عشق را حتماً باید داشته باشید. اگر از این سه عامل برخوردار باشید آنوقت موفق اید. حتی یکی از این عوامل را نداشته باشید قطعاً با مشکل مواجه میشوید. حرفه سیرک همینگونه است. اگر فردی تنها برای انگیزه مادی و کیسه پر کردن وارد حرفه سیرک شود مشخص است که نتیجه آن جز حیوانآزاری نیست.
شما میگویید با حیوانآزاری مخالفید اما بههرحال در سیرک حیوانات اجبار کردن حیوانات برای انجام حرکات نمایشی به گفته فعالان حقوق حیوانات به نوعی حیوانآزاری محسوب میشود...
من با تمام و عشق علاقه کار در سیرک را آغاز کردم. هیچ وقت از این عشق و علاقهام کاسته نشد. پسرم ابراهیم که الان مدیریت سیرک خلیل عقاب را بر عهده دارد در سیرک به دنیا آمده و با آن بزرگ شده است. این خود نشانه بارزی از عاشق بودن و تجربه ما در این حرفه است. من از سال 1340 که در حدود 50 سال از آن زمان میگذرد در سیرک فعالیت داشتهام. تجربه 50 ساله سرمایه بسیار بزرگی است که نمیتوان از آن به سادگی گذشت یا پسرم که 36 سال دارد و تمام روزهای عمر خود را در سیرک گذرانده است. مگر میشود به حیوانات عشق و علاقه نداشته باشیم و آنها را اذیت و آزار کنیم تا حرکات نمایشی انجام دهند یا در محیط نامناسب نگهداریشان کنیم. عشق، علاقه و تجربه باعث موفقیت و ماندگاری میشود. اگر امروز نام سیرک خلیل عقاب ماندگار شده به همین علت است که ما با عشق و علاقه، از آن مهمتر با تجربه و علم شروع کردیم و این
مسیر را ادامه میدهیم. سال 1370 وقتی با سیرک وارد ایران شدم سیرکی وجود نداشت اما امروز میبینید بسیاری از ما تقلید کردهاند و سیرک راهاندازی کردهاند. اغلب این سیرکها نیز متاسفانه ناموفق بودهاند. حتی جای تاسف دارد در برخی موارد هم شنیدهام که به حیوانآزاری منجر شده است. دلیل آن را نیز گفتم؛ برمیگردد به اینکه یا علم و تجربه لازم را ندارند یا اینکه عشق و علاقهای به حیوانات و حرفه سیرک ندارند. باید عاشق باشی و روز و شب خود را در سیرک گذرانده باشی تا بتوانی در این کار موفق عمل کنی. من در خارج از ایران سالها در سیرکهای مختلف سختی کشیدم تا تجربه و علم این کار را به دست آوردم.
یعنی شرط سیرکداری این است که تجربه و علم داشته باشی بعد سیرک راهاندازی کنی؟ شما چه زمانی به این نتیجه رسیدید که میتوانید سیرک را وارد ایران کنید؟
در سیرک ایرلند سختیهای بسیاری کشیدم. واقعاً تن فیل میخواست که هر روز در سیرک نمایش داشته باشی. آن روزها نمیدانستم چرا هیچ هنرمند سیرکی به سیرک ایرلند نمیآید. بعداً فهمیدم کار آنجا بسیار سخت و طاقتفرساست که از توان هیچ آرتیست سیرکی برنمیآید. شش ماه در سیرک ایرلند از من بیگاری کشیده شد اما این مساله را به فال نیک گرفتم چراکه برایم مکتب بود. با تجربههایی که در آن سیرک به دست آوردم به این نتیجه رسیدم که انسان وارد هر کار و حرفهای میشود باید علم و تجربه لازم را داشته باشد. کسانی که علم و تجربه ندارند حیوانها را آزار میدهند یا برایشان مهم نیست که در چه شرایطی حیوانها را نگه میدارند و چه غذایی به آنها میدهند. متاسفانه برخی از افراد از ما تقلید کردهاند و سیرک راهاندازی کردهاند اما نمیدانند علم و تجربه نداشتن و از همه مهمتر عاشق نبودن چه تبعاتی دارد. یکی از تبعات آن حیوانآزاری
است.
