استاندارد اروپایی، گستره جهانی

پیشینه مقررات آلایندگی اتحادیه اروپا به سال 1970 میلادی بازمی‌گردد. در آن سال، کمیسیون اروپا دستورالعمل 220/70 را ارائه کرد. این دستورالعمل برای گازهای حاصل از احتراق وسایل نقلیه موتوری تدوین شده بود. از آن زمان تا سال 2006، تعداد زیادی اصلاحیه و متمم به دستورالعمل مذکور افزوده شد. بر اساس اعلام کمیسیون اروپا، طی مدت بیش از 35 سال، بیش از 24 دستورالعمل تدوین شد که همگی مرتبط به دستورالعمل مصوب سال 1970 بودند. مشهورترین این دستورالعمل‌ها که شامل تغییرات نسبتاً عمده در الزامات آلودگی هوا بودند، تحت عنوان «یورو» شناخته می‌شوند. با افزایش تدریجی اصلاحیه‌ها در نهایت در سال 2007 استانداردهای یورو5 و یورو6 معرفی و به نوعی جایگزین دستورالعمل‌های قبلی شدند. تاکنون نسخه‌های اصلی استاندارد یورو، به نسخه 6 رسیده است. استاندارد یورو اکنون از کاربری جهانی برخوردار است و بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران استاندارد یورو را مورد استناد قرار می‌دهند. هرچند اینکه کدام نسخه استاندارد یورو و با کدام دقت و صحت اجرا شود،‌ عملاً به خود کشورها بستگی دارد. برخی کشورها همراه یا بدون استفاده از استاندارد یورو، استانداردهای ملی برای کنترل آلودگی هوا (اعم از آلایندگی خودرو و کیفیت سوخت) تدوین کرده‌اند. برای مثال، در آمریکا استاندارد موسوم به Tier مبنای کار قرار می‌گیرد که تاکنون دو نسخه آن منتشر و اجرایی شده است. نسخه سوم آن از سال 2017 اجرایی خواهد شد.

استاندارد آلایندگی خودرو
استانداردهای یورو تاکنون به نسخه 6 رسیده‌اند که آخرین نسخه از سال 2014 اجرایی می‌شود. اهم دستورالعمل‌های تدوین‌شده برای آلایندگی در اروپا به شرح ذیل هستند:
یورو1: در سال 1993 تدوین شده است و در ابتدا برای ماشین‌های مسافری و سپس برای کامیون‌های سبک نیز به‌کار رفت.
یورو2: این استاندارد در سال 1996 تدوین شد. در ابتدا برای ماشین‌های مسافری و سپس برای موتورسیکلت‌ها نیز به‌کار گرفته شد.
یورو3: این استاندارد در سال 2000 تدوین شد و نخستین استاندارد فراگیر به شمار می‌رود. یورو3 شامل تمامی وسایل نقلیه می‌شود و موتورسیکلت‌ها را نیز بعداً شامل شد.
یورو4: در سال 2005 معرفی شد و کلیه وسایل نقلیه را در‌بر می‌گیرد.
یورو5: در سال 2008 تدوین شد و کلیه وسایل نقلیه را شامل می‌شود.
یورو6: در سال 2014 اجرایی می‌شود و تمامی وسایل نقلیه را نیز در‌بر می‌گیرد.
بر اساس آخرین نسخه استانداردها، اکنون تمامی وسایل نقلیه، اعم از مسافری و باری (با حداکثر وزن 12 تن) مشمول مقررات می‌شوند. مقررات مربوط به انتشار گاز مونواکسید کربن برای ماشین‌های دیزلی، سختگیرانه‌تر طراحی شده است. در مقابل، این وسایل امکان انتشار مقدار بیشتری از اکسیدهای نیتروژن را دارند. وسایل نقلیه‌ای که از سوخت‌هایی همچون بنزین، اتانول و دیگر سوخت‌ها استفاده می‌کنند تا استاندارد یورو4، در انتشار ذرات معلق محدودیت خاصی نداشتند. در استانداردهای یورو5 و یورو6، ماشین‌های بنزینی با موتور تزریق مستقیم، برای انتشار ذرات معلق تحت محدودیت‌هایی مشابه وسایل نقلیه دیزلی قرار گرفتند.
استانداردهای مصوب سال‌های 2000 و 2005، قوانین سختگیرانه‌تری درباره کیفیت سوخت به همراه داشتند. به عنوان مثال، در استاندارد 2000 حداقل عدد ستان برای سوخت «دیزل» 51 بود. حداکثر گوگرد نیز در سال 2000 معادل 350 ppm و در سال 2005 مساوی 50 ppm تعیین شد. برای سوخت «بنزین» نیز محدودیت‌های مشابهی اعمال شد. در سال 2000، حداکثر گوگرد 150 ppm بود که در سال 2005 به 50 ppm کاهش یافت. سوخت‌های بدون گوگرد (به عبارت دیگر با مقدار گوگرد کمتر از 10 ppm) از سال 2005 در دسترس بودند و از سال 2009 استفاده از آنها اجباری اعلام شد.

