تاریخ انتشار:
آیا باید مخابرات به دامن دولت بازگردد؟
دوربرگردان مخابرات
«همان‌طور که خریدیم، می‌فروشیم» این جمله را چند روز پیش رئیس هیات مدیره شرکت مخابرات اعلام کرد. او گفت: ما عاشق نگه داشتن سهام مخابرات نیستیم و اگر فردی بخواهد این سهام را بخرد با همان شیوه‌ای که آن را خریداری کرده‌ایم، واگذار خواهیم کرد. سیدمصطفی سیدهاشمی افزود: درخواست ما آن است که دولت ما را به شرایط سال ۱۳۸۲ برگرداند
«همان‌طور که خریدیم، می‌فروشیم» این جمله را چند روز پیش رئیس هیات مدیره شرکت مخابرات اعلام کرد.
او گفت: ما عاشق نگه داشتن سهام مخابرات نیستیم و اگر فردی بخواهد این سهام را بخرد با همان شیوه‌ای که آن را خریداری کرده‌ایم، واگذار خواهیم کرد. سیدمصطفی سیدهاشمی افزود: درخواست ما آن است که دولت ما را به شرایط سال 1382 برگرداند؛ در آن زمان اگر فردی تماس می‌گرفت برای او 7 / 44 ریال هزینه محاسبه می‌شد. این در شرایطی بود که قیمت ارز در آن سال 600 تومان بود اما اکنون ما تجهیزات خود را با ارز 3500تومانی تهیه می‌کنیم، اما تعرفه تماس ما یک ریال است. او ادامه داد: نگرانی ما بابت این موضوع است، چرا که این تعرفه‌ها یکی پس از دیگری کمر مخابرات را شکسته و دیگر از این ساختار نمی‌توان انتظار داشت که مانند یک انسان سالم بدود.
رئیس هیات مدیره مخابرات در حالی این‌گونه لب به شکایت گشوده است که مقامات دولتی هم از خصوصی‌سازی مخابرات در دولت گذشته راضی نیستند.
چندی پیش وزیر ارتباطات از عملکرد مخابرات و مدیریت آن به شکلی بی‌سابقه انتقاد کرد و گفت: وظیفه مخابرات این است که اول به فکر سرویس‌دهی به مردم باشد و در مرحله بعد به دنبال تقسیم سود برود.
محمود واعظی افزود: شرکت مخابرات چه در زمینه تلفن ثابت و چه تلفن همراه، وظیفه دارد بر اساس نیاز مردم امر توسعه را دنبال کند. این شرکت از انحصار دولت خارج نشده تا در انحصار دیگری باشد. اما اکنون به دلیل آنکه در زمان واگذاری مخابرات دقت کافی صورت نگرفته، مشکلاتی ایجاد شده است.
نقدهای اقتصادی به واگذاری مخابرات
سال‌ها پیش عباس آخوندی و همفکرانش، ریشه مشکلات را در دولت بزرگ می‌دیدند. خصوصی‌سازی، نسخه آنها بود و تلاش کردند آن را عملی کنند. چند سال بعد نسخه آنها برای دولت بزرگ پیچیده شد اما نتیجه آن نبود که او و آنها انتظار داشتند. این شاید باورکردنی نباشد چه آنکه مدافع و مروج سال‌های گذشته خصوصی‌سازی، امروز به منتقد آن تبدیل شده است و می‌گوید «خصوصی‌سازی در ایران ناقص‌الخلقه به دنیا آمده است.» ریشه آن موافقت و ریشه این مخالفت در چیست؟ عباس آخوندی در گفت‌وگویی که در اسفندماه گذشته با هفته‌نامه تجارت فردا داشت، به صراحت از خصوصی‌سازی مخابرات به عنوان یک اشتباه در دولت گذشته نام برد.
او گفت: «ما مخابرات را عرضه کردیم بدون اینکه به ابعاد آن توجه داشته باشیم. بدون اینکه مطمئن شویم خریدار جدید می‌تواند بهتر از مالک قبلی یعنی دولت عمل کند یا اندیشه‌ای در نحوه کنترل انحصارات دارد یا خیر. بلکه فقط یک انحصار طبیعی ایجاد شد.»
مسعود نیلی هم که این روزها در نقش مشاور رئیس‌جمهور در امور اقتصادی فعالیت می‌کند، با وجود سابقه و نقشی که در تهیه و تدوین سیاست خصوصی‌سازی و آزادسازی دارد، معتقد است «خصوصی‌سازی در ایران به اقتصاد آنارشی ختم شده و با چنین نتیجه‌ای، خصوصی‌سازی نمی‌کردیم بهتر بود.» دکتر مسعود نیلی در تشریح دیدگاهش ابتدا این سوال را مطرح می‌کند که «اگر ما قرار بود به این شکل خصوصی‌سازی کنیم، آیا بهتر نبود همان بنگاه‌های دولتی را اصلاح ساختار کنیم؟» و خود پاسخ می‌دهد: «ارزیابی من این است که بهتر بود خصوصی‌سازی نمی‌کردیم و اولویت را به اصلاح ساختار شرکت‌های دولتی می‌دادیم.»
چرا مسعود نیلی امروز به این نتیجه دست یافته است؟ او می‌گوید: «نه‌تنها در اجرای سیاست خصوصی‌سازی که در زمینه اصلاح ساختار شرکت‌های دولتی هم تلاش لازم صورت نگرفت. بنابراین در حال حاضر با بنگاه‌هایی مواجه هستیم که از نظر حقوقی، خصوصی تلقی می‌شوند اما از نظر سازوکارهای انگیزشی و تصمیم‌گیری خصوصی نیستند. بنابراین به صراحت می‌گویم این شیوه خصوصی‌سازی به سود اقتصاد ایران نبوده و بهتر بود که انجام نمی‌شد.»
