تاریخ انتشار:
نگاهی به ۱۰ قرارداد پرسر و صدای معاصر در صنعت نفت و گاز ایران
جدال بر سر نفت
قراردادهای صنعت نفت در کشور ما به ویژه به‌دلیل مسائل سیاسی بین‌المللی و بروز اتفاقات حاشیه‌ای همواره با افت‌وخیزها و حواشی قابل‌توجهی مواجه بوده‌اند.
قراردادهای صنعت نفت در کشور ما به ویژه به‌دلیل مسائل سیاسی بین‌المللی و بروز اتفاقات حاشیه‌ای همواره با افت‌وخیزها و حواشی قابل‌توجهی مواجه بوده‌اند. با آغاز تحریم‌های اخیر و خروج پیاپی شرکت‌های فعال در صنعت نفت در این سال‌ها از یک‌سو و فقدان منابع مالی کافی برای واگذاری این طرح‌ها به شرکت‌های داخلی از سوی دیگر، اجرای بسیاری از پروژه‌ها در بن‌بست قرار گرفته است. پیشینه، حاشیه‌ها و آخرین وضعیت 10 قرارداد نفتی پرسر و صدا در سال‌های اخیر در ادامه آمده است.
توسعه میدان پارس شمالی
قرارداد ساخت طرح‌های بالادستی و پایین‌دستی میدان پارس شمالی برای تولید 20 میلیون تن ال‌ان‌جی در سال 1388 و در دولت نهم به شرکت سینوک واگذار شد، ولی با وجود وقت‌کشی پنج‌ساله چینی‌ها و پیشرفت صفر‌درصدی، همچنان این طرح از آینده‌ای نامعلوم برخوردار است. هرچند از ابتدا نیز کارشناسان صنعت نفت از ضعف فنی شرکت‌های چینی به ویژه در اجرای طرح‌های پیچیده تولید ال‌ان‌جی سخن گفته بودند، مدیران صنعت نفت در دولت نهم و دهم معتقد بودند به دلیل غیر‌مشترک بودن میدان پارس شمالی، اجرای آن فاقد اولویت است.
توسعه میدان‌های گلشن و فردوسی
در یکی از نخستین روزهای دی‌ماه سال 1386، هواپیمای تشریفاتی محمد البخاری تاجر سرشناس مالزیایی که در امور خیریه نیز فعال است، در باند فرودگاه مهرآباد به زمین نشست تا قرارداد اجرای طرح 16 میلیارددلاری ساخت تاسیسات دریایی و واحدهای پالایشگاهی برای تولید 2500 میلیون فوت مکعب گاز طبیعی را در مهمانسرای الهیه وزارت نفت امضا کند. اکنون پس از گذشت 66 ماه، همچنان این طرح در نقطه صفر قرار دارد. البته مدیران وزارت نفت معتقد بودند همچون میدان پارس شمالی، به دلیل غیر‌مشترک بودن میدان‌های گلشن و فردوسی، اجرای این دو طرح دوقلو نیز فاقد اولویت است.
توسعه میدان نفتی آزادگان
این میدان که بزرگ‌ترین میدان نفتی کشورمان محسوب می‌شود، در سال 1376 و در100کیلومتری غرب اهواز کشف شد. ذخایر 33 میلیارد بشکه‌ای نفت این میدان که بخش شمالی آن با کشور عراق مشترک است، میدان عظیم آزادگان را به یکی از جذاب‌ترین طرح‌های نفتی کشور تبدیل کرد که سرانجام توسعه آن در سال 2001 میلادی به شرکت اینپکس ژاپن واگذار شد. پس از گذشت پنج سال کش و قوس، ژاپنی‌ها از اجرای پروژه کنار رفتند و اجرای پروژه به چینی‌ها سپرده شد که پیشرفت چینی‌ها نیز بسیار اندک بوده است. کارشناسان از زیان ده‌ها میلیارددلاری ایران به دلیل عدم‌النفع اقتصادی راه‌اندازی این میدان و توسعه سریع بخش عراقی میدان توسط شرکت‌های آمریکایی، انگلیسی و مالزیایی خبر می‌دهند.
