چالش دوحه

اولین اجلاس مذاکرات دور دوحه سازمان تجارت جهانی سال 2001 در دوحه قطر برگزار شد و به همین دلیل دور دوحه نام گرفت. این مذاکرات همچنان پس از گذشت 12 سال در بن‌بست مانده است. هدف اولیه این اجلاس کاهش موانع تجارت جهانی بین اعضای این سازمان بود. دور دوم مذاکرات که در سال 2003 برگزار شد، در واقع اولین شکست این مذاکرات را رقم زد. مذاکرات بعد از چهار روز متوقف شد چون اعضا بر سر چارچوب واحدی برای مذاکره توافق نداشتند. البته علت‌های متفاوتی برای این شکست بیان شد؛ از جمله اختلاف دیدگاه شدید بین کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته، پیچیده بودن دستور کار جلسات، انعطاف‌ناپذیری بسیاری از شرکت‌کنندگان و ... اجلاس سوم مذاکرات دور دوحه که در جنوای ایتالیا برگزار شد حرکتی رو به جلو محسوب می‌شد چرا که کشورهای عضو توانستند بر سر چارچوب مذاکرات توافق کنند و اتحادیه اروپا نیز پذیرفت در تاریخ مشخصی یارانه پرداختی به محصولات کشاورزی را متوقف کند. این نوع یارانه در کشورهای توسعه‌یافته به کشاورزان پرداخت می‌شود و شرط پرداخت نیز آن است که قیمت‌های جهانی محصول، کمتر از هزینه تولید در آن کشور خاص باشد. از ابتدای شکل‌گیری سازمان تجارت جهانی، کشورهای در حال توسعه که عمده صادرات‌شان محصولات کشاورزی است نسبت به وضع این یارانه‌ها معترض بوده و آن را مانعی برای رقابت آزاد می‌دانستند. اجلاس سال 2005 پاریس قرار بود پیش‌زمینه‌ای برای اجلاس هنگ‌کنگ باشد که قرار بود در همین سال برگزار شود اما مضرات اجلاس پاریس بیش از منافعش بود. اعتراض کشاورزان اروپایی در محل برگزاری کنفرانس به کاهش و قطع یارانه‌ها مقامات اتحادیه را بر سر این تصمیم مردد کرد و عدم توافق بین هند، برزیل، اتحادیه اروپا و آمریکا بر سر مسائل مطرح‌شده دسترسی به توافق را ممکن نکرد. اجلاس هنگ‌کنگ حداقل در روی کاغذ، نتایج بهتری داشت و کشورها توانستند به توافقاتی از جمله قطع یارانه‌های کشاورزی تا سال 2013 دست پیدا کنند، توافقی که بعداً در عمل معلوم شد کسی خیال عمل کردن به آن را ندارد. تمام اجلاس‌های بعد از آن در واقع بحث‌هایی بی‌نتیجه درباره قطع یارانه‌های کشاورزی از طرف کشورهای صنعتی بود که در مقابل این کشورها خواستار کاهش تعرفه واردات محصولات صنعتی در کشورهای در حال توسعه شده بودند. بعد از اجلاس هنگ‌کنگ در مجموع سه جلسه دیگر هم بدون هیچ توافق قابل ذکری برگزار شد. حالا بعد از گذشت 12 سال همچنان آمریکا بیشترین یارانه را به کشاورزان پرداخت می‌کند، یارانه‌ای که احتمالاً به دلیل مشکلات خشکسالی در سال 2012 رکورد جدیدی را ثبت کرده است و همچنان اکثر کشورهای اروپایی به دلیل مخالفت شدید کشاورزان، با قطع پرداخت یارانه‌ها مخالفند. در حال حاضر با وجود بحران اتحادیه اروپا که گویی فعلاً روند بهبود نخواهد داشت دیگر صحبت از قطع یارانه کشاورزان در اروپا از کاری سخت، تبدیل به غیر‌ممکن شده است.

رئیس جدید برزیلی سازمان تجارت جهانی، قبل از انتخاب قول داده بود در صورت انتخاب به این سمت، مذاکرات دور دوحه را از بن‌بست خارج کند. هرچند هیچ طرح عملی‌ای برای این خروج ذکر نکرده بود اما باید امیدوار بود وی بتواند حداقل به عنوان نماینده کشورهای در حال توسعه، برای تغییر این روند کاری کند.