پس آزار دادن حیوانات را در سیرکهای کشور قبول دارید؟
چند بار تاکید کردم؛ آنها که 30 قلاده شیر در یک قفس کوچک نگه میدارند نه علم و تجربه این کار را دارند و نه عاشق این حرفه و کار هستند. اگر آن صاحب سیرک تجربه و علم لازم را داشت میدانست که این کار نه تنها باعث اذیت و آزار آن حیوانات بینوا میشود بلکه خطر دارد و ممکن بود با رها شدن آن شیرها بر اثر فشارهایی که به قفس وارد میکنند اتفاقات بدتری نیز رخ دهد. حتی جان خودش و کارگرهایش نیز به خطر بیفتد.
بههرحال نه تنها فعالان حقوق حیوانات بلکه در دنیا نیز به این نتیجه رسیدهاند که سیرکهای حیوانات باید ممنوع شود و تنها سیرکهای آکروبات باید فعال باشند. ظاهراً سازمان محیطزیست کشورمان نیز در این زمینه قراراست اقداماتی را انجام دهد تا دیگر به سیرکهای حیوانات مجوز ندهد.
اتفاقاً سازمان محیطزیست از ما دعوت کرده تا به آنجا برویم و با آنها صحبت کنیم. اما من از آنها خواستهام که قبل از آنکه ما به آنجا برویم آنها بیایند به سیرک خلیل عقاب شرایط نگهداری حیوانات ما را ببینند و بعد قضاوت کنند. حتی در غذا دادن به حیوانات از هیچ چیزی کم نمیگذاریم. به جرات میتوانم بگویم غذای یک ماه که ما در سیرکمان به حیواناتمان میدهیم برابر با غذایی است که در یک سال برخی باغ وحشها به حیواناتشان میدهند. اگر حساب و کتاب کنید متوجه میشوید که هزینه بسیار بالایی میشود. از عهده هر سیرک و باغ وحشی در کشور برنمیآید که مانند سیرک خلیل عقاب به حیواناتشان هر روز چند وعده غذای کامل از مرغ و گوشت بدهد. ما این حیوانات را اسیر نکردهایم و مجبورشان نمیکنیم هر کاری انجام
دهند. مسوولان چشم بینا دارند بیایند و نگاه کنند که در چه شرایط مناسب و خوبی ما از این حیوانات نگهداری میکنیم. در کنار آن نیز با تربیت کردنشان حرکات نمایشی اجرا میکنیم بدون آنکه سختی و آزاری به حیواناتمان بدهیم. مردم هم دوست دارند از جاهای مختلف شهر و کشور برای دیدن سیرک حیوانات به سیرک خلیل عقاب بیایند. محیطزیست باید مانع فعالیت کسانی شود که حیوان را اسیر میکنند و دور شهر میگردانند تا از این طریق پول به دست آورند. این کار صحیح نیست و حیوان بیچاره آزار میبیند. محیطزیست نباید بگذارد سیرکهایی که توان مالی چندانی ندارند تا در شرایط مناسب حیوانات را نگهداری کنند یا غذای خوب بدهند به فعالیت خود ادامه دهند. نه اینکه بگویند تمام سیرکهای حیوانات تعطیل شوند. چرا باید مردم را از این سیرک محروم کنیم. در همین بوستان ولایت اگر سیرک خلیل عقاب نباشد اینجا سوت و کور میشود.
اما میگویند سیرک حیوانات گردش مالی بالایی دارد و عدهای تنها به علت منفعت مالی به هر شکلی حتی به قیمت حیوانآزاری سیرک راهاندازی میکنند.
