برنامه اقتصادی یا تاکتیکی انتخاباتی

زمان اندکی باقی مانده است تا انتخابات مجلس در هفتم اسفندماه برگزار شود. موضوع مهمی که در این مقطع زمانی اهمیتی مضاعف پیدا می‌کند این است که همین تعداد اندک اصلاح‌طلبان باید چه تاکتیک انتخاباتی را در پیش بگیرند تا حتماً کاندیداهای مورد نظر به مجلس راه یابند. به هر حال انتخاب موثر تاکتیک انتخاباتی، اصل مهمی است که همگان روی آن اتفاق‌نظر دارند.

یکی از موارد بسیار مهم در تاکتیک انتخاباتی این است که چه شعاری باید انتخاب شود. به هر حال شعار انتخاباتی، رویکرد گروه‌ها و جبهه‌های سیاسی را ترسیم می‌کند. اگر شعار انتخاباتی به دقت انتخاب شود می‌تواند موجبات پیروزی را فراهم کند و در صورتی که دقت کافی مبذول نشود، می‌تواند منجر به شکست گروه‌های سیاسی شود.

خوشبختانه شعار امید و آرامش، رونق اقتصادی که از سوی شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان تدوین شده است، شعاری است که به خوبی راهبردها و خط‌مشی اصلاح‌طلبان را به تصویر می‌کشد. این شعارها رویکرد اصلاح‌طلبان را در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی مشخص کرده است. همین نشان می‌دهد که جبهه اصلاحات هوشمندانه این شعار را انتخاب کرده است.

شاید بسیاری این نظریه را مطرح کنند که اصلاح‌طلبان گروه شناخته‌شده‌ای برای آحاد جامعه هستند و نیازی به تبیین مواضع خود ندارند. اما من بر این باورم که اصلاح‌طلبان باید به خوبی مواضع و رویکرد خود را برای مردم تبیین کنند، تا شاید این فرصت برای سایر افرادی که سابقه رای دادن به اصلاح‌طلبان را ندارند، فراهم شود که به کاندیداهای جبهه اصلاحات رای بدهند.

از نگاه من تمامی رویکردهای جبهه اصلاحات و به تبعیت از آن تدوین و طراحی شعارها، باید در راستای سیاست‌های توسعه‌ای در جامعه قرار بگیرد. از منظر سیاسی باید به گونه‌ای رفتار کرد که بیشتر از گذشته توسعه سیاسی را در ارکان نظام اجتماعی ایران نهادینه کند. نکته مهم در این زمینه ضرورت پرهیز از هر گونه افراط و تفریط است. مبانی توسعه سیاسی باید به صورت دقیق برای مردم توضیح داده شود. رویکردهایی باید مورد توجه قرار بگیرد که دغدغه‌های مردم را در حوزه سیاسی و توسعه همه‌جانبه برطرف کند. اگر شما به این شعار دقت کنید متوجه می‌شوید که این شعار امید و آرامش حلقه مفقوده سیاست ما را هدف قرار داده است و تلاش دارد آن را در جامعه نهادینه کند. به هر حال با اجرای برجام امید زیادی در میان مردم به وجود آمده و نسبت به آینده امیدوارتر شده‌اند.

پس از توجه به نکات مهم مطرح‌شده در حوزه سیاست، در حوزه اقتصادی باید مواردی مورد توجه و تاکید قرار بگیرد که دل‌مشغولی آحاد جامعه محسوب می‌شود. به این منظور لازم است شعارهایی تدوین شود تا این نگرانی‌ها را هدف قرار داده و برای رفع آن راهکار ارائه دهد. به هر حال مدیریت نه‌چندان مطلوب دولت پیشین موجب شده مشکلات اقتصادی در این مقطع زمانی مضاعف شود. وجود همین مشکلات این ضرورت را پیش روی فعالان سیاسی از جمله اصلاح‌طلبان قرار می‌دهد که در حوزه اقتصادی، رفاه عمومی و عدالت اجتماعی را هدف نهایی خود بدانند. توصیه اکید این است که در حوزه اقتصادی باید راهکاری تدوین شود تا بستر تعالی تمامی افراد جامعه را از منظر دنیوی و اخروی فراهم کند.

مدل موفق برای اداره کشور، مدلی است که افراد فقیر کمتری در جامعه وجود داشته باشند. وگرنه جامعه‌ای که افراد فقیر زیادی در برابر قشر پردرآمد وجود داشته باشد، جامعه آرمانی و ایده‌آل محسوب نمی‌شود. اصلاح‌طلبان با توجه به اینکه پایگاه اجتماعی‌شان که قشر متوسط جامعه بوده و مخاطبشان بیشتر این طبقه هستند؛ باید راهکاری برای حل مشکلات این طبقه فراگیر تدوین کنند. البته به موازات حل این موضوع باید تدابیری را در نظر بگیرند تا وضعیت زندگی قشر کم‌توان و کم‌درآمد جامعه، شرایط بهتری را تجربه کند. زندگی قشر پایین جامعه باید با رفاه بیشتری توام شده و به سطح متوسط جامعه نزدیک‌تر شوند. اگر این مهم در دستور کار قرار بگیرد بسیاری از مشکلات اجتماعی حل می‌شود.

