کاهش تولید نفت غیر‌صیانتی

در پایان برنامه چهارم توسعه باید یک میلیون بشکه به ظرفیت تولید نفت کشور اضافه می‌شد. قانونی که برای هر دولتی که قرار بود سال 1384 سر کار بیاید الزام‌آور بود و بر اساس درآمدهای نفتی و میزان فروش نفت، سرمایه‌گذاری برای رسیدن به چنین رشدی در تولید هم منطقی و هم عملیاتی به نظر می‌آمد. اما بر اساس آمار رسمی وزارت نفت، نه‌تنها این برنامه محقق نشده بلکه تولید نفت کاهش هم یافته است. هر چند مقامات دولت قبل در تلاش بودند که در حد امکان از اعلام رقم واقعی کاهش نفت خودداری کنند یا حداقل رقمی غیر‌واقعی را عنوان کنند، حال آنکه آمارهای غیررسمی از کاهش قابل توجه تولید نفت خبر می‌دادند. این کاهش نه به خاطر تحریم، بلکه به دلیل عدم مدیریت در صنعت نفت و بی‌توجهی به تولید صیانتی بود. کاهش تولید به ویژه در بخش غیر‌صیانتی ضربه بزرگی را به بیت‌المال و آینده صنعت نفت در کشور زد. به ویژه آنکه در شرایطی شاهد تلاش سایر کشورهای رقیب در خاورمیانه برای گرفتن جایگاه ایران در اوپک برای بالا بردن سهم تولید خود بودند. چرا که کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک) در نشست‌های دوره‌ای خود بر اساس میزان نیاز بازار نفت، میزان افزایش یا کاهش تولید را برای اعضای اوپک درخواست می‌کنند. در دولت قبل شاهد بودیم که درست در شرایطی که بازار چانه‌زنی و لابی برای بالا بردن سهم کشورهایشان در این اجلاس‌ها گرم است، ایران با روند کاهش تولید نفت، به دلیل آنکه اصلاً ظرفیتی برای افزایش تولید ندارد، از این چرخه رقابت بیرون گذاشته شد تا به راحتی میدان فرصت بهتر برای تولید بیشتر در سایه ضعف ایران در تولید نفت به کشورهای همسایه‌ای مانند عربستان، قطر، امارات و عراق داده شود. البته تذکرهای داده‌شده به وزارت نفت بی‌ثمر بود. دولت احمدی‌نژاد در سال‌های مختلف از میزان بودجه لازم و مصوب مجلس برای سرمایه‌گذاری در میادین نفتی خودداری کرد و سهم مقرر را اختصاص نداد. به همین دلیل هم با کاهش سرمایه‌گذاری در میادین نفتی به تدریج میزان ظرفیت تولید نفت در کشور کاسته شد و این روند با گذشت زمان شتاب بیشتری هم به خود گرفت. علت کاهش تولید نفت خام عدم سرمایه‌گذاری در طرح‌های بزرگ نفتی کشور، نبود مدیریت و سامان‌دهی به امور است. حتی بارها هشدار داده شد که عزل و انتصاب‌های نامناسب مدیران در مجموعه وزارت نفت یکی دیگر از علت‌های اثرگذار بر کاهش تولید نفت است که همگی منجر به شخم زدن صنعت نفت شد. متاسفانه با اینکه حتی گزارش دیوان محاسبات کشور، سازمان بازرسی و مرکز پژوهش‌های مجلس کاهش تولید در سال‌های اخیر با سرعت بالا را تایید کرد و هشدار داد، اما مدیران شرکت نفت کاهش شدید تولید نفت ایران را رد و بر اساس آماری ناموثق صحبت از کاهشی در نهایت 20 هزار بشکه‌ای کردند.