سود سوخته

فاطمه شیرزادی: تورم بیش از 40‌درصدی شاید اولین مساله اقتصادی دولت یازدهم در شروع کارش بود؛ مساله‌ای که برای خیلی از دولتمردان اقتصادی دغدغه شد و به همین دلیل اجرای سیاست‌هایی برای کاهش تورم خیلی زود آغاز شد. روند صعودی تورم که معکوس شد و تورم شکل نزولی به خود گرفت کم‌کم نگاه‌ها به سمت نرخ سود بانکی معطوف شد. دیگر نه‌تنها مانند گذشته نرخ سود بانک‌ها معادل نیمی از تورم نبود، بلکه تورم حتی از نرخ سود هم پایین‌تر آمد. موضوعی که شاید بهترین استدلال برای کاهش نرخ سود بانکی باشد. به همین دلیل در دوران فعالیت دولت‌های یازدهم و بعد هم دولت دوازدهم چند نوبت نرخ سود بانکی کاهش یافت اما پس از هر کاهش معمولاً نقدهایی نسبت به سیستم بانکی مطرح می‌شد مبنی بر اینکه این مصوبه‌های شورای پول و اعتبار در همه بانک‌ها به صورت کامل اجرا نمی‌شود. در این شرایط نیمه نخست امسال شاید جدی‌ترین موضع‌گیری بانک مرکزی نسبت به اجرای نرخ‌های سود بانکی مصوبه شورای پول و اعتبار صورت گرفت. ششم شهریورماه رئیس کل بانک مرکزی در یک نشست خبری از اعمال کاهش نرخ سود سپرده بانکی از 11 شهریورماه در کشور خبر داد و گفت: از این روز نرخ سپرده بالای 15 درصد در کشور نخواهیم داشت و این شروعی برای ایجاد یک انضباط جدید در نظام پولی کشور است. در همین مورد پیمان قربانی، معاون اقتصادی بانک مرکزی، نیز در یک برنامه تلویزیونی بانک‌ها را تهدید کرد که در صورت اجرا نکردن بخشنامه نرخ سود، با هیات‌های مدیره بانک‌های متخلف برخورد خواهد شد. واکنش مردم به این هشدارهای بانک مرکزی نیز قابل توجه بود که در هفته پایانی قبل از آغاز بخشنامه لازم‌الاجرا بودن نرخ سود علی‌الحساب 15‌درصدی برای سپرده‌های مدت‌دار یک‌ساله و نرخ سود 10‌درصدی برای سپرده‌های کوتاه‌مدت، صف‌های طویلی را در برخی شعب بانک‌ها تشکیل دادند. آن‌طور که رسانه‌های مختلف گزارش دادند با این اتفاق بخش قابل توجهی از سپرده‌های کوتاه‌مدت سپرده‌گذاران به سپرده‌های بلندمدت تبدیل شد. دو هفته بعد نیز، مدیر اداره نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری بانک مرکزی با ارائه گزارشی درباره بازرسی از هزار شعبه بانکی از ابتدای اجرای بخشنامه اخیر بانک مرکزی در رابطه با ابلاغ نرخ‌های سود علی‌الحساب اعلام کرد: «بانک‌ها در اجرای این بخشنامه همکاری مناسبی داشته‌اند.» علی نصیری گفت: «از زمان آغاز اجرای این بخشنامه، بازرسان بخش نظارت بانک مرکزی در سراسر کشور شعبه بانک‌ها را پایش کرده‌اند و تاکنون به جز چند مورد که با آنها برخورد شده است، گزارشی در خصوص افتتاح حساب جدید با غیر از نرخ‌های تعیین‌شده در بخشنامه نداشته‌ایم.» اما آیا این پایبندی بانک‌ها به اجرای مصوبه شورای پول و اعتبار بادوام خواهد بود؟ در عین حال سخنگوی دولت سوم مهرماه در گفت‌وگویی با تسنیم اعلام کرده است نرخ سود بانکی حتماً امسال کم می‌شود. اما آیا ضرورت دارد باز هم نرخ سود بانکی در امسال کاهش یابد؟ سیاستگذاران خواهند توانست همچنان بانک‌ها را برای اجرای بخشنامه‌های نرخ سود کنترل کنند؟ چقدر احتمال وقوع جنگ قیمتی در بازار وجود دارد؟