استاندارد کیفیت سوخت
بهبود سیستماتیک کیفیت سوخت در اتحادیه اروپا به تدریج حاصل شده است. این بهبود، موجب شده است بتوان استانداردهای سختگیرانه‌تری برای آلایندگی تدوین کرد. روند مذکور همچنین باعث شده است در سطح کل منطقه اروپا، سوخت‌های بنزین و دیزل با مقدار گوگرد نزدیک به صفر تامین و توزیع شود. نخستین استانداردهای سوخت در سال 1993، داوطلبانه بودند. با وجود این، در تمامی منطقه اروپا مورد ارزیابی قرار می‌گرفتند. سه استاندارد اصلی، کیفیت سوخت در اروپا را پوشش می‌دهند: EN 590 که برای دیزل به کار می‌رود، EN 228 برای بنزین و EN 589 برای گاز مایع مورد استفاده خودروها. استانداردهای اجباری، نخستین بار در سال 1998 معرفی شدند؛ و در سال‌های 2003 و 2009 مورد بازنگری قرار گرفتند. این استانداردها دایره وسیعی از خصوصیات سوخت، از میزان گوگرد و سرب تا عدد اکتان (برای بنزین) و ستان (برای گازوئیل) را شامل می‌شود. همان‌طور که اشاره شد، اتحادیه اروپا سال‌هاست گوگرد را از سوخت اتومبیل حذف کرده است. به شکلی مشابه و البته در گستره‌ای جهانی‌تر، سرب نیز از سوخت‌ها حذف شده است.

چشم‌انداز یورو
اتحادیه اروپا علاوه بر استانداردهای مرسوم برای گازوئیل،‌ بنزین و خودرو، چارچوب‌های مدون دیگری برای انتشار گازهای گلخانه‌ای، آلودگی هوا، سوخت‌های زیستی، آلایندگی موتورسیکلت‌ها و کشتی‌ها و آلایندگی سوخت‌هایی دارد که در وسایل نقلیه به‌کار نمی‌روند. برای مثال در بخش گازهای گلخانه‌ای، در سال 1998 توافقنامه‌ای داوطلبانه بین اتحادیه اروپا و خودروسازان اروپا، ژاپن و کره جنوبی منعقد شد و هدف‌گذاری برای کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن صورت گرفت. با دستیابی به هدف توافقی، از سال 2004 برنامه‌های اجباری کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن در دستور کار قرار گرفت. هم‌اکنون در این اتحادیه، نسخه b از استاندارد یورو5 در حال اجراست. این نسخه در سپتامبر 2011 برای خودروهای جدید و در ژانویه 2013 برای تمامی خودروها به صورت اجباری اعمال می‌شود. اما این پایان کار نیست و از چند ماه دیگر، استاندارد یورو6 نیز اجرا خواهد شد. مقررات سختگیرانه‌تر استاندارد مذکور در زمینه انتشار اکسیدهای نیتروژن موجب خواهد شد منافع مربوط به سلامتی حدود 60 تا 90 درصد نسبت به استاندارد یورو5 ارتقا یابد.