پیش‌بینی‌ها درباره سیاست خارجی «ترکیه جدید» پس از پیروزی اردوغان
جدایی ترکیه از اروپا؟
ایده «ترکیه جدید» رئیس‌جمهور تازه منتخب، رجب طیب اردوغان، بیانگر فهمی تازه در سیاست خارجی ترکیه است. به باور تحلیلگران، انتظار می‌رود از رهگذر این فهم جدید، ترکیه روزبه‌روز از ایده‌آل اتحادیه اروپا دورتر شود، و در عین حال به برقراری رابطه‌ای حساب‌شده با آمریکا و تمرکز بر روابطش با چین، روسیه و جمهوری‌های شوروی سابق بپردازد.
دنیز ارسلان / تحلیلگر تودی زمان
ایده «ترکیه جدید» رئیس‌جمهور تازه منتخب، رجب طیب اردوغان، بیانگر فهمی تازه در سیاست خارجی ترکیه است. به باور تحلیلگران، انتظار می‌رود از رهگذر این فهم جدید، ترکیه روزبه‌روز از ایده‌آل اتحادیه اروپا دورتر شود، و در عین حال به برقراری رابطه‌ای حساب‌شده با آمریکا و تمرکز بر روابطش با چین، روسیه و جمهوری‌های شوروی سابق بپردازد. اردوغان در انتخابات ریاست‌جمهوری دهم آگوست با 8/51 درصد آرا پیروز شد. او در سخنرانی پس از پیروزی‌اش پیامی مبنی بر آشتی ملی صادر کرد. او وعده یک «ترکیه جدید» را در دوران ریاست‌جمهوری‌اش داد که به دنبال رویکردی متوازن‌تر، هم در سیاست‌های داخلی و هم در سیاست‌های خارجی‌اش باشد. بنا بر نظر برخی تحلیلگران، در دوران ریاست‌جمهوری اردوغان، ترکیه به‌جای دنبال کردن یک سیاست خارجی هجومی و فعال، خواهد کوشید به ثبات دست یابد و روابط پر‌معضل خود را با کشورهایی مثل مصر و سوریه در طول زمان ترمیم کند. به گفته مشاور ارشد اردوغان، یگیت بولوت، با این سیاست خارجی جدید، آرزوهای ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا تعدیل یا حتی کنار گذاشته می‌شوند. بولوت در تحلیل تازه خود، در آستانه پیروزی انتخاباتی اردوغان،
تصویری بحث‌برانگیز از یک ترکیه جدید ترسیم کرد؛ تصویری که حاکی از کاهش پیوندها با اتحادیه اروپاست. او در یادداشتی که در روزنامه صباح، یک روزنامه حامی دولت ترکیه، نوشت، گفت ترکیه باید تلاش برای عضویت در اتحادیه اروپا را کنار بگذارد و به جای آن به دنبال افزایش نفوذ خود در خاورمیانه و نقاط دیگر گردد. او مدعی شد که اتحادیه اروپا فاقد پتانسیل لازم برای پیشبرد اهداف ترکیه است، و ترکیه باید روابط خارجی خود را با ایالات متحده و چین بهبود بخشد. بولوت همچنین خاطرنشان کرد ایالات متحده، ترکیه و چین اهرم فشار جدیدی را شکل می‌دهند که شکل سیاست جهانی را تعیین می‌کند. افزون بر این، در برقراری ارتباط با روسیه، فرصت‌های تازه‌ای برای آینده ترکیه نهفته است. ساواش گنج، دانشیار دانشگاه فاتح در ترکیه در مصاحبه با ساندی زمان گفت: «بود و نبود رابطه کنونی ترکیه با اتحادیه اروپا فرق چندان زیادی ندارد. اتحادیه اروپا مشکلات خودش را دارد. سیاستمداران کشورهای اروپایی می‌کوشند با مبارزه علیه عضویت ترکیه آرا را به سوی خود جلب کنند. اردوغان نیز به عضویت در اتحادیه اروپا تمایلی ندارد.» او افزود: «پیشروی بیشتر در مسیر اتحادیه اروپا به معنای
اصلاحات بیشتر، گسترش آزادی‌ها، پیشبرد دموکراسی و در نهایت اعطای بخشی از حق حاکمیت خود به اتحادیه است. اردوغان تمایلی به هیچ‌یک از اینها ندارد. او رویای دولتی را در سر می‌پروراند که بیشتر حول جمع‌آوری اطلاعات امنیتی سازمان‌یافته و بیشتر بر سازمان امنیت ملی استوار باشد.»
