معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراثفرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از شرایط کنونی و آینده گردشگری سلامت در ایران می‌گوید
سلامت؛ سوغات سفر به ایران
فراهم‌کردن زمینه‌های قانونی و تسهیل امور اجرایی به ویژه در مورد اخذ مجوزها ازجمله اقداماتی است که در کمیته سلامت در حال پیگیری است و در نهایت می‌تواند بخشی از انگیزه‌های لازم برای ورود سرمایه‌گذاران به این صنعت را تامین کند. اما علاوه بر اینها، سوددهی تشکیلات و فعالیت‌های موجود بهترین مبلغ برای دعوت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به این حیطه است.
گردشگری سلامت بعد از گردشگری مذهبی، دومین حوزه مورد تاکید متولیان صنعت گردشگری در کشور برای جذب گردشگران خارجی است. گفته می‌شود سالانه 30 هزار گردشگر سلامت وارد ایران می‌شوند که طبق بررسی‌های صورت‌گرفته هر گردشگر سلامت در ایران سه برابر گردشگرهای عادی ارزآوری دارد. قدمت دانش پزشکی در ایران، وجود چشمه‌های آب‌معدنی در اغلب استان‌های کشور، داشتن مراکز مجهز درمانی ناباروری و مراکز دیالیز، انواع جراحی‌های قلب، پلاستیک و چشم، داشتن متخصصان و پزشکان متبحر و صاحب‌نام در جهان، پیشرفت‌های علمی، تجهیزاتی، تکنولوژیکی و دارویی سال‌های اخیر و در کنار اینها، رشدنیافتگی کشورهای همسایه ما در عرصه پزشکی، همگی فرصت‌های بی‌نظیری برای رشد و توسعه این صنعت در اختیار فعالان گردشگری ایران گذاشته است. علاوه بر اینها، وجود جنگ‌های چندساله در منطقه با افزایش نیاز شهروندان کشورهای همسایه به دریافت خدمات پزشکی و سلامت، از جهت دیگر شمار متقاضیان دریافت خدمات سلامت و پزشکی ارزان و باکیفیت را به صورت قابل‌توجهی افزایش داده که این به نوبه خود می‌تواند بر فرصت‌های بالقوه این بخش از گردشگری در کشور اشاره داشته باشد. اما اینکه ایران
تا چه اندازه توانسته با توجه به استعدادهای مذکور در عرصه پزشکی و وجود رقیبان قدری همچون هند، مالزی، ترکیه، تایلند و سنگاپور، سهم خود را از بازار موجود به دست آورد، بر شمار گردشگران ورودی بیفزاید و صنعت گردشگری کشور را رونق بخشد، موضوعی است که آن را در گفت‌وگو با دکتر سعید شیرکوند، معاون سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در میان گذاشته و از او در این زمینه پرسیده‌ایم. شیرکوند معتقد است تا رسیدن ایران به جایگاه درخورش در جذب گردشگران سلامت راه زیادی باقی است و نباید انتظار داشته باشیم که ره صدساله یک‌شبه پیموده شود.
متولیان دولتی گردشگری کشور، در همه نشست‌هایی که با موضوع بررسی این صنعت، جایگاه، چشم‌اندازها و آینده آن برگزار می‌شود، به سهم گردشگران سلامت از تعداد کل گردشگران ورودی به کشور اشاره و بر اهمیت گردشگری سلامت به عنوان یکی از اقسام گردشگری تاکید می‌کنند؛ با این همه در عمل سهم ما از بازار گردشگران سلامت منطقه در تناسب با کیفیت و امکانات پزشکی کشور نیست. شما علت آن را چه می‌دانید؟
نمی‌توان انتظار داشت که گردشگری سلامت ایران جایگاهی بسیار متفاوت‌تر از حالت کلی این صنعت داشته باشد؛ همان‌گونه که به دلایل بسیار، سهم ایران در جذب گردشگران خارجی با توجه به میزان ظرفیت‌هایش ناچیز است، در مورد گردشگری سلامت نیز وضع به همین صورت است. اما سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در همکاری با وزارت بهداشت و دیگر سازمان‌های ذی‌ربط به دنبال نظام‌بخشی به این صورت از گردشگری به عنوان یکی از اولویت‌ها و در راستای توسعه صنعت گردشگری کشور است.
