انتخابات خبرگان زیر سایه خمینی جوان

آزمون اجتهاد نامزدهای خبرگان رهبری هفته پیش برگزار شد. آزمونی که بسیاری از بزرگان از جمله محمود امجد، سیدمحمد موسوی‌بجنوردی، سیدحسن خمینی و... یا به آن دعوت نشده بودند، یا از حضور در آن امتناع کردند. «اعتماد» در این‌باره نوشت: ...ساعت ۹ صبح مدرسه دارالشفاء قم. سید۴۳‌ساله لپ‌تاپ به دست وارد مدرس دو مدرسه دارالشفاء قم می‌شود. کلاس درس خارج فقه است. سه سال از آغاز این کلاس می‌گذرد. مبحث روز «مکاتب محرمه» است با ۱۳۰ نفر طلبه... کلاس با پاورپوینت و جزوه جلو می‌رود. هیچ تفاوتی بین کلاس‌های خارج فقه و خارج اصول سیدحسن خمینی، فرزند یادگار امام با روزهای دیگر نیست. فضا و نحوه تدریس همان است. همزمان ساعت ۹ صبح میدان رسالت قم. چند خیابان آن‌طرف‌تر از مدرسه دارالشفاء قم. ۴۰۰ داوطلب به تدریج وارد ساختمان دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری می‌شوند. چهره سرشناسی میان آنها نیست.
۱۴۰ نفر از دعوت‌شده‌ها نیامدند. سرشناس‌ها می‌گویند دعوتی از آنها نشده پس نیامده‌اند. ۱۵ سوال جلوی آنهایی که قرار است درجه اجتهادشان تخمین زده شود، قرار می‌گیرد. پنج سوال از اصول، پنج سوال از فقه و پنج سوال از اجتهاد. سوالات تشریحی و نتیجه امتحان کاملاً محرمانه است. نیامدن سیدحسن به آزمون موجب شد تا برخی رسانه‌ها استنباط کنند که حالا دیگر سیدحسن خمینی از رقابت انتخاباتی خبرگان انصراف داده است. شایعه‌ای که خیلی زود از سوی یکی از نزدیکان فرزند یادگار امام تکذیب شد. به گفته مرتضی اشراقی، سیدحسن خمینی انصراف نداده و تمام اخبار مبنی بر انصراف او کذب و دروغ است. این شایعه کمی بعدتر توسط سخنگوی شورای نگهبان هم رد شد. نجات‌الله ابراهیمیان در همین مورد به فارس گفت: «شرکت نکردن در آزمون علمی خبرگان رهبری، انصراف از کاندیداتوری تلقی نمی‌شود، ممکن است داوطلبی بگوید «بنده بدون نیاز به شرکت در آزمون علمی، مجتهدم»، اما اگر داوطلبی آزمون نداده باشد، در واقع در این شرایط ابزاری برای تایید شرط علمی آنها در اختیار فقهای شورای نگهبان نیست و ممکن است منتهی به عدم احراز صلاحیت آن داوطلب شود.» در نتیجه حالا سیدحسن خمینی نه در آزمون خبرگان شرکت کرده است و نه از رقابت خبرگان کنار کشیده است.
اکبر هاشمی‌رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام فردای آزمون و پس از خبرسازی‌هایی علیه احتمال رد صلاحیت سیدحسن خمینی، با اشاره به بیانات اخیر مقام معظم رهبری درباره حق‌الناس تصریح کرد: «این جمله رهبری خیلی معنادار است؛ حق ندارید کسانی را که صلاحیت دارند، رد کنید و برعکس.» هنوز معلوم نیست که شورای نگهبان چه برخوردی با سیدحسن خمینی که در همین چند هفته برخی از استادان و فضلای حوزه علمیه بر اجتهاد او گواهی داده‌اند، خواهد داشت.