حفاری فازهای 6، 7 و 8
پس از واگذاری قرارداد 300 میلیون‌دلاری حفاری فازهای 6 و 7 و 8 پارس جنوبی به شرکت نروژی استات‌اویل گفته شد مدیران وقت شرکت استات‌اویل، پیش از نهایی شدن قرارداد در قالب یک شرکت مشاوره‌ای به طرف مذاکره‌کننده رشوه پرداخت کرده‌اند. بعدها شرکت استات‌اویل در نروژ و ایالات متحده به دلیل فساد اقتصادی و پرداخت رشوه به ترتیب سه و 20 میلیون دلار جریمه شد. هرچند تاکنون از سرنوشت این پرونده رشوه‌خواری در ایران، خبری در دست نیست.
طرح توسعه فاز 11 پارس جنوبی
طرح توسعه 4/5میلیارددلاری فاز11پارس جنوبی در سال 1388 و پشت درهای بسته به شرکت چینی سی‌ان‌پی‌سی واگذار شد. این قرارداد نیز پس از گذشت40 ماه لغو و به دو شرکت ایرانی واگذار شد. اهمیت این فاز که بر روی خط مرزی ایران و قطر میدان مشترک پارس جنوبی قرار دارد به دلیل برداشت قابل توجه گاز توسط قطری‌ها از بخش مرزی و خالی شدن سهم میدان در این بلوک است. گفته می‌شود به دلیل خروج توافقی طرف چینی و عدم پیش‌بینی جریمه مالی در متن قرارداد پس از چهار سال وقت‌کشی، چینی‌ها متضرر نشدند. خبر اخراج چینی‌ها از این فاز که برای اولین بار در نمایشگاه بین‌المللی نفت تهران در اردیبهشت سال جاری توسط محمدرضا زهیری مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس اعلام شده بود، ساعتی بعد توسط سخنگوی وزارت نفت تکذیب شد تا بازار شایعات در مورد این قرارداد همچنان داغ باقی بماند. قراردادی نیز برای توسعه بخشی از فاز 11 با یک پیمانکار داخلی منعقد شده که البته هنوز اجرایی نشده است.
قرارداد کرسنت
قرارداد فروش گاز میدان سلمان به شرکت اماراتی کرسنت یکی از پر‌سر‌و صداترین قراردادهای تاریخ صنعت نفت به شمار می‌رود. این قرارداد که مذاکرات آن در دولت هشتم انجام شده بود و گاز ترش میدان مشترک سلمان را به مدت 25سال به امارات انتقال می‌داد، به دلیل انتقادات مطرح‌شده نسبت به قیمت گاز فروخته‌شده از سوی سازمان بازرسی کشور، همزمان با آغاز دوره ریاست‌جمهوری نهم متوقف شد. علی کردان نماینده رئیس‌جمهور پیشین در تعیین تکلیف این قرارداد به شمار می‌رفت. موافقان اجرای کرسنت معتقدند فرمول قیمت‌گذاری گاز در آن سال‌ها بر اساس قیمت نفت بوده و سوزاندن گاز این میدان در همه سال‌های گذشته، یک ثروت‌سوزی ملی بوده است.گفتنی است که داوری پروژه هم‌اینک به دیوان لاهه سپرده شده است.
حفاری فازهای 9 و 10
قرارداد واگذاری حفاری فازهای 9 و 10 پارس جنوبی به شرکت کیش اورینتال به نمایندگی از شرکت هالیبرتون در سال 1381 امضا شد که سه سال بعد به دلیل پرداخت رشوه نیم میلیون دلاری به مشاور شرکت نفت و گاز پارس و خروج هالیبرتون از ایران، لغو و به شرکت ملی حفاری ایران واگذار شد. حفاری این دو فاز بعد از سال‌ها تاخیر و با مشکلات فنی فراوان به پایان رسید و برخی از چاه‌های این دو فاز هنوز امکان تولید ندارند.
