تاریخ انتشار:
قابلیت‌های بازار سرمایه برای رشد اقتصادی هشت درصدی
نیروی پیشران
در ۹ ماه اول سال ۱۳۹۲ بورس‌های اوراق بهادار در ایران(بورس تهران و فرابورس) ثبت‌های بی‌نظیری در تاریخ عمر خود مشاهده کردند.
حسین خزلی خرازی/کارگزار بورس‌ها و کارشناس بازار سرمایه
در 9 ماه اول سال 1392 بورس‌های اوراق بهادار در ایران (بورس تهران و فرابورس) ثبت‌های بی‌نظیری در تاریخ عمر خود مشاهده کردند.
ارزش کل این دو بورس (که حاصل ضرب تعداد سهام منتشرشده در قیمت آنهاست و به ارزش جاری بازار تعبیر می‌شود) به رقمی بالغ بر 600 هزار میلیارد تومان رسید. در دی‌ماه 1392 که بهترین ماه این ارقام بود، روزانه بین 600 تا 800 و در بعضی از روزها هزار میلیارد تومان سهام به‌صورت خرد ظرف چهار ساعت معامله شد. تعداد دفعات معاملاتی در این دو بورس به 140 هزار دفعه در روز رسید. این ارقام بین 10 تا 15 برابر مدت مشابه سال قبل از خود بود. متاسفانه از 15 دی‌ماه به دلایلی که از موضوع این مقاله خارج است، ارزش جاری بورس‌ها، آمار معاملات خرد روزانه و تعداد دفعات معاملاتی به شدت نزول کرد. در اقتصادی که آمار رشد آن به 5- درصد رسیده، نرخ سرمایه‌گذاری داخلی به 18- در سال 1392 رسید و به اذعان اکثر صاحب‌نظران و مدیران، بانک‌ها امکان تامین مالی صنایع، شرکت‌ها و افراد کارآفرین را ندارند. در اقتصادی که نرخ تورم به 42 درصد رسید و حداکثر نرخ سود سپرده‌های بانکی در شرایط خاص 25 درصد در سال بود خود به خود مشهود است که سپرده‌گذار در این شرایط به راحتی 17 درصد ارزش پولش را از دست می‌داد. در اقتصادی که با محاصره شدید مالی و کالایی از بابت تحریم‌ها
مواجه است راهی برای حضور سریع و مطمئن سرمایه‌گذار خارجی وجود ندارد. تنها راه باقی‌مانده برای تامین مالی بنگاه‌ها و شرکت‌ها، چهار بورس موجود در کشور است. در شرایط رکود-تورمی موجود همه اقتصاددانان معترفند که باید بدون رشد پایه پولی و با حفظ پایه پولی فعلی سرعت چرخش کالا و خدمات و سرعت چرخش نقدینگی را افزایش داد. تنها با این روش بدون افزایش تورم می‌توان اقتصاد را از رکود خارج کرد. بورس‌های اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالای ایران و بورس انرژی ایران می‌توانند بهترین راه باقی‌مانده برای تامین مالی مستقیم و بدون واسطه برای رشد اقتصاد درون‌زا مبتنی بر آموزه‌های اقتصاد مقاومتی باشند.
بورس‌ها چگونه تامین مالی می‌کنند؟
1- امکان فروش
اصولاً بورس‌ها با امکان واگذاری سریع، شفاف و منصفانه دارایی (اعم از مالی و کالایی) بهترین روش برای تامین مالی فروشندگان هستند. فرض کنید بورس کالای ایران نبود. فولاد مبارکه باید سالانه فروشی بالغ بر سه هزار میلیارد تومان را در اداره فروش شرکت خود و با روش‌های سنتی مزایده و با گرفتن چک و وجه نقد انجام می‌داد.
با وجود بورس‌های اوراق بهادار سهامداران بزرگ کشور مانند دولت (از طریق سازمان خصوصی‌سازی)، تامین اجتماعی (از طریق شرکت سرمایه‌گذاری‌اش موسوم به شستا)، صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری وابسته به بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری وابسته به صندوق‌های بازنشستگی و تعاونی نیروهای مسلح و تمامی اشخاص و سرمایه‌گذاران حقیقی که مایل به فروش سهام شرکت‌شان هستند، با وجود بورس‌های کارا و قوی این امکان به راحتی برایشان فراهم است.