وقتی برخی نه عشق به کار دارند نه علم و تجربه و فقط به خاطر پول وارد این کار میشوند نتیجه همین میشود که به حیوان آسیب وارد میشود. اگر استانداردها رعایت شود و اصول علمی برای برپایی سیرک داشته باشیم مشکلی رخ نمیدهد. اگر عاشق کار باشی و حیوانها را دوست داشته باشی قطعاً اجازه نمیدهی حیوان آزار ببیند. من حیواناتم را مانند بچههایم دوست دارم. برایشان کلی هزینه کردهام. اگر دوستشان نداشتم این همه هزینه نمیکردم برای مکان مناسب، برای نگهداریشان و خوراکشان و ... . اگر میخواستم به خاطر پول درآوردن سیرک داشته باشم قطعاً امروز شکست میخوردم. من زمانی که سیرک را برای اولین بار به ایران آوردم بیشتر آرتیستهایم اروپایی بودند اما اکنون با آموزشهایی که به آرتیستهای ایرانی دادهایم بهجز یک نفر تمام آرتیستهای سیرکم ایرانی و دست پرورده خودم هستند.
یعنی شما اعتقاد دارید حتی سیرک ایران میتواند به اشتغالزایی کمک کند؟
بله، وقتی با اصول علمی و تجربه در هر کاری وارد شوی میتوانی نه تنها برای خودت موفق باشی بلکه در جهت اشاعه صحیح این حرفه عمل کنی. من آرتیستهای سیرک زیادی را تعلیم دادم. حتی برخی از آنها اکنون در سیرکهای خارجی چون کره جنوبی مشغول به اجرای نمایش هستند. من الان 90 سالم است، حدود 70 سال از عمرم را کار هنری و نمایشی انجام دادهام. به کشورهای مختلفی سفر کردهام. در حدود 37 کشور دنیا را دیدهام و تجربههای بسیاری از سیرکهای معروف جهان اندوختهام. این سرمایه عظیمی است که تنها با یاد دادن به دیگران میتواند منتقل شود و نسل به نسل بچرخد. بنابراین تعلیمات و آموزشهای لازم را به کسانی که علاقه داشتهاند آرتیست سیرک شوند ارائه کردهام و پسرم نیز امروز مدیریت سیرک خلیل عقاب را بر عهده دارد، سعی کردم تمام تجربههایم را به او منتقل کنم. به نظرم میرسد در سالهایی که مدیریت سیرک را به او دادهام مانند خودم موفق بوده و هست. حتی افراد دیگر را نیز آموزش دادهام و امروز آرتیست
سیرک شدهاند و در جاهای مختلف دنیا مشغول اجرای نمایش هستند.
اصلاً چه شد تصمیم گرفتید سیرک را وارد ایران کنید؟
تمام کارهایم را ابتکاری انجام دادم. شاید ذوق خدادادی بوده است. به یاد ندارم در کاری از کسی تقلید کرده باشم. حتی به یکباره تصمیم گرفتم 450 کیلو وزنه را به دندانم بگیرم. اصلاً به این فکر نکردم که نامم قرار است به عنوان یک ایرانی که چنین کار بزرگی را انجام داده در کتاب گینس به عنوان یک رکورددار جهانی ثبت شود. همیشه به دنبال خلاقیت و انجام کارهای نمایشی جدیدی بودم تا مردم با مشاهده آن خوشحال و سرگرم شوند. بیشتر از مسائل مادی برایم سرگرمی مردم مهم بود. حتی وقتی فیل 800 کیلویی را به نام ربکا بلند کردم از قبل به این مساله فکر نکرده بودم میتوانم این کار انجام دهم. به یکباره این فکر به ذهنم خطور کرد. پنج سال تمام در سیرکی در انگلیس آن فیل را که دیگر وزنش به 1800 کیلو رسیده بود، بلند کردم. اما دیگر در هیچ کجا فیل بلند نکردم. چرا که یکی از پاهایم دچار شکستگی شد و به توصیه دکترها صلاح نبود به این کار ادامه دهم. بعدها به ایتالیا رفتم. در سیرکی شریک شدم. تمام سرمایه مالی برای من بود
اما چون مجوز به نام یک ایتالیایی بود، با من شریک شد. پس از مدتی تصمیم گرفتم به ایران برگردم. آن زمان هم سیرکی در ایران نبود و کسی حالا مجوز سیرک تا نگرفته بود. باز هم این فکر به ذهنم خطور کرد که کار جدیدی انجام دهم. تصمیم گرفتم سیرک را وارد کشورم کنم. آن موقع شریک ایتالیاییام میترسید و میگفت به ایران نمیآید، ممکن است مشکلی برایشان رخ دهد. من به او گفتم این کار ترس ندارد ما اگر بخواهیم ممکن میشود تا برای اولین بار سیرک را وارد ایران کنیم.
