اختتامیه‌ای بر نظریات مارکس و انگلس

سرمایه مالی از معدود کتاب‌هایی است که هم سوسیالیست‌ها و هم اقتصاددانان لیبرال از آن به عنوان مهم‌ترین و تاثیرگذارترین متن اقتصاد سیاسی مارکسیستی یاد می‌کنند. در واقع سرمایه مالی بیش از هر چیز تلاش کرده است پژوهشی درباره تازه‌ترین مرحله تحول سرمایه‌داری جهان انجام شود، آنچنان که کارل کائوتسکی مفسر بزرگ اقتصادی از آن به عنوان پایان‌بندی با اهمیتی برای جلدهای دوم و سوم کتاب سرمایه مارکس یاد می‌کند. رودلف هیلفردینگ کتاب سرمایه مالی را 106 سال پیش نوشت، اثری که برای تحلیل جهان از منظر اقتصاد به عنوان کتاب بالینی اقتصاددانان شناخته می‌شد، اما تا همین دو سال پیش هیچ آستینی برای ترجمه‌اش در ایران بالا زده نشده بود. هیلفردینگ با انتشار این کتاب باب تازه‌ای در بازنگری در نقد اقتصاد سیاسی کاپیتالیستی را گشود که تاثیرگذاری‌اش در مدت کوتاهی مشخص شد، آنچنان که منتقدان و مفسران اقتصادی تا اواخر سال 1390 و بروز بحران اقتصادی سال 1997 از این کتاب برای تحلیل شرایط موجود بهره جستند. اما این تنها بخشی از اثرگذاری است که به عنوان میراث هیلفردینگ باقی مانده است، رهبرانی همچون لنین نیز تحت تاثیر این کتاب آثارشان را خلق کردند و با کمی مقایسه می‌توان به آسانی تاثیرگذاری کتاب سرمایه مالی را در مشهورترین اثر لنین یعنی «امپریالیسم: بالاترین مرحله سرمایه‌داری» مشاهده کرد.
رودلف هیلفردینگ، نظریه‌پرداز اتریشی و از اقتصاددانان بین‌الملل دوم است که بر درک مارکسیست‌ها از سرمایه‌داری انحصاری تاثیر فراوان گذاشته است. رودلف هیلفردینگ در سال ۱۸۷۷ در وین متولد شد. او در دانشگاه وین به تحصیل طب پرداخت و پس از فراغت از تحصیل در سال ۱۹۰۱ به شغل طبابت مشغول شد. با این حال، حتی به عنوان دانشجوی رشته طب، علاقه زیادی به اقتصاد داشت و به محض فراغت از تحصیل طب، به نوشتن مقاله در روزنامه دای نیوزیت که ناشر نظریه‌های مارکسیستی بود و پس از مرگ انگلس توسط کارل کائوتسکی اداره می‌شد، پرداخت.هیلفردینگ تا شروع جنگ جهانی اول به ایراد سخنرانی و نوشتن مقاله درباره سوسیالیسم ادامه داد و از مواضع حزب سوسیال‌دموکرات آلمان که مخالف اعطای اعتبار برای مقاصد جنگ بود، حمایت کرد. در طول جنگ، او به عنوان پزشک در جبهه اتریش خدمت می‌کرد و در اوایل ۱۹۲۰ تبعیت آلمان را پذیرفت و به عنوان وزیر مالیه در دو کابینه آلمان از ۱۹۲۳ تا ۱۹۲۹ خدمت کرد و از ۱۹۲۴ تا ۱۹۳۳ عضو مجلس آلمان نیز بود.هیلفردینگ با به قدرت رسیدن هیتلر از آلمان هجرت کرد و در نقاط مختلف اروپا می‌گشت تا در سال ۱۹۴۰ در منطقه آزاد فرانسه اقامت گزید. هیلفردینگ را حکومت ویشی فرانسه دستگیر کرد و تحویل گشتاپو داد. او در سال ۱۹۴۱ در محبس درگذشت. هیلفردینگ که از رهبران برجسته حزب سوسیال‌دموکرات آلمان بود، در کتاب مهم خود «سرمایه مالی» تفاوت میان سرمایه‌داری مالی انحصارگر و سرمایه‌داری رقابتی اولیه دوران لیبرال را تشریح کرده است. او اگرچه به قانونمندی‌های سرمایه‌داری دولتی پایبند نبود، اما به امکان ظهور این شیوه تولیدی اشاره کرده است. سرمایه مالی با بحث پیرامون پول و اعتبار آغاز می‌شود و پس از توضیح مختصات «پول اعتباری» رشد بانک‌ها در ایجاد بنگاه‌های جدید و جدایی روزافزون مالکیت عمومی و مدیریت بنگاه‌ها را بحث کرده است. وی در این کتاب می‌کوشد با آوردن موضوع انحصارها و بانکداری مبتنی بر اعتبارات، درک تازه‌ای از مارکسیسم عرضه کند. او برای خواننده شرح می‌دهد که چطور سرمایه‌داری در جریان یک سلسله تحول از تولید کالا فراتر می‌رود و به عرصه‌های سودآوری دست پیدا می‌کند. او معادله سرمایه‌داری در مبحث سرمایه مالی را چنان موشکافی می‌کند که حتی می‌توان دنیای امروز سرمایه‌داری را با معادله‌ای که او مختصاتش را مشخص کرده، حل کرد. این درست همان کاری است که مارکس و انگلس بنیان‌هایش را گذاشتند، اما هیلفردینگ آن را تمام کرده است.