بازار تشنه خودروهای هیبریدی

با واردات پیشرفته‌ترین خودرو جهان به ایران که خودرو بی‌ام‌و آی هشت هیبریدی است و قیمت‌گذاری برای این خودرو که تا سه میلیارد تومان در برخی رسانه‌ها هم اعلام شد، بحث خودروهای هیبریدی در ایران داغ شد. مخصوصاً زمانی که مشخص شد خودرو 130 هزار دلار قیمت دارد و با توجه به تعرفه چهاردرصدی واردات خودروهای هیبریدی نهایتاً باید قیمت این خودرو 600 میلیون تومان باشد.

اما خودروهای هیبریدی چه هستند که دولت حاضر شده برای واردات‌شان تعرفه گمرکی را تا چهار درصد پایین بیاورد.

در خودروهای هیبریدی از موتور الکترونیکی در کنار موتور درون‌سوز استفاده می‌شود. ولی استراتژی خودروهای هیبریدی باهم متفاوت است. مثلاً در یک خودرو هیبریدی موتور درون‌سوز برق موتور الکترونیکی را تولید می‌کند. در نوع دیگر این خودروها زمانی که راننده با سرعت پایین حرکت می‌کند، خودرو با موتور الکترونیکی کار می‌کند و در زمان حرکت با سرعت بالا، موتور درون‌سوز نیز به موتور الکترونیکی کمک می‌کند. البته خودرو هیبریدی ترکیبی نیز وجود دارد که در آن هر دو نوع موتورالکتریکی و درون‌سوز همزمان کار می‌کنند. مصرف سوخت هیبریدی‌ها زیر پنج لیتردر 100 کیلومتر است.

فرض کنید روزی برسد که خودرویی همه‌گیر در اندازه پراید در ایران، موتور هیبریدی داشته باشد و به جای 9 لیتر در 100 کیلومتر سه لیتر در 100 کیلومتر مصرف کند. اگر این اتفاق امروز رخ می‌داد هزینه متوسط سوخت چنین خودرویی در سال به جای حدود یک میلیون تومان حدود 300 هزار تومان بود. البته غیر از این کاهش هزینه سوخت اگر فرض کنیم همه خودروها در تهران هیبریدی باشند مشکل آلودگی هوا هم به‌شدت کم خواهد شد. با این همه تحقق این فرضیات در آینده نزدیک شبیه خیال و رویا می‌ماند. مخصوصاً زمانی که حتی با تعرفه نزدیک به صفر خودروهای هیبریدی 70 تا 90 میلیون تومان گران‌تر از قیمتی که باید باشند، فروخته می‌شوند.

از نگاه‌های اشتباه تا دلال بازی

محمدحسن شجاعی‌فرد، عضو انجمن مهندسی خودرو در‌باره خودروهای هیبریدی به اقتصادنیوز گفته است: خودروهای هیبریدی (دوگانه‌سوز برقی و فسیلی) اولویت خودروسازان کشور نیستند زیرا این خودروها قیمت‌های بالایی دارند.

او تایید کرده قیمت خودروهای هیبریدی به طور میانگین دو برابر خودروهای عادی است. این خودروها علاوه بر سیستم برقی یک سیستم بنزینی هم دارند و شکل این دو سیستم (سیستم‌های داخلی آنها و سیستم انتقال قدرت‌شان) به گونه‌ای است که کارخانه‌داران و خودروسازان از آن استقبال نمی‌کنند.

او در خصوص خودروهای وارداتی که هیبریدی هستند، گفته است: ممکن است از خودروهای وارداتی استقبال شود ولی آنها نیز، قیمت‌های گرانی دارند که آن هم محدودیت خودش را دارد و اکثراً خودروهایی که وارد می‌شوند، آنهایی هستند که تاثیری بر محیط زیست کشور ندارند.

اما این اظهارات چقدر می‌تواند درست باشد. برخی در ایران به غلط تصور می‌کنند قیمت خودروهای هیبریدی هم‌اکنون در دنیا دو برابر خودروهای بنزینی است. در حالی که این اطلاعات غلط مربوط به روزهای ابتدایی ساخته‌ شدن خودروهای هیبریدی است.

هم‌اکنون در آمریکا تویوتا کمری هیبریدی حدود 26 هزار دلار قیمت دارد در حالی که قیمت تویوتا کمری معمولی 22 هزار دلار است.

ویژگی‌های خودروهای هیبریدی

شاید اگر در ایران هم خودروهای هیبریدی روز جهان با تعرفه‌ای که برایشان در نظر گرفته شده بود، یعنی چهار درصد بدون دلال‌بازی و نگاه منفعت‌طلبانه وارد می‌شدند، بخش زیادی از خودروهای وارداتی به ایران را که می‌تواند به سالی 50 هزار دستگاه هم بالغ شوند خودروهای هیبریدی تشکیل می‌دادند.