چطور شد موفق به کسب مجوز شدید؟
آن موقع راهاندازی سیرک تنها نیاز به مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشت. ما درخواست مجوز سیرک کردیم، از وزارت ارشاد آمدند برنامهها و امکانات ما را دیدند و در نهایت با پیگیریهایی که انجام دادیم، مجوز سیرک را گرفتیم. حتی ایراداتی هم از طرف ارشاد از ما گرفتند. مثلاً چند هنرمند ما از خانمها بودند. گفتند این خانمها باید حجاب را رعایت کنند. ما تمام این موارد را رعایت کردیم. به یاد دارم 60 آرتیست ایتالیایی را با خود به ایران آوردم تا نمایش سیرک در ایران کلید بخورد. شهردار تهران در آن زمان آقای کرباسچی بود و از ما حمایت کرد. حتی آقای علی منتظری که رئیس مرکز هنرهای نمایشی در ارشاد بود به ما در راهاندازی سیرک در کشور کمک کرد.
شما در اغلب گفتوگوهایتان هر بار که سوال شده آرزویتان چیست، گفتهاید داشتن بنای سیرک ثابت جزو آرزوهایتان است. چرا تاکنون به این آرزویتان نرسیدهاید؟
بنای سیرک ثابت یک کار شخصی نیست که از عهده یک نفر برآید. این بنا عمومی و هنری است. برای همه مردم است. باید شهرداری و دولت کمک کند تا کلانشهر بزرگی چون تهران دارای یک بنای سیرک ثابت شود. جای تاسف دارد، در کشورهای کوچک دنیا و شهرهای خیلی کوچک حداقل چند بنای سیرک ثابت وجود دارد اما ما در استان تهران 18 میلیوننفری بنای سیرک ثابت نداریم. یا در کشورهای همجوار که بسیار کوچک هستند مانند ترکمنستان یک بنای سیرک ثابت دارند. نمایش سیرک تفریح سالمی است، چرا باید جوانان و نوجوانان ما از این تفریح محروم شوند آنوقت به تفریحات ناسالم چون قلیان کشیدن روی بیاورند. نمایش سیرک در خاطرات کودکان میماند و برایشان مانند رویاست. چرا آخر وقتی سیرکی امکانات لازم را دارد و میلیاردها تومان هزینه
کرده است برای اینکه هنرهای نمایشی را در قالب سیرک همانطور که در دنیا هست برای مردم کشور به اجرا بگذارد، مسوولان امر از آن حمایت نمیکنند. اگر آقای کرباسچی شهردار تهران باقی میماند اکنون سیرک خلیل عقاب صاحب یک بنای سیرک ثابت بود. خاطرم هست اولین بار در افسریه تهران چادر سیرک را برپا کردیم. حتی شهردار تهران در آن زمان از سیرک ما بازدید کرد. در آن زمان به من گفتند آقای کرباسچی شهردار تهران آمده تا از سیرک خلیل عقاب بازدید کند. وارد چادر شدم از دور فرد قد بلند و عینکی را دیدم که عدهای دورش جمع شده بودند. نزدیکتر رفتم آن فرد با صدای بلند خطاب به من گفت اکنون هم مثل قدیمها سینی پاره میکنی. حتی با دستانش ادای من را نیز درآورد. من هم به آقای شهردار گفتم به موقع چشم مجمع هم پاره میکنیم. او خندید و دستش را بالا آورد و گفت: این الم شنگهها چیست که درست کردی. گفتم که چادر سیرک است، قربان. بعد هم نشستیم مفصل با هم صحبت کردیم. به آقای کرباسچی گفتم ما فقط چادر داریم، مکان مخصوصی نداریم. انتظار دارم شما از ما حمایت کنید تا بنای سیرک ثابت درست کنیم.