خط لوله دوستی
اگرچه ایده طراحی و ساخت این خط لوله ابتدا برای انتقال گاز پارس جنوبی به اروپا و با نام خط لوله پرشین مطرح شده بود، اما پس از سال‌ها افت و خیز به امضای قراردادی سه‌جانبه میان ایران و عراق و سوریه در تابستان سال 1390 برای صدور 25 میلیون مترمکعب گاز در هر روز منجر شد. خط لوله پس از «پرشین»، «اسلامی» نام گرفت و هم‌اکنون به عنوان خط لوله «دوستی» خوانده می‌شود. برخی کارشناسان سیاسی امضای این قرارداد را که به معنای جا گذاشتن قطر در صدور گاز به دروازه‌های اروپا و تهدید انحصار روسیه در بازار تامین انرژی اروپا ارزیابی شده است، به عنوان یکی از دلایل بحران سوریه مطرح کرده‌اند.
خط لوله صلح
هرچند از سال‌ها پیش ایران ساخت خط لوله گازی جاده ابریشم را برای صدور گاز ایران به چین و هند و پاکستان مطرح کرده بود، اما نخستین تفاهمنامه ساخت خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان و هند برای صادرات روزانه 80 میلیون متر مکعب گاز در سال 1993 امضا شد و پس از گذشت دو دهه همچنان با مشکلات فراوانی روبه‌روست. این خط لوله 2700 کیلومتری در حالی در بخش ایرانی پروژه در دست اجراست که همچنان تعیین قیمت گاز، تامین امنیت پروژه، خروج بی‌‌سر و صدای هند از این طرح، مخالفت آمریکا با اجرای طرح و روابط شکننده هند و پاکستان، سرنوشت پروژه را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
میدان نفتی آذر
این میدان نفتی که از ذخیره‌ای دو میلیارد بشکه‌ای برخوردار است، در استان ایلام قرار دارد. در سال1384، توسعه این میدان به دو شرکت لوک‌اویل روسیه و استات‌اویل هیدرو نروژ سپرده شد. اما دو سال بعد و به دنبال خروج این دو شرکت از طرح، مذاکراتی با گازپروم صورت گرفت و بعد از چند سال بدون نتیجه رها شد. در نهایت گفته شد شرکت‌های داخلی نفت میدان آذر را روانه بازارهای جهانی خواهند کرد، هرچند سرعت توسعه این میدان همچنان اندک است. آخرین بار کمتر از یک ماه قبل اعلام شد مطالعات پایه میدان هنوز به پایان نرسیده و مناقصاتی در حال برگزاری است.
توسعه میدان پارس شمالی
قرارداد ساخت طرح‌های بالادستی و پایین‌دستی میدان پارس شمالی برای تولید 20 میلیون تن ال‌ان‌جی در سال 1388 و در دولت نهم به شرکت سینوک واگذار شد، ولی با وجود وقت‌کشی پنج‌ساله چینی‌ها و پیشرفت صفر‌درصدی، همچنان این طرح از آینده‌ای نامعلوم برخوردار است. هرچند از ابتدا نیز کارشناسان صنعت نفت از ضعف فنی شرکت‌های چینی به ویژه در اجرای طرح‌های پیچیده تولید ال‌ان‌جی سخن گفته بودند، مدیران صنعت نفت در دولت نهم و دهم معتقد بودند به دلیل غیر‌مشترک بودن میدان پارس شمالی، اجرای آن فاقد اولویت است.
توسعه میدان‌های گلشن و فردوسی
در یکی از نخستین روزهای دی‌ماه سال 1386، هواپیمای تشریفاتی محمد البخاری تاجر سرشناس مالزیایی که در امور خیریه نیز فعال است، در باند فرودگاه مهرآباد به زمین نشست تا قرارداد اجرای طرح 16 میلیارددلاری ساخت تاسیسات دریایی و واحدهای پالایشگاهی برای تولید 2500 میلیون فوت مکعب گاز طبیعی را در مهمانسرای الهیه وزارت نفت امضا کند. اکنون پس از گذشت 66 ماه، همچنان این طرح در نقطه صفر قرار دارد. البته مدیران وزارت نفت معتقد بودند همچون میدان پارس شمالی، به دلیل غیر‌مشترک بودن میدان‌های گلشن و فردوسی، اجرای این دو طرح دوقلو نیز فاقد اولویت است.
