سنگ بزرگ واردات خودرو

در شرایطی که توافق هسته‌ای و برجام، راه را برای ورود مستقیم خودروسازان دنیا و محصولات‌شان به ایران همواره کرده، قوانین اخیر وزارت صنعت، معدن و تجارت به مانعی بر سر راه آنها تبدیل شده است.

جدای از اینکه وزارت صنعت به تازگی سایت ثبت سفارش را به روی نمایندگی‌های غیررسمی بسته است، دستورالعملی را نیز تدوین کرده تا عملاً راه ورود خودروسازان خارجی به ایران ناهموار شود. طبق دستورالعملی که چند هفته پیش از سوی وزارت صنعت اعلام شد، صادرات خودرو به ایران منوط به رعایت چهار شرط بوده و خودروسازان خارجی تنها با رعایت این شروط می‌توانند محصولات خود را روانه کشور کنند.

طبق شرط اول، تمام واردکنندگان خودرو به کشور، موظف به داشتن امکانات و تاسیسات ارائه خدمات پس از فروش هستند. به عبارت بهتر، نمایندگی‌ها ملزم به داشتن شبکه خدمات پس از فروش هستند، شرطی که موافقان و مخالفان خاص خود را دارد و وزارت صنعت به‌شدت روی آن پافشاری می‌کند. همچنین تمامی نمایندگی‌ها باید به طور مستقیم از شرکت‌های خارجی مجوز فعالیت داشته باشند و دیگر امکان واردات غیرمستقیم وجود ندارد. شرط دوم اما به نحوه مشارکت خودروسازان خارجی با طرف‌های ایرانی مربوط می‌شود. بر این اساس، شرکت‌های خارجی در هر گروه خودرویی (اعم از تجاری و سواری) فقط می‌توانند با یک شرکت داخلی قرارداد تجاری یا تولیدی منعقد کنند. به عنوان مثال، اگر شرکتی مانند تویوتای ژاپن قصد حضور رسمی در ایران را دارد، با بیش از یک شرکت داخلی امکان همکاری و مشارکت نخواهد داشت. اما طبق شرط سوم که به نظر می‌رسد پرحاشیه‌ترین شرط وزارت صنعت است، ثبت سفارش خودروهای سواری به صورت کامل (CBU) صرفاً با رعایت شرایط زیر امکان‌پذیر خواهد بود. اول اینکه اگر واردکننده دارای امکانات و تاسیسات تولیدی در داخل کشور بوده یا از طریق انعقاد قرارداد با یکی از تولیدکنندگان داخلی نسبت به تولید خودرو اقدام کند، می‌تواند معادل ۵۰ درصد ارزش تولیداتش (در ایران) نسبت به واردات خودرو اقدام کند. طبق شرط دوم نیز در صورتی که واردکننده خودرو راساً یا از طریق انعقاد قرارداد با تولیدکننده ایرانی، خودرویی را در داخل تولید نکند، تنها می‌تواند معادل ۴۰ درصد ارزش صادرات خودرو یا قطعات تولید داخل، واردات انجام دهد. به عبارت بهتر، اگر خودروسازان خارجی حاضر به سرمایه‌گذاری در ایران نشوند، باید در ازای واردات محصول به کشور، برخی خودروهای داخلی را صادر کنند. و اما شرط چهارم در دستورالعمل جدید واردات خودرو به کشور، به طور مستقیم نفع خودروسازان داخلی را به همراه دارد. بر این اساس، واردات خودرو سواری از برندهای خارجی، صرفاً باید از طریق شرکت تولیدکننده داخلی این برند، انجام شود، مگر اینکه شرکت‌های داخلی، خود تمایلی به این کار نداشته باشند. به عنوان مثال اگر قرار به همکاری فیات با ایران‌خودرو و واردات این محصول ایتالیایی به ایران است، این کار (واردات فیات) تنها باید از طریق ایران‌خودرو انجام شود، مگر اینکه خود این شرکت نخواهد عهده‌دار واردات شود. اگرچه وزارت صنعتی‌ها معتقدند این شروط در راستای حمایت از تولید داخل و سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت خودرو کشور است، با این حال به عقیده بسیاری از کارشناسان، شروط مورد نظر به سنگی بزرگ بر سر راه ورود خودروسازان دنیا و محصولات‌شان به ایران، تبدیل شده‌اند.