اشاره کردید به همکاری میان سازمان میراث فرهنگی، وزارت بهداشت و دیگر ارگان‌های دخیل برای ساماندهی گردشگری سلامت؛ این همکاری در چه مرحله‌ای است و نمود سازمانی و رسمی آن را در چه قالبی می‌توان مشاهده کرد؟
در حال حاضر کمیته‌ای متشکل از وزارت بهداشت، سازمان میراث فرهنگی و دیگر نهادهای مربوط با این حوزه وجود دارد که مشخص کردن آژانس‌های دارای صلاحیت برای وارد کردن گردشگران سلامت، تعیین بیمارستان‌ها و کلینیک‌های استاندارد و مورد تایید، تهیه و تنظیم قوانین لازم برای فعالیت در این حوزه و ابلاغ آن به نهادهای مسوول و انتخاب بازارهای هدف گردشگری سلامت را در دستور کار دارند. اما باید بگویم که در همه این موارد همچنان کارهای بسیاری وجود دارد و راه بسیاری برای حصول به نتایج موردنظر باقی مانده است.
چرا سازماندهی ورود گردشگران سلامت تا این اندازه حائز اهمیت است؟ به عبارت دیگر، چرا تنها در زمینه تبلیغات فعالیت نمی‌کنید و ورود و انتخاب مکان و نوع خدمات را به گردشگر واگذار نمی‌کنید؛ اینکه گردشگر سلامت همچون دیگر گردشگران و از طرق معمول وارد کشور شده و از خدمات درمانی و سلامت استفاده کند؟
تحقیقات بسیاری انجام شده که نشان می‌دهد هر گردشگر ورودی که با رضایت از مقصد سفر خود بازگردد می‌تواند چهار تا پنج نفر دیگر را برای سفر به آن مقصد تشویق و ترغیب کند؛ این در حالی است که یک گردشگر ناراضی، سبب تغییر نظر 16 نفر از سفر به آن محل می‌شود. این نتایج با صراحت ثابت می‌کند اگر گردشگرانی که با هدف دریافت خدمات پزشکی و سلامت به کشور ما می‌آیند از طریق آژانس‌های صاحب صلاحیت به سمت مراکز درمانی و هتل‌های صاحب صلاحیت هدایت نشوند و به هر دلیلی از امکان برخورداری از خدمات باکیفیت محروم شوند، نه‌تنها دیگر برای دریافت این خدمات ایران را به عنوان مقصد انتخاب نخواهند کرد، بلکه نظر دیگرانی را هم که قصد سفر به کشور ما دارند عوض و آنها را نیز از آمدن منصرف خواهند کرد. ازاین‌رو اندکی غفلت به راحتی باعث از دست رفتن
بازارهای موجود شده و جلب اعتماد دوباره این بازارها بسیار دشوار خواهد بود.
با توجه به این حساسیت‌ها تاکنون چه تعداد آژانس و مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت و درمانی شناسایی شده و در لیست دفاتر و مراکز مجاز قرار گرفته‌اند؟
بهتر است که آمار دقیق در این زمینه را از دبیر کمیته سلامت جویا شوید؛ با این حال بنده تنها می‌توانم به صورت کلی به این پرسش‌ها پاسخ دهم و بگویم که در زمینه شناسایی آژانس‌ها و دفاتر خدمات مسافرتی مجاز و همچنین مراکز و بیمارستان‌های ارائه‌دهنده خدمات سلامت و پزشکی در نیمه راه هستیم. اما در خصوص احداث تاسیسات استاندارد و جدید، شرایط دشوارتر و زمانبرتر است و اقدامات پیگیرانه و جدی را از سوی کمیته و نیز بخش خصوصی طلب می‌کند.