توسعه میدان نفتی آزادگان
این میدان که بزرگ‌ترین میدان نفتی کشورمان محسوب می‌شود، در سال 1376 و در100کیلومتری غرب اهواز کشف شد. ذخایر 33 میلیارد بشکه‌ای نفت این میدان که بخش شمالی آن با کشور عراق مشترک است، میدان عظیم آزادگان را به یکی از جذاب‌ترین طرح‌های نفتی کشور تبدیل کرد که سرانجام توسعه آن در سال 2001 میلادی به شرکت اینپکس ژاپن واگذار شد. پس از گذشت پنج سال کش و قوس، ژاپنی‌ها از اجرای پروژه کنار رفتند و اجرای پروژه به چینی‌ها سپرده شد که پیشرفت چینی‌ها نیز بسیار اندک بوده است. کارشناسان از زیان ده‌ها میلیارددلاری ایران به دلیل عدم‌النفع اقتصادی راه‌اندازی این میدان و توسعه سریع بخش عراقی میدان توسط شرکت‌های آمریکایی، انگلیسی و مالزیایی خبر می‌دهند.
حفاری فازهای 6، 7 و 8
پس از واگذاری قرارداد 300 میلیون‌دلاری حفاری فازهای 6 و 7 و 8 پارس جنوبی به شرکت نروژی استات‌اویل گفته شد مدیران وقت شرکت استات‌اویل، پیش از نهایی شدن قرارداد در قالب یک شرکت مشاوره‌ای به طرف مذاکره‌کننده رشوه پرداخت کرده‌اند. بعدها شرکت استات‌اویل در نروژ و ایالات متحده به دلیل فساد اقتصادی و پرداخت رشوه به ترتیب سه و 20 میلیون دلار جریمه شد. هرچند تاکنون از سرنوشت این پرونده رشوه‌خواری در ایران، خبری در دست نیست.
طرح توسعه فاز 11 پارس جنوبی
طرح توسعه 4/5میلیارددلاری فاز11پارس جنوبی در سال 1388 و پشت درهای بسته به شرکت چینی سی‌ان‌پی‌سی واگذار شد. این قرارداد نیز پس از گذشت40 ماه لغو و به دو شرکت ایرانی واگذار شد. اهمیت این فاز که بر روی خط مرزی ایران و قطر میدان مشترک پارس جنوبی قرار دارد به دلیل برداشت قابل توجه گاز توسط قطری‌ها از بخش مرزی و خالی شدن سهم میدان در این بلوک است. گفته می‌شود به دلیل خروج توافقی طرف چینی و عدم پیش‌بینی جریمه مالی در متن قرارداد پس از چهار سال وقت‌کشی، چینی‌ها متضرر نشدند. خبر اخراج چینی‌ها از این فاز که برای اولین بار در نمایشگاه بین‌المللی نفت تهران در اردیبهشت سال جاری توسط محمدرضا زهیری مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس اعلام شده بود، ساعتی بعد توسط سخنگوی وزارت نفت تکذیب شد تا بازار شایعات در مورد این قرارداد همچنان داغ باقی بماند. قراردادی نیز برای توسعه بخشی از فاز 11 با یک پیمانکار داخلی منعقد شده که البته هنوز اجرایی نشده است.
