شجره‌نامه یک موشک

S-300 یا SA-10 Grumble (نامی که ناتو روی آن گذاشته است) خانواده‌ای از موشک‌های دوربرد زمین به هوا هستند که ابتدا در اتحاد جماهیر شوروی و سپس در روسیه توسط شرکت NPO Almaz بر مبنای مدل اولیه S-300P توسعه یافتند. سامانه S-300 در اتحاد جماهیر شوروی به عنوان وسیله‌ای دفاعی در برابر هواپیماهای جنگنده و موشک‌های کروز (نوعی موشک بی‌سرنشین هدایت‌شونده است که مسیر آن تا رسیدن به هدف قابل تغییر و هدایت است. در اغلب سامانه‌های کروز از نوعی موتور جت استفاده می‌شود و به همین دلیل معمولاً از اصطلاح «موشک» برای آن استفاده نمی‌شود) توسعه داده شد. مدل‌های بعدی این موشک نیز برای مقابله و هدف قرار دادن موشک‌های بالستیک ساخته شدند.
سامانه S-300 اولین بار توسط اتحاد جماهیر شوروی در سال 1979 برای دفاع هوایی از تاسیسات صنعتی و اداری، پایگاه‌های نظامی و کنترل حریم هوایی در برابر دشمن مورد استفاده قرار گرفت. این سامانه کاملاً اتوماتیک است، اما کنترل رصد و عملیات با کنترل دستی نیز با آن امکان‌پذیر است. بخش‌های مختلف می‌توانند در نزدیکی پست فرماندهی یا در فاصله 40‌کیلومتری از آن قرار گیرند. هر رادار برای پست فرماندهی مرکزی تعیین هدف می‌کند. پست فرماندهی مرکزی، داده‌های دریافتی از رادارهای هدف‌گیرنده را با یکدیگر مقایسه و هدف‌های اشتباه را فیلتر می‌کند. این رادارها ممکن است تا 80 کیلومتر از یکدیگر فاصله داشته باشند که کار فیلتر کردن هدف‌های اشتباه را بسیار سخت می‌کند. پست فرماندهی مرکزی هم ویژگی شناسایی هدف‌های فعال و هم هدف‌های غیرفعال را داراست. توسعه‌دهنده پروژه مدیریت S-300 شرکت روسی Almaz است که متعلق به دولت روسیه است و با نام KB-1 شناخته می‌شود. S-300 از موشک‌های توسعه‌یافته توسط MKB Fakel استفاده می‌کند. شرکت MKB Fakel نیز متعلق به دولت روسیه و کار آن طراحی سیستم‌های دفاعی هوایی است. S-300 یکی از قدرتمندترین سامانه‌های موشکی ضد‌هوایی شناخته می‌شود. این سامانه موشکی می‌تواند در کمتر از پنج دقیقه آماده پرتاب شود. مدل پیشرفته‌تر این سامانه موشکی S-400 نام دارد که ناتو آن را SA-21 Growler می‌نامد. این سیستم موشکی نیز در سال 2004 به‌طور محدود به کار گرفته شده است.

تغییرات و بهبودها
تولید انبوه این موشک‌ها در سال 1975 آغاز شد. در سال 1978 آزمایش‌های لازم برای مدل P، در سال 1983 برای مدلV و در سال 1987 برای مدل ضد‌بالستیک به پایان رسید. مدل‌های متعددی از آن سال تاکنون با موشک‌های متفاوت، رادارهای بهبود‌یافته، مقاومت بهتر در برابر اقدامات متقابل، برد بیشتر و توانایی‌های بهتر در مقابل موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد و هدف‌هایی که در ارتفاع بسیار کم پرواز می‌کنند، ساخته شده‌اند.

اس-۳۰۰ پی
یکی از اولین موشک‌های این سری است که به سفارش وزارت دفاع روسیه تولید شد. این موشک می‌تواند کلاهکی را به اندازه ۱۳۳ کیلوگرم با بیشینه برد ۴۷ کیلومتر حمل کند. کمترین برد آن پنج کیلومتر است و می‌تواند در ارتفاع ۳۰ متری پرواز کند. سرعتش به سه کیلومتر در ثانیه می‌رسد و در ۲۸ ثانیه می‌تواند از خود عکس‌العمل نشان دهد. زمان آماده پرتاب شدنش کمتر از پنج دقیقه است.

اس-300 پی‌ام‌یو
این موشک از لحاظ ظاهری بسیار شبیه مدل FM است حتی وزنش با آن یکی است. طول آن 98/6 متر، قطرش 45/0 متر و فاصله دو سر بالش 04/1 متر است. در ارتفاع ۲۷ هزار‌متری پرواز می‌کند و سوختش از مواد جامد تشکیل می‌شود. کمترین بردش پنج کیلومتر و بیشترین برد آن ۹۰ کیلومتر است. مدل بعدی در سال ۱۹۹۷ ساخته شد که در واقع یک نمونه‌برداری از مدل MU بود. این موشک MU-2 نام داشت که از لحاظ اندازه و ابعاد دقیقاً مانند مدل قبلی بود ولی بردش به میزان ۱۰۵ کیلومتر افزایش یافته بود یعنی برد کلی آن به ۱۹۵ کیلومتر رسید. توانایی حمل آن نیز بیشتر شده است و می‌تواند ۱۸۰ کیلوگرم کلاهک را با خود حمل کند. سری ساخت این موشک‌ها تا سال اخیر ادامه یافت.

اس-300 وی‌ام
اس-300 وی‌ام نوع ارتقا‌یافته اس-300 وی است. در این مدل که به نام ناتو سام-۲۳ گلادیاتور هم شناخته می‌شود از یک خودرو فرماندهی جدید و رادارهای جدید استفاده شده است. برد مفید موشک‌های این مدل به ۲۰۰ کیلومتر افزایش یافته است. مدل صادراتی این سیستم آنتی-۲۵۰۰ نام دارد که به ونزوئلا و مصر صادر شده است.