در زمینه احداث تاسیسات مدرن و متناسب با خواسته گردشگران سلامت امروز دنیا در چه مرحله‌ای قرار داریم؟
اجازه دهید پیش از پاسخ به این پرسش و برای هر چه روشن‌تر شدن این موضوع به گردشگری مذهبی و زیارتی که در کشور از قدمت بیشتری برخوردار است، اشاره کنم. قریب به 50 سال از فعالیت آژانس‌های فعال در گردشگری مذهبی می‌گذرد و پس از این همه سال در این حیطه شرایط نسبتاً خوبی برقرار است؛ بنابراین نباید انتظار داشت که در حوزه گردشگری سلامت که بسیار نوپاست یک‌شبه نتایج چشمگیر حاصل شود. همچنین توجه کنید که ساماندهی مسائلی که در ارتباط با انسان و به ویژه در ارتباط با سلامت اوست، چندان ساده نیست و نیازمند زمان است.
در کنار اینها باید فاصله ارائه پروژه، شروع به کار و اقدام به ساخت تا بهره‌برداری از طرح‌های تاسیساتی مربوط به گردشگری سلامت را نیز منظور کرد. چنین پروژه‌ای حداقل چهار سال زمان می‌برد. اما به صورت مصداقی آنچه در حال حاضر و به صورت پایلوت در کشور در مرحله اجرایی قرار گرفته است، طرح مربوط به منطقه آزاد ارس است؛ به این صورت که آژانس‌های مجاز، امور مربوط به ورود متقاضیان دریافت خدمات درمانی و سلامت کشورهای آذربایجان و ارمنستان را فراهم می‌کنند. سپس این گردشگران به درمانگاهی که در مرز احداث شده منتقل و پس از آنکه برای آنها شناسنامه تشکیل شد، با اتومبیل‌های ویژه و در صورت لزوم به بیمارستانی که در تبریز است، انتقال داده می‌شوند. همچنین هتل مشخصی هم برای اسکان همراهان و نیز خود بیماران در نظر گرفته شده که گردشگران سلامت در آن محل اسکان داده می‌شوند. علاوه بر این، در حال حاضر در تهران به صورت مشخص و ساماندهی‌شده یک هتل بیمارستان وجود دارد و در استان‌های فارس، آذربایجان شرقی، اصفهان و خراسان، مجتمع‌هایی از این دست در حال احداث است. یک مورد قابل‌ذکر دیگر در این خصوص، دهکده سلامت واقع در دستجرد قم است؛ در این دهکده که
در منطقه‌ای آرام و دلپذیر واقع شده امکاناتی همچون سوئیت‌های اقامتی، مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری و رستوران‌ها و فروشگاه‌هایی برای عرضه محصولات و مواد غذایی ارگانیک وجود دارد که در اختیار گردشگران سلامت قرار می‌گیرد.
برنامه شما به عنوان معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی برای جلب انگیزه سرمایه‌گذاران جهت ورود سرمایه‌هایشان به این حوزه چیست؟ و آیا محل و نوع حوزه سرمایه‌گذاری از سوی کمیته سلامت مشخص می‌شود؟
فراهم‌کردن زمینه‌های قانونی و تسهیل امور اجرایی به ویژه در مورد اخذ مجوزها ازجمله اقداماتی است که در کمیته سلامت در حال پیگیری است و در نهایت می‌تواند بخشی از انگیزه‌های لازم برای ورود سرمایه‌گذاران به این صنعت را تامین کند. اما علاوه بر اینها، سوددهی تشکیلات و فعالیت‌های موجود بهترین مبلغ برای دعوت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به این حیطه است.
در واقع اگر در طرح‌هایی که به صورت نمونه در حال اجراست موفقیت‌های چشمگیری به دست آید، توجه صاحبان سرمایه به این‌سو جلب شده و برای فعالیت در گردشگری سلامت پیش‌قدم می‌شوند. متقاضیان فعالیت در این حوزه پس از احراز شرایط مندرج در آیین‌نامه‌ها می‌توانند اقدامات خود را در زمینه احداث تاسیسات یا ارائه خدمات آغاز کنند اما اینکه کمیته بخواهد محل سرمایه‌گذاری و یا نوع آن را مشخص کند، باید بگویم که نه، اینگونه نیست و قطعاً بخش خصوصی خود به بهترین صورت ممکن تشخیص خواهد داد که در چه زمینه و چه محلی سرمایه‌گذاری کند.
