رکوردشکنی بیکاران

در بدو تولد، کمبود شیر خشک و جیره‌بندی غذا و دلهره آژیر قرمز و بمباران‌های بی‌امان. بحران جنگ که فرو نشست، متولدین سال‌های نخست دهه 1360، باید شال و کلاه می‌کردند تا پشت نیمکت مدرسه‌های پرازدحام دو‌شیفته بنشینند. ایستگاه بعدی، دانشگاه بود؛ متولدین این دهه باید برای ماراتن نفس‌گیر ورود به دانشگاه و البته ایستادن‌های طولانی‌مدت پشت دیوار کنکور مهیا می‌شدند. البته دانشگاه، ایستگاه آخر این مجاهدت نبود. حالا مساله بیکاری و یافتن شغل به کابوس این نسل تبدیل شده است. گویی، مصائب متولدین دهه 60 را پایانی نیست. بیکاری یکی از چند پیامد اقتصادی افزایش جمعیت در دهه 1360 است و ما قصد داریم، در پرونده پیش‌رو این مساله را مورد بررسی قرار دهیم. نرخ بالای بیکاری البته، خاطر دولتمردان و سیاستگذاران را نیز برآشفته است. آن‌گونه که رئیس‌جمهوری نیز در گفت‌وگوی تلویزیونی خویش، اشتغال را مهم‌ترین مساله کشور بر‌می‌شمارد و بیکاری را معضل بزرگی توصیف می‌کند. او می‌گوید: «هم به رقم بیکاری اضافه شده و هم به تعداد متقاضیان اشتغال افزوده شده است. متقاضیان اشتغال در تابستان امسال یک رکورد ثبت کرده‌اند، یعنی یک میلیون و 200 هزار نفر خواستار شغل بودند و در شرایطی بودند که می‌خواستند مشغول به کار شوند.» دکتر مسعود نیلی، مشاور رئیس‌جمهوری در امور اقتصادی نیز پیش از این به افزایش تعداد شاغلان در تابستان امسال اشاره کرده بود. در تابستان سال 1395 در حالی جمعیت جویای کار به یک میلیون و 200 هزار نفر رسیده است که این رقم در تابستان سال 1394، یک میلیون نفر برآورد شده بود. اما چه عواملی سبب شده است که جمعیت غیرفعال به مشارکت در بازار کار روی بیاورند؟ البته دکتر حسن روحانی، دلایل افزایش تعداد افراد جویای کار را نیز در همان برنامه تلویزیونی اعلام کرد. به گفته او، از سال 1385 تا 1390 اشتغال خالص ثابت بوده و البته تمایل جمعیت در سن کار به گذراندن تحصیلات تکمیلی، ورود آنها به بازار کار را به تاخیر انداخته است. افزون بر این دلایل، نباید فشار متولدین دهه 1370 به بازار کار را که اکنون به سن اشتغال رسیده‌اند، نادیده انگاشت.

نتایج تحقیقات موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی نیز نشان می‌دهد، بازار کار کشور در سال‌های 1392 و 1393 تحولات ویژه‌ای را تجربه کرده است. به گونه‌ای که پویایی و جایگزینی نیروی کار از سمت تقاضای نیروی کار تا حدی کاهش یافته است. بالعکس با بررسی آمارهای نرخ مشارکت، نشانه‌هایی دال بر اینکه از سمت عرضه نیروی کار تحرکات جدیدی برای ورود به بازار کار در حال وقوع است، مشاهده می‌شود. به طوری که این تحولات برخلاف روند نرخ مشارکت طی سال‌های 1384 تا 1392 است. طی سال‌های 1384 تا 1392 جمعیت جوان تمایل کمتری برای حضور در بازار کار از خود نشان می‌داد و نرخ مشارکت پیوسته در حال کاهش و جمعیت غیرفعال در حال افزایش بود. اما از ابتدای سال 1392 به دلایلی چون خوش‌بینی ناشی از تحولات مورد انتظار در فرآیند انتخابات ریاست‌جمهوری، میزان خروج از بازار کار به میزان قابل توجهی کاهش داشته است. این فرآیند در سال 1393 هم تکرار شده و علاوه بر آن، انتقال از جمعیت غیرفعال به فعال نیز از سال 1393 آغاز شده است.