اعلام بی‌طرفی ناطق‌نوری در انتخابات

دو روز پس از آنکه غلامعلی حدادعادل سخنگوی ائتلاف اصولگرایان در نخستین کنفرانس خبری خود بر همراهی علی‌اکبر ناطق‌نوری با جریان اصولگرا و کمک و مساعدت به این جریان در راستای نیل به وحدت تاکید کرد، دفتر ناطق‌نوری با انتشار بیانیه‌ای ضمن تکذیب جانبداری انتخاباتی رئیس اسبق مجلس شورای اسلامی از جریان‌های سیاسی، یادآور شد رئیس دفتر بازرسی مقام معظم رهبری «همچون دوره‌های مختلف تمامی تلاش خود را بر مشارکت حداکثری ملت شریف ایران و همچنین حضور و رقابت گروه‌های مختلف و متنوع سیاسی که به اصل نظام و ولایت فقیه اعتقاد دارند معطوف داشته و دارد و از هیچ گروه سیاسی خاص حمایت نکرده و همکاری ندارند». گمانه‌زنی‌ها در خصوص امکان حضور یا نقش‌آفرینی ناطق‌نوری در انتخابات مجلس شورای اسلامی از ماه‌ها قبل مطرح بود.
در این میان شماری از اصلاح‌طلبان و اصولگرایان میانه تمایل خود را به استفاده از ظرفیت و اعتبار «شیخ نور» در امر انتخابات ابراز داشتند اما با پایان مهلت ثبت‌نام داوطلبان انتخاباتی، معلوم شد که علی‌اکبر ناطق‌نوری بر سیاق چندساله اخیر رغبت چندانی به شرکت در رقابت‌های سیاسی ندارد. ماجرای پرهیز شیخ نور از ورود به رقابت‌های انتخاباتی به سال 1376 بازمی‌گردد زمانی که او در مصاف با سیدمحمد خاتمی که نمایندگی جناح چپ در انتخابات ریاست جمهوری را بر عهده داشت، شکست خورد و از احراز مقام ریاست‌جمهوری باز ماند. او پس از آن نقش‌آفرینی مستقیم سیاسی را واگذاشت و به اتاق فکر رفت تا با اتکا بر تجارب گذشته و وثاقت چهره، بر هماهنگی اصولگرایان بیفزاید؛ هدفی که در انتخابات سال 1384 ناکام ماند و حواشی انتخابات سال 1388 نیز موجب شد تا او با دلخوری از دوستان خود بیش از پیش دامن از سیاست برچیند و «کارگردانی» جریان اصولگرا را نیز واگذارد. بیانیه اخیر دفتر ناطق نوری نیز گویای آن است که او در اصرار بر تصمیم پیشین راسخ و پابرجاست و قصد و انگیزه‌ای برای ورود به انتخابات ندارد.

بازی القاب در کشاکش انتخابات

یک پژوهشگر علوم حوزوی با ذکر اینکه انتخابات کشور صحنه رقابت القاب تحصیلی، دینی، فرهنگی و اجتماعی برای مقام سیاسی شده در قانون نوشت «دکترهای بی‌شمار و آیت‌الله‌های بسیار در هر دوره انتخابات صف می‌کشند، ولی در اثبات صحت و راستی القاب خود با مشکل مواجه می‌شوند. بالاتر از این آفت، القاب همراه با تملق است که از لحظه ثبت‌نام و التزام تا دوره تایید صلاحیت و تبلیغات باید از سوی نامزد انتخاباتی و هوادارانش نثار رهبران جناح‌ها و احزاب شود، بلکه ترحمی از سوی لیدر سیاسی به سوی نامزد و ستاد انتخاباتی سرازیر شود.» سعید صدوقی‌مازندرانی در ادامه مطلب خود ضمن ابراز امیدواری از اینکه بازی با القاب بدین شکل خاتمه یابد، خاطرنشان می‌کند «راه منحصربه‌فرد جدایی جامعه از بازی القاب اولویت دادن به موضوعات اجتماعی و در حاشیه قرار گرفتن تحولات سیاسی است، این راه سخت ولی ممکن است.»

امام معصوم (ع) هم اختیار عبور از حق‌الناس را ندارد

هادی سروش استاد حوزه علمیه قم در یادداشتی با یادآوری اهمیت «حق‌الناس» در فقه شیعه متذکر شد «ورود «حق‌الناس» به بخش «انتخابات و رای» حتی بر اساس دیدگاهی که رای شهروندان را «تزیینی» می‌پندارد هم قابل دفاع است، چرا که انتخابات در یک تعهد حقوقی به نام قانون اساسی مورد پیمان طرفین (حاکمیت و مردم) قرار گرفته است و تضییع آن، علاوه بر پیمان‌شکنی، حقوق‌الناس را هم دربر خواهد داشت. البته مبنای حضرت امام خمینی‌(س) بر تئوری «مردم‌سالاری دینی» است، که در این راستا «انتخابات و رای» یک «حق‌الناس» جدی و غیر قابل توجیه و انکارناپذیر خواهد بود.» در ادامه این نوشتار که در پایگاه خبری جماران منتشر شده با اشاره به آیات و روایات معصومین(ع) آمده که «حتی امام معصوم (ع) هم اختیار عبور از «حق‌الناس» را ندارد» و در پایان تاکید شده است که مجریان و ناظران باید نهایت «احتیاط» را در شمارش و انعکاس «امانت مردم» مبذول دارند؛ چراکه در جریان «رای مردم» جای هیچ‌گونه «توجیه» یا وعده به خود که «توبه» می‌کنم یا ان‌شاء‌الله فلانی «شفاعتم» می‌کند، نیست که نیست. جواب همه این پندارهای باطل این است که «مَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ أَنصَارٍ» (بقره /270).