نقدهای عباس آخوندی به خصوصی‌سازی مخابرات
عباس آخوندی در گفت‌وگویی که در اسفندماه سال گذشته با هفته‌نامه تجارت فردا داشت نخست به خصوصی‌سازی مخابرات آلمان اشاره کرد و گفت: آلمانی‌ها زمانی که تصمیم گرفتند شرکت مخابرات آلمان را واگذار کنند، ابتدا ساختار آن اصلاح شد. فعالیت‌های شرکت مخابرات آلمان به‌طور کامل انحصاری بود بنابراین هیاتی که وظیفه برنامه‌ریزی برای خصوصی‌سازی این شرکت را داشت، ابتدا پیشنهاد به آماده‌سازی داد. دغدغه این بود که این شرکت کاملاً دولتی که خدماتی کاملاً انحصاری به مشتریان می‌داد وقتی قرار است خصوصی‌سازی شود، چگونه باید فعالیت کند که انحصار آن ادامه پیدا نکند. آنها حتماً این دغدغه را داشتند که انحصار را از دولت به بخش خصوصی منتقل نکنند ولی در عین حال دنبال مدلی بودند که تضمین‌کننده رقابت باشد و در نهایت به بهره‌وری بیشتر منتهی شود.
وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم که متخصص اقتصاد سیاسی است، در ادامه این گفت‌وگو پرسشی مطرح می‌کند و می‌گوید: «آیا بنگاه‌های بزرگ مثل مخابرات، فولاد مبارکه و فولاد اهواز را می‌توان یک‌شبه واگذار کرد؟ آیا این بنگاه‌های بسیار بزرگ را می‌توان از طریق مزایده به چند نفر فروخت؟ این در مقوله اقتصاد سیاسی می‌گنجد اما مرور خصوصی‌سازی‌های گذشته ذهن را به نتایج خوبی نزدیک نمی‌کند. اگر بخواهیم شرایط سیاسی و اجتماعی، برای شکل‌گیری بنگاه‌های بزرگ‌مقیاس فراهم شود، باید مالکیت این‌گونه بنگاه‌ها را به صورت گسترده میان مردم توزیع کنیم.»
یکی از ایرادهای آقای آخوندی به خصوصی‌سازی شرکت‌هایی نظیر مخابرات، عرضه بلوکی سهام این شرکت‌ها در بورس است. آنجا که او معتقد است: «وقتی سهام شرکت به صورت بلوک عرضه می‌شود، در میان مردم خریداری ندارد. اینجاست که باید گفت خصوصی‌سازی در ایران کج متولد شده است. در این وضعیت، هدف خصوصی‌سازی یعنی عرضه سهام به عموم مردم محقق نشده و در شرکت قابل واگذاری هم بازسازی ساختاری صورت نگرفته و در عین حال کارایی بنگاه افزایش پیدا نکرده و در نهایت اینکه رقابت به وجود نیامده است.»
او در پاسخ به این پرسش که آیا این موضوع در دولت مطرح شده است، می‌گوید: «من امیدوار به طرح این مسائل در محافل مختلف هستم. دولت در حال حاضر آنقدر گرفتار مسائل و مشکلات به‌جا‌مانده از دولت قبل است که به بازنگری این فرآیند فکر نکرده است. ولی شخصاً اعتقاد دارم مساله رقابت، حلقه مفقوده اقتصاد ایران است. اقتصاد ایران نیازمند موج دوم خصوصی‌سازی است. باید به کارنامه خصوصی‌سازی نگاه دوباره‌ای داشته باشیم و در مواردی که انحصارات از دولت به نهادهای شبه‌دولتی واگذار شده است یا سهام مدیریتی واگذارشده به نهادهای شبه‌دولتی زمینه‌ساز ایجاد انحصار در بازار شده است، سازوکاری طراحی شود که تحت نظارت عمومی و با نهادسازی لازم، فرآیند واگذاری مجدد انجام پذیرد به نحوی که مطمئن شویم بازار از حالت انحصاری و تمرکز شدید خارج شده است و رقابت در بازار استمرار خواهد یافت. از سوی دیگر در موج دوم خصوصی‌سازی باید نقش توسعه‌گری دولت و رشد سرمایه‌گذاری در زیربناهای کشور نظیر زیربناهای حمل و نقل، صنعت نفت و صنایع بزرگ و صنایع پیشرفته و پیشتاز و صنعت مخابرات به نحو موثری ادامه یابد.»
آیا مخابرات دوباره به دامن دولت برمی‌گردد؟
نگاهی دوباره به اظهارات رئیس هیات مدیره مخابرات و کمی پیش از آن مرور دیدگاه‌های وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از کشمکشی پنهان میان دولت و مالکان مخابرات حکایت دارد. کشمکشی که نشان‌دهنده نارضایتی هر دو طرف از شرایط موجود است. از یک سو مالکان مخابرات از قیمت‌گذاری دولتی در تنظیم تعرفه خدمات این شرکت شکایت دارند و از سوی دیگر دولت نگران شکل‌گیری انحصار در فعالیت‌های این شرکت است. در این پرونده سعی کرده‌ایم تجربه خصوصی‌سازی مخابرات در آلمان را مرور کنیم و بعد آن را با تجربه ایران مقایسه کنیم. در این زمینه صورت‌های مالی مخابرات را هم مرور کرده‌ایم و در عین حال در گفت‌وگو با کلاوس پتروایلد عضو پیشین هیات امنای سازمان خصوصی‌سازی آلمان شرقی گریزی به تجربه این کشور در واگذاری هزاران بنگاه دولتی زده‌ایم.
دیدگاه تان را بنویسید