خودروسازی تعطیل!

حمیدرضا بهداد: ماجرای کیفیت و ایمنی خودروهای داخلی این روزها باز هم به سوژه‌ای داغ در محافل خبری و عمومی تبدیل شده و ریشه این داغی دوباره را می‌توان در اظهارات چندی پیش معاون وزیر راه و شهرسازی جست‌وجو کرد. دو هفته پیش بود که داوود کشاورزیان با بیان اینکه خودروهای ایرانی کمترین کیفیت را در دنیا دارند، پیشنهاد داد برای کاهش تصادفات و تلفات جاده‌ای، تعرفه واردات خودرو کاهش یابد تا در پی آن، مردم بتوانند محصولاتی با سطح کیفی و ایمنی جهانی سوار شوند.

این اظهارات در شرایطی بیان شد که سال‌هاست در کشور بر سر محدود بودن یا نبودن واردات خودرو و کاهش یا افزایش تعرفه بحث وجود داشته و جدل بر سر این موضوع همچنان ادامه دارد. در این بین، موافقان کاهش تعرفه و افزایش واردات خودرو بر این باورند که خودروسازان داخلی توان تولید محصولات باکیفیت و ایمن را نداشته و بنابراین بهتر است نیاز مردم از مسیر واردات تامین شود. به اعتقاد آنها، شهروندان ایرانی نباید تاوان سوءمدیریت و ضعف خودروسازان داخلی را با تصادفات و تلفات نامتعارف جاده‌ای بدهند، چه آنکه اگر تعرفه کاهش و واردات خودرو افزایش یابد، امکان دسترسی مشتریان داخلی به محصولاتی ایمن فراهم خواهد شد. در واقع از نظر موافقان کاهش تعرفه و افزایش واردات خودرو، نمی‌توان به بهانه اشتغال‌زایی در خودروسازی و تولید داخل، مانع استفاده شهروندان ایرانی از خودروهای باکیفیت دنیا شد.

از آن‌سو اما مخالفان این ماجرا معتقدند با کاهش تعرفه و افزایش واردات، خودروسازی کشور دچار آسیب‌هایی جدی شده و در نتیجه، اشتغال آن به خطر خواهد افتاد. از نظر آنها، خودروهای داخلی هنوز امکان رقابت با محصولات خارجی را ندارند بنابراین اگر واردات بالا برود، بازنده این کارزار، خودروسازی ایران خواهد بود و این موضوع علاوه بر تبعات اقتصادی، پیامدهای منفی اجتماعی از جمله افزایش بیکاری را به دنبال خواهد داشت. جدل موافقان و مخالفان افزایش واردات خودرو اما در شرایطی است که در حال حاضر وزارت صنعت، معدن و تجارت به دنبال افزایش تعرفه واردات بوده و ارقام جدید تا چندی دیگر نهایی و اعلام خواهند شد. از سوی دیگر در ایران همواره سیاست‌های حمایتی از صنعت خودرو، غالب بر سیاست‌های تنبیهی و حتی گاهی توسعه‌ای بوده و دولت و مجلس شورای اسلامی هیچ‌گاه اجازه نداده‌اند این صنعت از ناحیه واردات آسیب جدی ببیند.

این حمایت‌ها اما در شرایطی بوده و هست که خودروهای داخلی از سطح کیفی قابل قبولی برخوردار نبوده و یکی از سه عامل تصادفات و تلفات بسیار بالای جاده‌ای در ایران به شمار می‌روند. هرچند در تصادفات همواره سه عامل راه، نیروی انسانی و خودرو اثرگذار هستند، با این حال در دنیا سعی بر این است که کیفیت خودروها آنقدر افزایش یابد تا دو عامل دیگر (راه و نیروی انسانی) را تا حد امکان پوشش دهد. در چنین شرایطی اگرچه به نظر می‌رسد واردات خودرو سهل‌الوصول‌ترین راهکار برای حل این مشکل است، با این حال جدای از اثرات زیانبار آن بر خودروسازی، موانع خاص خود را نیز به همراه دارد. به عنوان مثال، اگر قرار بر تامین نیاز بازار خودرو با محصولات وارداتی باشد، نیاز به میلیاردها دلار ارز داریم و این موضوع با شرایط اقتصادی کشور سازگار نیست.