طبیعت ژیان

گوشه گوشه طبیعت این سرزمین از نشانه‌های تخریب آکنده شده است. نشانه‌هایی هویدا، همچون گردو غبار در خوزستان، خشکیده شدن نخلستان‌ها، احتضار تالاب‌ها و رودخانه‌ها و افول روزگار خوش دریاچه ارومیه. گویی خشم طبیعت برانگیخته است. فعالان زیست‌محیطی، بر این باورند که سیاستگذاران و دولتمردان در ادوار گذشته، مسوول تخریب محیط‌زیست هستند. البته این بدان معنا نیست که دولتمردان فعلی از این اتهام مبرا هستند. دیری نمی‌پاید که آثار عملکردی کارگزاران فعلی نیز بر اکوسیستم نزار این سرزمین آشکار شود. البته نوع نگرش آنان به مساله صیانت از محیط‌زیست در گفتار و رفتارشان قابل استنباط است؛ چندی پیش، محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت، هنگامی که در پارلمان بخش خصوصی حضور یافته بود به نقش بازدارنده سازمان حفاظت محیط‌زیست در بهره‌برداری از معادن اعتراض کرد: «اعتقاد ما بر این است که در بخش معدن می‌توان بیشتر کار کرد اما متاسفانه در جاهایی که معادنی وجود دارد و می‌توان در آن سرمایه‌گذاری کرد محیط‌زیست اجازه بهره‌برداری به ما نمی‌دهد. در هیچ جای دنیا این‌گونه نیست که فعالیت معدنی به خاطر حفاظت از محیط‌زیست انجام نشود و باید در حالی که از محیط‌زیست حفاظت می‌شود، از معادن نیز بهره‌برداری شود.» او ادامه می‌دهد: «یکی از معادن مهم آهن و مس در منطقه بهرام گور واقع است که محیط‌زیست به علت عبور چهار گورخر روی آن دست گذاشته و اجازه کار در آنجا را به ما نمی‌دهد. طی نامه‌ای به رئیس‌جمهور نوشته‌ام که 30 نقطه معدنی در کشور دست‌نخورده باقی مانده که اگر مشکلات حل شود، می‌توان از این منابع و معادن بهره‌برداری کرد.» این سخنان نعمت‌زاده البته با موجی از واکنش‌های فعالان زیست‌محیطی مواجه شده است؛ هرچند تجربه سال‌های پیش از این نشان می‌دهد که احتمالاً این بار نیز سازمان حفاظت محیط‌زیست مغلوب پروژه‌های اقتصادی خواهد شد. شاهد این مدعا، سفر دو ماه پیش معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست به منطقه نطنز برای بررسی شکایت‌های متعدد اهالی روستاهای طرقرود، کمجان و اوره نطنز در مورد برداشت بی‌رویه معادن و تخریب محیط‌زیست این شهرستان است. ابتکار در دیداری که چندی پیش با فعالان صنعت معدن‌کاوی داشته، گفته است: «یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی فعلی در ایران، گردوغبار است که معادن رها‌شده از جمله مهم‌ترین کانون‌های داخلی تولید گردوغبار محسوب می‌شود.» البته آنچه در حوزه توسعه معادن بدون در نظر گرفتن ملاحظات بوم‌شناختی صورت گرفته، بخشی از مخاطرات پروژه‌های اقتصادی است که در سال‌های اخیر به «نام توسعه» به اجرا درآمده است. پروژه‌هایی که صرفاً برای رفع نیاز کوتاه‌مدت مردم یک منطقه اجرایی شده و اغلب، خسارت‌های مادام‌العمری را برای مردم همه کشور ایجاد کرده است. چه بسیار سدهای که با هدف آب شرب یا تامین آب کشاورزی پایین‌دست خود احداث شده و تخریب پوشش گیاهی اکناف خود را سبب شده است. به راستی چرا سیاستمداران در ایران ارزیابی درستی از محیط‌زیست ندارند و در تحلیل هزینه‌-‌فایده پروژه‌های اقتصادی، هزینه‌های زیست‌محیطی را در نظر نمی‌گیرند؟