قرارداد کرسنت
قرارداد فروش گاز میدان سلمان به شرکت اماراتی کرسنت یکی از پر‌سر‌و صداترین قراردادهای تاریخ صنعت نفت به شمار می‌رود. این قرارداد که مذاکرات آن در دولت هشتم انجام شده بود و گاز ترش میدان مشترک سلمان را به مدت 25سال به امارات انتقال می‌داد، به دلیل انتقادات مطرح‌شده نسبت به قیمت گاز فروخته‌شده از سوی سازمان بازرسی کشور، همزمان با آغاز دوره ریاست‌جمهوری نهم متوقف شد. علی کردان نماینده رئیس‌جمهور پیشین در تعیین تکلیف این قرارداد به شمار می‌رفت. موافقان اجرای کرسنت معتقدند فرمول قیمت‌گذاری گاز در آن سال‌ها بر اساس قیمت نفت بوده و سوزاندن گاز این میدان در همه سال‌های گذشته، یک ثروت‌سوزی ملی بوده است.گفتنی است که داوری پروژه هم‌اینک به دیوان لاهه سپرده شده است.
حفاری فازهای 9 و 10
قرارداد واگذاری حفاری فازهای 9 و 10 پارس جنوبی به شرکت کیش اورینتال به نمایندگی از شرکت هالیبرتون در سال 1381 امضا شد که سه سال بعد به دلیل پرداخت رشوه نیم میلیون دلاری به مشاور شرکت نفت و گاز پارس و خروج هالیبرتون از ایران، لغو و به شرکت ملی حفاری ایران واگذار شد. حفاری این دو فاز بعد از سال‌ها تاخیر و با مشکلات فنی فراوان به پایان رسید و برخی از چاه‌های این دو فاز هنوز امکان تولید ندارند.
خط لوله دوستی
اگرچه ایده طراحی و ساخت این خط لوله ابتدا برای انتقال گاز پارس جنوبی به اروپا و با نام خط لوله پرشین مطرح شده بود، اما پس از سال‌ها افت و خیز به امضای قراردادی سه‌جانبه میان ایران و عراق و سوریه در تابستان سال 1390 برای صدور 25 میلیون مترمکعب گاز در هر روز منجر شد. خط لوله پس از «پرشین»، «اسلامی» نام گرفت و هم‌اکنون به عنوان خط لوله «دوستی» خوانده می‌شود. برخی کارشناسان سیاسی امضای این قرارداد را که به معنای جا گذاشتن قطر در صدور گاز به دروازه‌های اروپا و تهدید انحصار روسیه در بازار تامین انرژی اروپا ارزیابی شده است، به عنوان یکی از دلایل بحران سوریه مطرح کرده‌اند.
خط لوله صلح
هرچند از سال‌ها پیش ایران ساخت خط لوله گازی جاده ابریشم را برای صدور گاز ایران به چین و هند و پاکستان مطرح کرده بود، اما نخستین تفاهمنامه ساخت خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان و هند برای صادرات روزانه 80 میلیون متر مکعب گاز در سال 1993 امضا شد و پس از گذشت دو دهه همچنان با مشکلات فراوانی روبه‌روست. این خط لوله 2700 کیلومتری در حالی در بخش ایرانی پروژه در دست اجراست که همچنان تعیین قیمت گاز، تامین امنیت پروژه، خروج بی‌‌سر و صدای هند از این طرح، مخالفت آمریکا با اجرای طرح و روابط شکننده هند و پاکستان، سرنوشت پروژه را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
میدان نفتی آذر
این میدان نفتی که از ذخیره‌ای دو میلیارد بشکه‌ای برخوردار است، در استان ایلام قرار دارد. در سال1384، توسعه این میدان به دو شرکت لوک‌اویل روسیه و استات‌اویل هیدرو نروژ سپرده شد. اما دو سال بعد و به دنبال خروج این دو شرکت از طرح، مذاکراتی با گازپروم صورت گرفت و بعد از چند سال بدون نتیجه رها شد. در نهایت گفته شد شرکت‌های داخلی نفت میدان آذر را روانه بازارهای جهانی خواهند کرد، هرچند سرعت توسعه این میدان همچنان اندک است. آخرین بار کمتر از یک ماه قبل اعلام شد مطالعات پایه میدان هنوز به پایان نرسیده و مناقصاتی در حال برگزاری است.
دیدگاه تان را بنویسید