در سال‌های گذشته به دفعات شاهد بودیم که عرضه عمومی سهام در بورس بعد از پذیرش و درج با استقبال فراوان خریداران مواجه شد و مثلاً 800 میلیارد تومان سهام که پنج درصد یک شرکت بزرگ بود ظرف سه دقیقه از طریق سامانه تمام‌مکانیزه بورس به فروش رسید.
2- افزایش سرمایه‌ها
بورس‌ها با امکان افزایش سرمایه شرکت‌های موجود و از طریق افزایش سرمایه با آورده نقدی امکان تامین مالی برای بنگاه‌ها فراهم می‌کنند. هر چند هنوز افزایش سرمایه گران‌ترین روش تامین مالی است، اما رونق در بورس‌ها این امکان را می‌دهد که افزایش سرمایه‌ها با استقبال بسیار خوبی مواجه شوند.
3- فروش نسیه و سلف در بورس‌های کالایی
این روزها فروش نسیه و سلف در بورس‌های کالایی مرسوم است. فروشندگان بزرگ کالاهای اساسی (فولادسازها، پتروشیمی‌ها، پالایشگاه‌ها، واردکنندگان کالاهای اساسی خصوصاً کشاورزی و...) با فروش سلف سه ماهه و شش‌ماهه بهترین و مطمئن‌ترین روش تامین مالی کوتاه‌مدت را در بورس‌های کالایی تجربه می‌کنند.
4- انتشار اوراق بهادار اسلامی
صکوک، اوراق مشارکت، گواهی‌های سپرده که در فرابورس قابلیت انتشار دارند، از بهترین و موثرترین اوراق تامین مالی میان‌مدت برای بنگاه‌ها هستند.
هر چند انتشار این اوراق نیاز به مجوز و نظارت هم‌زمان و دوگانه سازمان بورس و بانک مرکزی دارد و این کار را بسیار سخت و بعضاً مختل کرده است، اما تجربه‌های موجود در بازار جوان فرابورس تجربه‌های موثری هستند.
5- پذیره‌نویسی
آنچه بورس‌های اوراق بهادار را بسیار جذاب و پرثمر می‌کند و وظیفه اصلی بورس‌ها به حساب می‌آید پذیره‌نویسی سهام اولیه است.
به گزارش فدراسیون جهانی بورس‌ها1 (WFE) در سال 2013 در مجموع 52 بورس عضو این فدراسیون 1128 پذیره‌نویسی جدید2 (IP) انجام گرفته که این رقم نسبت به سال گذشته آن دو درصد افزایش داشته است. در مجموع این پذیره‌نویسی‌ها سرمایه‌گذاران 67 میلیارد دلار پول جدید وارد این شرکت‌ها کرده‌اند.
مقایسه این آمار در کنار شرکت‌های پذیرفته‌شدهد (company listed) در بورس‌ها جالب است. در مجموع در کل بورس‌های عضو این فدراسیون 654 شرکت جدید پذیرفته شده‌اند که ارزش جاری سهام آنها در پایان سال 2013 بالغ بر 534 میلیارد دلار شد. جالب است بدانیم که ارزش جاری کل بورس‌ها به 64 هزار میلیارد دلار در پایان سال 2013 رسید که نسبت به سال ماقبل 17 درصد افزایش داشت.
نکته آخر
اگر مایلیم سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی خصوصاً مردم عادی مستقیم و غیر‌مستقیم سپرده‌ها و مازاد منابع‌شان را به چرخه تولید و خدمات تزریق کنند، باید خیلی بیش از این به بازار سرمایه و بورس‌ها اهمیت بدهیم.
با شرایط بحرانی ذکر‌شده در صدر این نوشته، تنها موتور باقی‌مانده برای حرکت اقتصاد ایران بورس‌ها هستند. هواپیمایی که برای رشد اقتصادی هشت درصد در سال برای سال‌های متمادی نیاز به حرکت با چهار موتور قوی داشت، هم‌اکنون سه موتور آن یا از کار افتاده یا با قدرت بسیار پایین کار می‌کند، اگر موتور چهارم خود را هم از دست بدهد یا توان این موتور هم به شدت پایین بیاید، ناچار باید فرود اضطراری کند یا باید تن به سقوط بدهد!
پی‌نوشت‌ها:
2- Initial public Offering
دیدگاه تان را بنویسید