در حال حاضر مهم‌ترین مشکلی که در میان بسیاری از خانواده‌های ایرانی مشترک است، مشکل اشتغال است. اگر هر گروه و جناح سیاسی بتواند راهکاری را ارائه کند تا مشکل اشتغال جوانان ایرانی که اغلب آنها تحصیلات عالیه دارند، حل شود؛ خدمت بزرگی به جامعه کرده است. لازمه حل این مشکل این است که بستری فراهم شود تا سرمایه‌گذاری در سطح جامعه افزایش یافته و تولید به اولویت نخست جامعه تبدیل شود. در این صورت وضعیت اقتصادی رونق می‌گیرد. به محض اینکه رونق اقتصادی ایجاد شود، رکود از بین برود، در این شرایط، مردم شرایط بهتری را تجربه کرده و در این صورت دیگر چشم‌شان به دست دولت نیست که یارانه گرفته و از این طریق زندگی خود را بگذرانند. دقت اصلاح‌طلبان در شناخت نیازهای واقعی جامعه باعث شده تا آنها رونق اقتصادی را به عنوان یک شعار اقتصادی مورد توجه قرار بدهند. اگر رونق اقتصادی شکل بگیرد رفاه اجتماعی برای آحاد ملت ایران محقق می‌شود و جامعه از حالت رکود اقتصادی خارج می‌شود.

به نظر من بیان تنها یک شعار اقتصادی هم برای جناح اصلاح‌طلبان کافی بود. اگر قرار بود تنها یک شعار در دوران پسابرجام از سوی اصلاح‌طلبان داده شود، بهتر بود که آن شعار توسعه و رونق اقتصادی باشد هر چند اصلاح‌طلبان امید و آرامش و دوری از تنش را مورد توجه ویژه قرار دادند. البته به محض اینکه این نظریه ارائه شود امکان دارد برخی از تحلیلگران سیاسی این نظریه را ارائه کنند که اصلاح‌طلبان از دادن شعارهایی در جهت توسعه سیاسی ناامید شده‌اند و ترجیح می‌دهند شعارهای آنها بیشتر دغدغه‌های اقتصادی مردم را مورد توجه قرار بدهد. به نظر می‌رسد تحلیل ارائه‌شده تا حدودی درست است اما انتخاب این شعار ربطی به ناامیدی ندارد. در این مقطع زمانی مردم شعار اقتصادی را بیشتر می‌پسندند. البته باور من این است که اگر وضعیت اقتصادی مردم بهبود پیدا کند می‌تواند زمینه رشد و توسعه سیاسی همان مردم را فراهم کند. شما لازم است به تجربه کشورهای موفق دنیا در بسط و گسترش توسعه سیاسی توجه کنید. در کشورهایی که مردم در رفاه اجتماعی و اقتصادی بیشتری قرار دارند، از نظر سیاسی توسعه‌یافته‌تر هستند. به عبارت دیگر می‌توان این ارزیابی را ارائه کرد که پیشرفت و توسعه اقتصادی زیربنای پیشرفت و توسعه کل جامعه است. در این صورت پیشرفت همه‌جانبه در تمام ابعاد از جمله سیاسی، اجتماعی و فرهنگی محقق می‌شود.

شاید این سوال مطرح شود که چرا اصلاح‌طلبان در این مقطع زمانی بر شعارهای اقتصادی تاکید دارند در حالی که پیشتر این نکته در اولویت کاری آنها نبود و توسعه سیاسی را زیربنای توسعه همه‌جانبه می‌دانستند. برخی از کارشناسان سیاسی از این تغییر رویکرد، تعبیر چرخش در مواضع را ندارند. آنها این تغییر رویکرد را بیشتر یک تاکتیک انتخاباتی می‌دانند، نه تغییر نگرش درگذر زمان. به نظر من هم این موضوع در واقع یک تاکتیک انتخاباتی است. به هر حال نیاز مردم در این مقطع زمانی حل مشکلات اقتصادی است. این نکته را مدنظر قرار بدهید که در زمان قبل که اولویت اصلاح‌طلبان تاکید مضاعف بر توسعه سیاسی بود، حجم مشکلات اقتصادی به این صورت نبود. اما اصلاح‌طلبان با توجه به شرایط اقتصادی جامعه، متوجه شدند که باید بیشترین تلاش خود را متوجه حل مشکلات اقتصادی مردم کنند، چون تمام مردم با مشکلات اقتصادی روبه‌رو هستند. اصلاح‌طلبان باید خواست مردم را اولویت قرار بدهند.
به نظر می‌رسد اولویت نخست حل مشکلات اقتصادی و اولویت دوم تلاش برای توسعه سیاسی است. تغییر این اولویت‌ها برای گروه‌های سیاسی، با توجه به اینکه این گروه‌ها برخاسته از اقشار جامعه هستند نه‌تنها بد نیست بلکه آن را باید به فال نیک گرفت. اگر این سه عنصر محقق شود می‌توان گفت که اصلاح‌طلبان خواست مردم را به خوبی پوشش داده‌اند. از یک‌سو با امید به آینده و حفظ آرامش در داخل و خارج تلاش دارند تا رونق اقتصادی را گسترش بدهند. این موجب می‌شود تا در آینده‌ای نه چندان دور بهتر بتوان از فرصت‌های پیش‌رو استفاده کرد و در ضمن جانی به اقتصاد ایران داد تا رشد اقتصادی پیش‌بینی‌شده، محقق شود. امید است مجلس دهم، مجلسی باشد که تحقق این نکات مهم را در دستور کار قرار داده و اقداماتی درخور و شایسته دوران پسابرجام انجام دهد.