معمای رابطه با آمریکا
مهمت سیف‌الدین ارول، مدیر مرکز پژوهش‌های استراتژیک و امنیتی آنکارا (USGAM) در گفت‌وگو با ساندی زمان تصریح کرد رابطه ترکیه با ایالات متحده در دوران ریاست‌جمهوری اردوغان مهم‌تر خواهد شد، و اتحادیه اروپا اهمیت چندانی نخواهد داشت. ارول گفت: «پیامی که تاکنون ارائه شده این است که ترکیه به دنبال برقراری رابطه با غرب منهای اتحادیه اروپاست. با توجه به نابسامانی وضعیت خاورمیانه، حفظ رابطه‌ای گرم با ایالات متحده برای ترکیه اهمیت بسیار بالاتری دارد. فکر نمی‌کنم اردوغان دنبال مشکل‌تراشی در رابطه با آمریکا باشد.» مواضع تند ضدآمریکایی و ضداسرائیلی اردوغان در سال گذشته منجر به انتقاداتی شدید از سوی مقامات آمریکا در ماه‌های اخیر شده است. تحلیلگران عمدتاً این جنجال‌های لفظی اردوغان را وسیله‌ای برای کسب آرای حامیان محافظه‌کار حزب عدالت و توسعه می‌دانند. ارول خاطرنشان کرد: «ایالات متحده می‌خواهد روابط جدیدی را با ترکیه آغاز کند. در حال حاضر خیلی روشن نیست که اردوغان از کدام الگوی رهبری پیروی می‌کند. اما نواحی بسیار بی‌ثباتی نیز در منطقه وجود دارد. اگر ترکیه و آمریکا
بتوانند بر سر سیاست‌های مشخصی در منطقه به توافق برسند، به سادگی قادر به همکاری در مسائل سوریه، عراق، دریای سیاه و منطقه قفقاز خواهند بود.» رئیس‌جمهور آمریکا، باراک اوباما، برای تبریک پیروزی اردوغان در انتخابات، روز سه‌شنبه دوازدهم آگوست با او تماس تلفنی برقرار کرد. آخرین مکالمه آنها پیش از این، در نوزدهم فوریه همین سال رخ داد. تماس تبریک اوباما مورد استقبال حزب عدالت و توسعه قرار گرفت. یکی از مشاوران اردوغان، مصطفی وارانک، تصویری خندان از اردوغان را در حال مکالمه تلفنی با اوباما در توئیتر خود به اشتراک گذاشت. این پست توئیتری نشانگر تضاد کنایه‌آمیز بین مواضع و رفتارهای مقامات حزب عدالت و توسعه است: از یک سو، آنها بیانی ضدآمریکایی به کار می‌برند و آمریکا را متهم به توطئه علیه ترکیه می‌کنند، در حالی که از سوی دیگر عملاً به دنبال ارتباط بیشتر با آمریکا هستند و از یک تماس تلفنی این‌چنین ابراز خرسندی می‌کنند.
بازگشت به امپراتوری سلجوقی
انتظار می‌رود ترکیه با دنبال کردن یک سیاست خارجی متوازن‌تر، روابط مساله‌دار خود را با کشورهای مختلف ترمیم کند. با توجه به بیانات تند و آتشین اردوغان علیه مصر و اسرائیل، ظرفیت ترکیه برای تاثیرگذاری بر رویدادهای منطقه کاهش یافته است. مقامات آمریکایی علناً به ترکیه هشدار داده‌اند که جایگاه بین‌المللی خود را خدشه‌دار نکند. مهمت سیف‌الدین ارول تاکید کرد: «در روزهای آتی، انتظار می‌رود ترکیه یک سیاست خارجی کم‌خطر را دنبال کند، ثبات را در داخل کشور حفظ کند و به ترمیم روابطش با کشورهای منطقه بپردازد.» به باور ارول، اینها همه در مسیر توقعات ایالات متحده از ترکیه است. او افزود در حالی که مشکلات فراوانی اطراف ترکیه وجود دارد، ازجمله غزه، عراق، سوریه، اوکراین، تنش‌های ارمنستان و آذربایجان و ظهور گروه تروریستی داعش، ترکیه نیازمند همکاری پایدارتری با آمریکاست و آمریکا نیز خواهان ترکیه‌ای باثبات در منطقه است. ارول تصریح کرد انتظار می‌رود روسیه و شماری از کشورهای دیگر رویکرد مشابهی نسبت به ترکیه داشته باشند. او گفت: «ترکیه سیاست خارجی متوازن‌تری را پی خواهد گرفت
که عوامل متفاوتی را در نظر خواهد آورد.» او همچنین پیش‌بینی کرد روابط ترکیه با اسرائیل در آینده‌ای نزدیک بهبود خواهد یافت. به باور ارول، تمرکز سیاست خارجی ترکیه بر افزایش نفوذش در منطقه امپراتوری سلجوقی سابق، که از آسیای مرکزی تا خلیج فارس و آناتولی شرقی را تحت کنترل خود داشت، خواهد بود. ارول گفت: «ترکیه به احتمال بسیار زیاد روی به سوی جماهیر شوروی سابق و همچنین چین خواهد آورد. این جغرافیای امپراتوری سلجوقی است که شامل افغانستان و هند نیز می‌شود.» او به این نکته اشاره کرد که حضور رئیس‌جمهور قرقیزستان، آلمازبک آتامبایف، در سخنرانی پیروزی اردوغان، نشان از تمرکز ترکیه بر آن منطقه دارد. آتامبایف در اقدامی نامنتظره هنگام سخنرانی اردوغان در کنار او بود. آتامبایف که به زبان ترکی صحبت می‌کرد، پس از تبریک به اردوغان، گفت ترکیه در دوران زمامداری اردوغان قدرتمندتر خواهد شد. دیگر نشانه این تمرکز تصمیم ترکیه در مساله میسیل‌های چین است. گفت‌وگوهای جنجالی ترکیه با چین بر سر حق برخورداری از میسیل‌های دوربرد احتمالاً تا پایان آگوست ادامه خواهد داشت. ترکیه در 26 سپتامبر سال گذشته شرکت واردات- صادرات ماشین‌آلات دقیق چین
(CPMIEC) را به جای پیشنهاددهندگان آمریکایی یعنی لاکهید مارتین، رایتیون، یوروسام و یک کنسرسیوم فرانسوی-ایتالیایی برگزید. اینکه ترکیه تصمیم بگیرد پروژه را تا آخر با شرکت چینی ادامه بدهد یا نه، روشن نیست. ارول در این زمینه می‌گوید: «ترکیه، با قرارداد موشکی با چین، به غرب پیام داد که می‌توانم هر وقت نیاز داشته باشم با چین همکاری کنم.»
دیدگاه تان را بنویسید