به عنوان نمونه قیمت تویوتا هیبریدی در بازار آمریکا 26 هزار دلار است.

یعنی با احتساب قیمت جهانی خودرو و اضافه شدن چهار درصد تعرفه واردات خودرو‌های هیبریدی و حدود 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده و 11 درصد هزینه پلاک و جایگزینی یک خودرو فرسوده، قیمت این خودرو باید چیزی نزدیک به 109 میلیون تومان باشد. حتی اگر حاشیه سود 10‌درصدی برای وارد‌کننده در نظر بگیریم نهایت قیمت خودرو باید چیزی در حدود 120 میلیون تومان باشد.

این در حالی است که قیمت این خودرو در بازار ایران 189 میلیون تومان است.

خودرو دیگر لکسوس هیبرید CT200 است که با قیمت 219 میلیون تومان به فروش می‌رسد. قیمت جهانی این خودرو هم 32 هزار دلار در بازار آمریکاست که با فومولی که برای تویوتا کمری هیبریدی استفاده شد و با در نظر گرفتن سود 10‌درصدی، قیمت این خودرو باید چیزی نزدیک به 132 میلیون تومان باشد حال آنکه حدود 90 میلیون تومان گران‌تر فروخته می شود.

اما اگر تویوتا کمری هیبریدی که نسبت به کمری عادی 20 اسب بخار قوی‌تر است و سه لیتر مصرف سوخت کمتری دارد با قیمت واقعی‌اش یعنی 120 میلیون تومان به جای 189 میلیون تومان در بازار عرضه شود چه اتفاقی برای محصولات دیگر واردکنندگان در بازار خودرو خواهد افتاد (هم‌اکنون تویوتا یاریس، کوچک‌ترین خودرو تویوتا در ایران 118 میلیون تومان ‌فروخته می‌شود. این خودرو تقریباً هم‌اندازه پراید است.)

اگرچه واردکنندگان خودرو مدعی هستند که علاقه‌مند به افزایش قیمت به هیچ عنوان نبوده چرا که افزایش غیرمنطقی و قیمت عرضه کالا موجب کاهش تقاضا می‌شود. این در حالی است که برندهای معتبر جهانی در بازارهای هدف خود از استانداردهای بسیار دقیق مطابق با شرایط خاص مناطق پیروی می‌کنند.

به هر شکل واردکنندگان خودرو اگر هم‌اکنون خودروهای هیبریدی را بدون دلال‌بازی وارد ایران کنند، بازار خودروهای دیگر آنها دچار اختلال می‌شود به عنوان نمونه کمری عادی مدل 2015 GLX حدود 183 میلیون تومان به فروش می‌رسد، حالا تصور کنید اگر تویوتا کمری هیبریدی که مصرف بسیار کمتری نسبت به مدل معمولی دارد با قیمت مثلاً 120 میلیون تومان عرضه شود با این اتفاق، بازار خودروهای وارداتی دچار اختلال برای دلال‌ها و واردکنندگان خودرو می‌شود.

برای همین واردکننده خودرو ترجیح می‌دهد در قانونی نانوشته سود بیشتری برای خودرو هیبریدی خود در نظر گیرد تا بازار دیگر خودروهایش دچار اختلال نشود.

اما به جز این دو مدل از شرکت تویوتا چه خودروهای هیبریدی می‌تواند وارد بازار ایران شوند که همه‌گیر شوند؟

خودروهای هیبریدی مناسب برای بازار ایران

در میان خودروسازان غیر‌آمریکایی که امکان حضور در بازار ایران را دارند هوندا، تویوتا، بی‌ام‌و، بنز و فولکس واگن بیشترین فعالیت را برای ساخت خودروهای هیبریدی انجام داده‌اند.

البته قیمت خودروهای آلمانی برای بازار ایران به‌شدت گران تمام می‌شود. به عنوان مثال بی‌ام‌و آی 3 که کوچک‌ترین خودرو هیبریدی بی‌ام‌و است اندازه‌ای مشابه 206 و قیمتی نزدیک به 42 هزار دلار دارد. برای واردات این خودرو با تمام هزینه و تعرفه‌های پرداختی و لحاظ شدن 10 درصد سود واردکننده، باید 35 درصد به قیمت این خودرو در ایران افزوده شود، در این صورت قیمت این محصول چیزی نزدیک به 190 میلیون تومان تمام می‌شود که بعید به نظر می‌رسد در بازار خودروهای هم‌اندازه پژو 206 بازاری داشته باشد.

اما در آن سوی میدان داستان در مورد ژاپنی‌ها کاملاً متفاوت است. دو شرکت هوندا و تویوتا که شروع‌کننده استفاده از این تکنولوژی بودند در حال حاضر به وضعیت مناسبی درباره قیمت خودرو دست یافته‌اند.