همین دغدغههایم برای داشتن بنای سیرک ثابت را توضیح دادم. آقای کرباسچی گفت چون قبلاً سیرک در کشور نداشتیم خب نیازی نبود اما اکنون که سیرک وارد کشور شده است باید حمایت شود این بنا را بسازیم. متاسفانه ایشان از شهرداری تهران رفتند و بنای سیرک ثابت نیز برایمان به آرزو تبدیل شد.
اکنون چطور؟
من حتی به شهردار تهران آقای قالیباف پیشنهاد دادهام زمین را شما بدهید من خودم بنای سیرک را میسازم. اما تاکنون جوابی ندادهاند. جالب است، درآمد خوبی برای شهرداری محسوب میشود چراکه زمین که برای آنهاست وقتی ساخت و ساز هم در آن انجام شود ارزشش چند برابر میشود و میتواند از محل پرداخت عوارض و... درآمد داشته باشد. همین بوستان ولایت که یک سالی است ما در اینجا چادر زدهایم مکان مناسبی برای ساخت بنای سیرک ثابت در تهران است. متاسفانه هنوز به ما جوابی ندادهاند.
میزان استقبال از سیرک نسبت به گذشته تغییر داشته است؟
استقبال از برنامههای سیرک خلیل عقاب بسیار بالاست. مردم ما عاشق هنرهای نمایشی با حضور حیوانات هستند. هر بار اجرا داریم تمام سالن پر از جمعیت میشود. تا به حال نشده اجرایی کمجمعیت داشته باشیم. وقتی تعداد علاقهمندان به سیرک بالاست چرا نباید امکانات بدهیم و مردم را از این امر محروم کنیم. ما دیگر خودمان فروش بلیت را حتی انجام نمیدهیم، کار را به اسپانسر واگذار کردهایم. اسپانسرمان تخفیف در قیمت بلیت میدهد. خوشحال هستیم با قیمت ارزان مردم میتوانند نمایش سیرک در ایران را تماشا کنند اما در بسیاری کشورها اینگونه نیست.
اگر در ایران نیز مانند برخی از کشورها نمایش سیرک حیوانات ممنوع شود آیا حاضرید به جای آن سیرک آکروبات داشته باشید؟
به نظرم سیرک بدون حیوان معنایی ندارد. هنر سیرک این است که حیوانات وحشی را تربیت میکند تا نمایش برگزار کنند. باور کنید ما این حیوانات را مجبور به انجام کاری نمیکنیم. حتی ترکه یا شلاقی به آنها نمیزنیم. ما حیواناتمان را دوست داریم آنها نیز به ما علاقه دارند. تاکید کردم کار افرادی که حیوانات را آزار میدهند و آنها را در مکان نامناسب نگه میدارند، صحیح نیست. متاسفم برخی با حیوانآزاری به طور مثال شیرها باعث شدهاند حتی آبروی این حیوان بزرگ جنگل برود. اما این دلیل نمیشود که بگوییم چون عدهای تخلف انجام میدهند دیگر سیرک حیوانات نباید داشته باشیم.
دیدگاه تان را بنویسید