گرچه به گفته شما تا به امروز، فرآیند شناسایی و اعطای مجوز به تشکیلات و واحدهای مجاز به پایان نرسیده و در میانه راه است، اما واحدهای اقامتی، درمانی و نیز دفاتر مسافرتی و حتی افراد بسیاری در سطح کشور و به ویژه در استان‌های مرزی وجود دارند که بدون داشتن مجوز و به صورت غیررسمی اقدام به جذب گردشگر سلامت و ارائه خدمات به این افراد می‌کنند. با توجه به حساسیت‌های موجود در حفظ بازار گردشگری سلامت و تشکیل کمیته گردشگری سلامت برای ساماندهی این موضوع، موضع کمیته گردشگری سلامت و یا به صورت مشخص سازمان میراث فرهنگی در مواجهه با این موارد چیست؟
باید با قاطعیت بگویم که این نوع فعالیت بدون داشتن مجوزهای مربوطه، گونه‌ای از قاچاق است که سازمان در صورت برخورد با این افراد، مراکز اقامتی، دفاتر خدمات مسافرتی و نیز درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها، وارد عمل می‌شود و از طریق مراجع قانونی با آنها برخورد خواهد کرد.
چه کشورهایی به عنوان بازار هدف گردشگری سلامت ایران بیشتر مورد توجه کمیته گردشگری سلامت قرار دارند؟
ایران به دلیل نزدیکی مسافت و همچنین ارزانی خدمات پزشکی و سلامتش در مقایسه با کشورهای حاشیه خلیج فارس، بسیار مورد توجه مردمان این مناطق است. همچنین رعایت جنبه‌های شرعی و مذهبی در ارائه این خدمات، از دیگر دلایل توجه این کشورهای مسلمان‌نشین به ایران به شمار می‌رود.
علاوه بر اینها، کشورهای اروپایی نیز به دلیل ارزانی و نیز خوشنامی ایران در پزشکی و به صورت خاص جنبه‌های مشخصی از خدمات درمانی ازجمله جراحی‌های زیبایی و چشم، ایران را به عنوان یک مقصد درمانی در نظر دارند. ارمنستان، جمهوری آذربایجان، تاجیکستان، افغانستان و پاکستان نیز از جمله دیگر کشورهایی هستند که به دلیل بعد مسافت از یک سو و وجود اشتراکات فرهنگی، زبانی و مذهبی از سوی دیگر، برای دریافت خدمات پزشکی و سلامت به ایران سفر می‌کنند.
البته برتری قابل توجه امکانات و دانش پزشکی ایران در مقایسه با امکانات موجود در این کشورها به عنوان یک عامل مهم برای انتخاب ایران در این زمینه را نباید از نظر دور داشت.
در حالی که کشورهایی همچون هند، ترکیه و تایلند در زمینه گردشگری سلامت بسیار پیشرو هستند، ایران چه حرفی برای گفتن می‌تواند داشته باشد؟ به بیان دیگر چرا افراد متقاضی خدمات سلامت و پزشکی باید در میان این همه گزینه مطلوب‌تر و مناسب‌تر ایران را به عنوان مقصد سفر خود برگزینند؟
قطعاً این کشورها به صورت سازماندهی‌شده‌تری در این زمینه کار کرده‌اند و بدیهی است که گردشگران بیشتری را به خود جذب کنند اما ایران نیز از منظرهای دیگر صاحب مزیت نسبی است و قطعاً افرادی که در حال حاضر برای درمان به ایران سفر می‌کنند، با بررسی تمام گزینه‌های موجود و مقایسه مقاصد مطرح در نهایت ایران را به عنوان مقصد خود برگزیده‌اند؛ امری که نشان‌دهنده وجود مزیت‌های نسبی ایران در بسیاری از حوزه‌هاست. از این‌رو اگر بتوانیم این دلایل را احصا و تقویت کنیم گام بلندی در زمینه برندسازی کشور در گردشگری سلامت برداشته‌ایم. همچنین همان‌طور که پیش از این ذکر شد، در صورتی که این گردشگران با رضایت کشورمان را ترک کنند، با تبلیغات مثبت دهان‌به‌دهان، روزبه‌روز بر شمار افرادی که متقاضی دریافت خدمات سلامت و پزشکی در ایران هستند، افزوده خواهد
شد.
