ایران و غرب

حتی بارش سنگین برف نتوانست باعث خنک ‌شدن روحیه تهران شود. از زمان انتخابات ریاست‌جمهوری در ژوئن گذشته و برگزیده شدن حسن روحانی امید به رشد دوباره اقتصادی که از تحریم‌های بین‌المللی آسیب دیده است زنده شد و سپس به دنبال امضای توافق اولیه بین ایران و شش قدرت‌ جهانی به رهبری آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای مناقشه‌برانگیز ایران این امیدها فزونی یافت. تازه‌ترین دور مذاکرات در 18 فوریه در وین به انجام رسید و گفت‌وگوهای بیشتر با هدف تضمین توافقی جامع برای پایان بخشیدن به یک دهه بحران هسته‌ای در برنامه کار قرار گرفتند. یکی از ساکنان تهران با لبخندی بر چهره می‌گوید: حداقل ما دلیلی برای خوشحالی پیدا کرده‌ایم. اعتقاد اکثریت بر آن است که جو تمرد حاکم در دوران احمدی‌‌نژاد متحول شده است. رئیس‌جمهور جدید روحیه همکاری دارد.
به عنوان مثال توانست اولین لایحه بودجه را در زمان مقرر به مجلس ارائه و آن را تصویب کند. برخلاف اظهارات ضداسرائیلی احمدی‌نژاد، آقای روحانی اغلب از گفت‌وگو درباره دولت یهود امتناع می‌کند و با اقلیت یهودی کشور نیز رفتاری مناسب داشته است. به عنوان مثال او به تازگی کمک دولتی قابل توجهی را به یک بیمارستان یهودی در تهران تقدیم کرد. پس از سال‌ها کاهش ارزش، پول ایران اکنون به ثبات رسیده است.
به گزارش صندوق بین‌المللی پول، در شش ماه آخر سال 2013 نرخ تورم از 45 درصد به زیر 30 درصد کاهش یافت. در ماه ژانویه آقای روحانی که فردی خوش‌برخورد اما جدی است به داووس مرکز سرمایه‌داری جهانی سفر کرد تا اعلام کند ایران آماده «مشارکت سازنده» است. بیژن زنگنه وزیر نفت ایران اعلام کرد قصد دارد فروش نفت ایران را از سطح کنونی 2/1 میلیون بشکه در روز تا چهار برابر افزایش دهد. در دوم فوریه 100 نفر از مدیران ارشد شرکت‌های فرانسوی به تهران رفتند تا در مورد تجارت گفت‌وگو کنند. طبق شایعات محلی، مدیران اروپایی تنها مراجعان در راهروهای وزارت نفت نیستند. مدیران آمریکایی نیز در میان آنها به چشم
می‌خورند.

فراوانی مخالفان
اما موانع زیادی بر سر راه بهبود پایدار زندگی روزانه ایرانیان وجود دارد. مخالفان اقدامات دیپلماتیک کنونی کشور فراوان هستند. قانونگذاران آمریکایی هنوز از اهرم وضع تحریم‌های جدید استفاده می‌کنند هرچند تاکنون نتیجه‌ای نبرده‌اند. بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل این توافق را اشتباهی تاریخی خواند. افراد بدبین هم در تهران کم نیستند. همه اذعان دارند که آقای روحانی سیاستمداری زیرک است که عموم مردم از او حمایت می‌کنند اما همزمان با مخالفت‌هایی از جانب نظریه‌پردازان انقلابی و گروه‌های نظامی مواجه است. از دیدگاه این افراد آشتی به معنای تکفیر است.
حسین شریعتمداری سردبیر صاحب نفوذ روزنامه محافظه‌کار کیهان مخالف بی‌میلی دولت برای افشای جزییات مذاکرات هسته‌ای با آمریکاست. او از این شکایت دارد که قدرت‌های خارجی در هیچ جا حق جمهوری اسلامی برای غنی‌سازی اورانیوم را به رسمیت نشناخته‌اند. دولت ایران می‌گوید این همان حقی است که کشور به خاطر آن شجاعانه در مقابل تحریم‌ها و اقدامات خرابکارانه‌ای مانند ترور چهار دانشمند هسته‌ای مقاومت کرد.