هم‌اکنون قیمت پریوس سی در بازار آمریکا 19 هزار و 500 دلار است. این خودرو با فرمول‌های گفته‌شده اگر بخواهد وارد ایران شود قیمتی نزدیک به 90 میلیون تومان پیدا می‌کند. شاید در ابتدا این قیمت گران به نظر برسد ولی اگر این قیمت با ارزان‌ترین مدل تویوتا در ایران که 118 میلیون قیمت دارد، مقایسه شود، مشخص است این خودرو می‌تواند در بازار ایران بسیار موفق عمل کند. دیگر خودرو تویوتا کمری است که در گزارش به آن اشاره شد.

در سمت هوندا هم مدل سیویک 24 هزار دلار قیمت دارد که اگر وارد ایران شود می‌تواند با قیمت 107 میلیون تومان عرضه شود. این خودرو که در کلاس سی و هم‌اندازه تویوتا کرولاست با این قیمت می‌تواند بازار خودروهای وارداتی را قبضه کند. دیگر خودرو هوندا آکورد 30 هزار دلاری است که این خودرو هم می‌تواند حدود 135 میلیون تومان در بازار خودرو ایران قیمت داشته باشد. با توجه به این قیمت‌ها مشخص است اگر سیاست درستی از سوی واردکنندگان تویوتا و هوندا در ایران پیش گرفته شود این خودروها می‌توانند پس از فضای رفع تحریم با قیمت مناسب به دست مصرف‌کننده ایرانی برسند اما با تعرفه چهار درصد وارداتی باز هم مشخص است که خودرو هیبریدی تا ساخت داخل نشود امکان همه‌گیر شدنش در ایران با عدد فروشی بالای 100 هزار دستگاه وجود ندارد. در میان خودروسازان ایرانی، شرکت ایران‌خودرو چند سالی است که در پی طراحی مدل هیبریدی است. این شرکت در مرکز تحقیقات موتور ایران‌خودرو حتی مدل میکرو هیبرید سمند را هم طراحی کرده است. در طرحی دیگر با انتقال قوای محرکه هوندای هیبریدی روی سمند، نمونه‌های آزمایشی سمند هیبریدی هم تست شده است. اما به نظر می‌رسد اگر شرکت ایران‌خودرو یا هر سازنده ایرانی دیگری با خودروسازان و مراکز اصلی تکنولوژی در جهان مشارکت نکند نمی‌تواند با قیمت مناسب این خودروها را تولید کند. حتی در صورت چنین مشارکتی ایجاد زیرساخت در قطعه‌سازان ایرانی برای تولید چنین خودرویی در خوش‌بینانه‌ترین حالت بیش از 10 سال زمان نیاز دارد.

آینده خودروهای هیبریدی در جهان

در اوایل قرن بیستم پورشه ابداع‌کننده خودروهای هیبریدی بود اما به دلیل اهمیت نداشتن مصرف سوخت این طرح تا پایان قرن بیستم به دست فراموشی سپرده شده بود.

سال 1998 تویوتا پس از سال‌ها فراموشی، دوباره خودرو هیبریدی عرضه کرد. پس از آن هوندا این کار را ادامه داد و به دلیل بحران سوخت و انرژی طرح ساخت خودروهای هیبریدی همه‌گیر شد.

هم‌اکنون خودروهای هیبریدی به آرامی در حال فتح بازار دیگرگونه خودروها هستند. طبق بررسی‌های انجام شده در میان‌مدت بهترین روش برای به حرکت درآوردن خودروها استفاده از خودروهای هیبریدی است. اما قیمت بالاتر و دانش فنی و تعمیرات سخت و بسیار پیچیده همه‌گیر شدن این روش را مشروط به بازه 20‌ساله کرده است.

پیش‌بینی می‌شود در این 20 سال به‌تدریج استفاده از خودروهای بنزینی یا دیزلی کاسته شود و بر استفاده از خودروهای هیبریدی افزوده شود. البته خودروهای هیبریدی یک راه میان‌مدت هستند. پیش‌بینی می‌شود تا 50 سال آینده خودروهای برقی با سوخت هیدروژنی برای تامین الکتریسیته (پیل سوختی)، خودروهای برقی با شارژ و خودروهایی با موتور درون‌سوز با سوخت هیدروژن جای خودروهای کنونی را بگیرند. به باور بسیاری هیدروژن سوخت آینده است ولی فعلاً مشکل ذخیره هیدروژن به صورت امن و اقتصادی حل نشده است. چرا که هیدروژن در منفی 200 درجه سانتیگراد از حالت مایع به گاز تبدیل می‌شود. ذخیره هیدروژن به روش مایع و گاز هم بسیار پیچیده است. برای همین فعلاً تا چند دهه آینده راه پیش روی صنعت خودرو به خودروهای هیبریدی ختم خواهد شد.