به عنوان سوال پایانی، آینده گردشگری سلامت ایران را چگونه می‌بینید؟
گردشگری سلامت یکی از انواع مهم گردشگری است که در دهه‌های اخیر بسیار مورد توجه سیاستگذاران و برنامه‌ریزان و همچنین گردشگران کشورهای مختلف قرار گرفته. از این‌رو بسیاری از کشورها در تلاشند تا با توسعه گردشگری سلامت درآمدهای خود را از محل این صنعت افزایش دهند. اما همین گردشگری سلامت خود دارای گونه‌های متفاوتی است.
سفر برای تمدد اعصاب و کسب آرامش فردی یکی از اقسام گردشگری سلامت است که بسیاری از افراد با این هدف به مقاصدی که در این زمینه مطرح‌اند می‌روند؛ مناطقی که از نظر آب‌وهوا، شرایط اقلیمی و امکانات زیستی دلپذیر و مساعد هستند. نوع دیگر گردشگری سلامت مربوط می‌شود به سفرهایی که با هدف دریافت خدمات پزشکی و درمانی از جمله انجام جراحی‌ها انجام می‌شود.
این مقاصد، در واقع کشورهایی هستند که از نظر دانش و همچنین تجهیزات پزشکی زبانزد هستند. نوع سوم، مربوط می‌شود به سفر گردشگرانی که پس از انجام اعمال جراحی به دنبال مقصدی با شرایط آب‌وهوایی مطلوب و خدمات مراقبتی و پرستاری استاندارد هستند و می‌خواهند دوران نقاهت خود را برای بازیابی سلامت کامل در فضایی مجهز و حمایتی بگذرانند.
با توجه به این سه نوع تقاضا، کشورها با در نظر گرفتن امکانات خود در هر یک از این زمینه‌ها اقدام به ساخت مجتمع‌ها، شهرک‌ها و دهکده‌های سلامت و نیز هتل بیمارستان‌های مجهز و استاندارد کرده‌اند و از این طریق به دنبال جذب تعداد بیشتر گردشگر و درآمدزایی از این طریق هستند. پس از این مقدمه، باید بگویم که کشور ما در هر سه زمینه از پتانسیل‌های لازم برای جذب گردشگران سلامت برخوردار است. مناطق خوش آب‌وهوا در شمال، شمال غرب و غرب کشور باوجود چشمه‌های آب‌معدنی بسیار و نیز مناظر بدیع و آب‌وهوای مطلوب، ظرفیت‌های بالایی برای جذب گردشگرانی که می‌خواهند دوران نقاهت خود را طی کنند و یا آن عده از افرادی که برای تمدد اعصاب و کسب آرامش رخت سفر بسته‌اند، دارد.
همچنین وجود پزشکان حاذق و توانمند در کنار برخورداری سیستم پزشکی و بیمارستانی کشور از تجهیزات پیشرفته روز دنیا و نیز تبحر و تجربه بالا در انجام گونه‌های مشخصی از درمان و انجام جراحی‌های پیچیده، فرصت جذب گردشگرانی را که به دنبال دریافت خدمات درمانی و پزشکی استاندارد و باکیفیت هستند، به بهترین شکل ممکن فراهم کرده است.
بنابراین من معتقدم که کمیته گردشگری سلامت با علم بر همه این موارد، در مسیر خوبی قرار گرفته و در آینده شاهد پیشرفت‌های چشمگیر در تعداد گردشگران سلامت ورودی به کشور خواهیم بود. البته تاکید می‌کنم که این فرآیند، روندی طولانی و زمانبر است و نباید انتظار حصول نتایج را در کوتاه‌مدت داشت.
دیدگاه تان را بنویسید