محافظه‌کاران ایران به طعمه قرار دادن روسای جمهور میانه‌رو عادت دارند. آنها محمد خاتمی رئیس‌جمهور اصلاح‌طلبی را که قبل از احمدی‌نژاد بر مسند ریاست‌جمهوری قرار داشت به حاشیه راندند. آنها علیه یکی از متحدان آقای روحانی به نام صادق زیباکلام موضع گرفته‌اند. این دانشمند علوم سیاسی اخیراً به خود جرات داد و این سوال را مطرح کرد که تلاش‌های هسته‌ای ایران برای کشوری که شاخص‌های توسعه‌یافتگی آن با آفریقا برابری می‌کند چه حاصلی داشته است؟ به گفته آقای زیباکلام بیش از پنج میلیون ایرانی بیکار هستند و کشور در معرض خطر خشکسالی قرار دارد. از آن زمان او به «تضعیف نظام» متهم شده است.
اما آقای روحانی در مقایسه با رهبران قبلی مقاوم‌تر است. در 4 فوریه او منتقدان توافق هسته‌ای را «کم‌سواد» خواند. یک روز بعد او با موفقیت توانست تندروهایی که انحصار رسانه دولتی را در اختیار دارند شکست دهد و آنها را مجبور سازد از تصمیم خود برای عدم پخش مصاحبه برنامه‌ریزی‌شده رئیس‌جمهور کوتاه بیایند. اما پیروزی آقای روحانی در دستان رهبر کبیر کشور آیت‌الله خامنه‌ای است که بسیاری از اهرم‌های کنترل دولت را در اختیار دارد. موضع‌گیری آقای خامنه‌ای در قبال فرآیند دیپلماتیک بسیار حساب‌شده است. در سخنرانی 17 فوریه و در آستانه گفت‌وگوهای وین او بیان کرد ایران آنچه را که تعهد داده است زیر پا نمی‌گذارد. با وجود این او اظهار کرد که چندان خوش‌بین نیست. به گفته او ایران نباید روی گفت‌وگوها حساب باز کند بلکه باید به قابلیت‌های داخلی بی‌انتهای خود اتکا کند. ایرانیان به آقای روحانی رای دادند تا بتواند دردهای تحریم را تسکین دهد. موضع‌گیری آیت‌الله خامنه‌ای در قبال اقدامات دیپلماتیک رئیس‌جمهور می‌تواند تضمینی برای موفقیت آنها باشد. به عقیده یکی از مقامات سابق دولت، موفقیت رئیس‌جمهور می‌تواند در چشم‌انداز پیروزی اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس و خبرگان در 18ماه آینده موثر باشد. اگر محافظه‌کاران کنترل این دو مجلس را از دست بدهند ممکن است سال‌ها از مسند قدرت دور بمانند. اما با وجود تمام قدرت‌نمایی‌ها، محافظه‌کاران ایرانی که مدت‌‌های زیادی است شاهد حضور موفق خود بوده‌اند نقطه ضعف‌هایی دارند. با توجه به ضررهای ناشی از تحریم، برنامه هسته‌ای ایران میلیاردها دلار هزینه داشته است. با وجود این پشتیبانی عمومی از این برنامه ممکن است آنچنان که محافظه‌کاران تصور می‌کنند قوی نباشد. از طرف دیگر محافظه‌کاران نمی‌توانند واقعیت‌های اقتصادی را نادیده انگارند. تمرکز بیش از حد بر قابلیت‌های غیرواقعی داخلی و بی‌توجهی مغرورانه به تحریم‌ها باعث شد دولت احمدی‌نژاد نتواند درآمد کافی داشته باشد و جانشینان او بر سر میز مذاکره بنشینند. رشد تولید ناخالص داخلی ایران سال گذشته منفی بود و طبق برآورد صندوق بین‌المللی پول احتمال افزایش‌ آن در سال 2014 نیز بعید است.
بدون جریان دوباره درآمدهای نفتی، دولت آقای روحانی فقط نسخه سالم‌تری از دولت پیشین خواهد بود. شاید بودجه دولت بتواند تورم را مهار کند اما قادر نخواهد بود با بیکاری مقابله کند، استانداردهای زندگی را بالا ببرد یا سال‌ها کمبود سرمایه‌گذاری را جبران کند. علاوه بر این، حتی هنگامی که تحریم‌ها به طور کامل برداشته شوند باید سوءمدیریت‌ها اصلاح شوند. تنها در این صورت امیدها به واقعیت تبدیل خواهند شد.