مرگ ستاره‌ها

با اعلام سطح کیفی خودروهای داخلی در مردادماه، باز هم سوژه «کیفیت» در صنعت خودرو داغ شد تا مشخص شود این صنعت با حدود نیم‌قرن سابقه، هنوز نتوانسته مشتریانش را راضی کرده و سطحی مناسب از کیفیت را به آنها عرضه کند.
بنا بر آخرین آمار اعلامی، حدود 70 درصد از خودروهای تولید داخل تنها توانسته‌اند یک ستاره کیفی را کسب کنند و این یعنی بیشتر محصولات تولیدی در صنعت خودرو ایران، دارای حداقل کیفیت هستند. گزارش مربوطه را شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران تهیه و اعلام کرده، شرکتی که در حال حاضر تنها مرجع رسمی و مورد تایید (از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت و خودروسازان) در ارزیابی کیفی خودروها به شمار می‌رود. این شرکت که پیشتر یکی از بازوهای وزارت صنعت به شمار می‌رفت، چند سال پیش به بخش خصوصی واگذار شد تا بدین واسطه، صحت و سقم ارزیابی‌ها و گزارش‌های کیفی آن افزایش پیدا کند. این در شرایطی است که منبع درآمدزایی شرکت مورد نظر، خودروسازان و زیرمجموعه‌های آنها در حوزه خدمات پس از فروش هستند و از همین رو گاهی شائبه‌هایی در مورد صحت و سقم و درجه خلوص گزارش‌های اعلامی، مطرح می‌شود. با این حال، مسوولان شرکت بازرسی همواره خود را از این اتهام تبرئه و تاکید می‌کنند که چون وزارت صنعت بر شفاف‌سازی آمارها اصرار دارد، دخل و تصرفی در گزارش‌های کیفی صورت نمی‌گیرد.
اما در روشی که شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران هم‌اکنون برای ارزیابی کیفی خودروها لحاظ می‌کند، هر محصولی بسته به امتیازات کسب‌شده، بین یک تا پنج ستاره کیفی دریافت می‌کند. بر اساس تعاریف شرکت بازرسی، اخذ یک ستاره، نشان‌دهنده حداقل کیفیت یک خودرو است و هرچه تعداد ستاره‌ها بالاتر باشد، از سطح کیفی بهتر خودروها حکایت می‌کند. با این حساب، خودروهای سه ستاره را می‌توان محصولاتی متوسط از جنبه کیفیت دانست و پنج ستاره‌ها نیز دارای کیفیت برتر هستند. این در شرایطی است که طبق گزارش جدید شرکت بازرسی، حدود 70 درصد از خودروهای تولید داخل شامل پراید، پژو405، پارس و تیبا تنها یک ستاره کیفی دارند و این یعنی از حداقل کیفیت (طبق تعاریف شرکت بازرسی) برخوردارند.
به عبارت بهتر، در حال حاضر شاکله اصلی صنعت خودرو کشور را محصولاتی با کیفیت نه‌چندان مناسب تشکیل داده‌اند و این یک زنگ خطر بزرگ برای دومین صنعت بزرگ کشور است. طبق آمار، 20 درصد از خودروهای داخلی دارای دو ستاره کیفی هستند که اگرچه آنها نیز ایرادات خاص خود را دارند، با این حال از اوضاع بهتری نسبت به تک‌ستاره‌ها برخوردارند. از جمله خودروهای دو ستاره تولید داخل می‌توان به پژو206 و دنا اشاره کرد که اولی از تیراژ نسبتاً بالایی برخوردار بوده و دومی نیز محصولی ملی به شمار می‌رود. در نهایت طبق گزارش منتشره، فقط 10 درصد خودروهای داخلی شامل تندر90 و هایما و رانا توانسته‌اند سه ستاره کیفی را به دست بیاورند.
اما شرکت بازرسی در شرایطی سال‌هاست به ارزیابی و اعلام گزارش‌های کیفی می‌پردازد که هنوز نتوانسته نزد مشتریان ایرانی به مرجعی مورد اعتماد و قابل استناد در بحث کیفیت خودروهای داخلی، تبدیل شود. به نظر می‌رسد این مساله ریشه در دو موضوع دارد؛ اول اینکه بیشتر مشتریان ایرانی همچنان اطلاعات خودرویی خود را به صورت شنیداری و به اصطلاح دهان به دهان کسب می‌کنند و دوم اینکه با ضعف‌هایی در بحث اطلاع‌رسانی روبه‌رو هستیم. این «ضعف» سبب شده بسیاری از مشتریان اصلاً خبر از وجود شرکتی به نام بازرسی کیفیت و استاندارد ایران نداشته و اطلاعات کیفی خود را از یکدیگر کسب کنند.