تندروهای اصولگرا در بخش‌هایی از جامعه نفوذ کرده‌اند

رئیس شورای مرکزی ائتلاف اصولگرایان ضمن تاکید بر اینکه با هرگونه سهم‌خواهی در انتخابات مخالفیم، تصریح کرد «نمی‌توانیم تندروها را فعلاً از اصولگرایی کنار بزنیم» چرا که این تندروها «در بخش‌هایی از جامعه نفوذ کرده‌اند». محمدعلی موحدی‌کرمانی که در دیدار با علی کیهانیان، دبیر کل جمعیت حامیان انقلاب اسلامی و سیدمحمد حسینی‌منتظر، دبیر کل جمعیت انسجام اسلامی سخن می‌گفت از تکثر گروه‌های اصولگرا استقبال کرد و با اشاره به ترکیب شورای ائتلاف اصولگرایان خاطرنشان ساخت «متاسفانه امکان حضور تمامی احزاب و شخصیت‌های اصولگرا در جلسات شورای مرکزی ائتلاف وجود ندارد اما حلقه‌های رابطی داریم که از طریق آنها با تمامی احزاب اصولگرا ارتباط برقرار می‌کنیم.» به گزارش ایسنا موحدی‌کرمانی در بخش دیگری از سخنان خود اطمینان داد که «لاریجانی بنایی ندارد که در انتخابات سال جاری لیستی جدا ارائه دهد».

وعده‌های فریبنده و اختیارات نمایندگی

روزنامه شرق در تحلیلی پیرامون وظایف و اختیارات مجلس شورای اسلامی در عرصه «تقنین و نظارت» خواستار شناساندن این جایگاه به افکار عمومی با استفاده از وسایل آگاهی‌بخشی نظیر رسانه‌ها شده و در خاتمه می‌نویسد «آگاهی مردم به حدود اختیارات و وظایف نمایندگان از یک طرف مانع تبلیغات و شعارهای غیرمسوولانه می‌شود و از سوی دیگر تنویر اذهان مردم و نشان‌ دادن جایگاه و کارکردهای واقعی مجلس شورای اسلامی بزرگ‌ترین ضمانت اجرای انجام ‌دادن وظایف توسط نمایندگان می‌شود. چراکه افکار عمومی به‌صورت هدفمند و موثر وارد عرصه اجتماعی می‌شود و به یکی از آرمان‌های نظام‌های دموکراتیک که در اصل هشتم قانون اساسی ما نیز به آن اشاره شده است، تحقق می‌بخشد. به عبارت دیگر، مداخله اجتماعی افراد نسبت به نهادهای مسوول زمانی محقق می‌شود که جامعه به حقوق خود آگاه باشد و به آسانی تحت‌ تاثیر شعارها و وعده‌های غیرمسوولانه قرار نگیرد.»

افت جایگاه مجلس با مدیریت اصولگرایان

یک استاد دانشگاه تهران در بیان تاکتیک انتخاباتی اصلاح‌طلبان می‌گوید «بزرگ‌ترین ظرفیت اصلاح‌طلبان نشان ‌دادن ناکارآمدی و به بن‌بست ‌رسیدن جریان اصولگراست. چه در دوران هشت‌ساله احمدی‌نژاد و سیاست‌های فاجعه‌آمیزی که اصولگرایان در آن زمان داشتند؛ چه در مجلس نهم و دهم.» صادق زیباکلام تحلیلگر مسائل سیاسی با اشاره به افت جایگاه مجلس در زمان حضور اکثریت اصولگرا در تبیین این ادعا خاطرنشان می‌کند «در قضیه هسته‌ای که آنقدر برای کشور حیاتی و مهم بود، اصولگرایان یک‌بار در زمان احمدی‌نژاد در امر هسته‌ای دخالت نکردند. اصولگرایان در مجالس هشتم و نهم یک‌بار طی شش‌سالی که آقای سعید جلیلی مذاکره می‌کرد او را به مجلس احضار نکردند، ولو جلسه‌ای محرمانه که از او بخواهند، توضیح دهد در این مدت مذاکرات چه نتایجی را به بار آورده است. در خصوص فساد آنها منفعل بودند.» به گزارش روزنامه اعتماد این استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران پیشنهاد می‌کند که اصلاح‌طلبان «هدف شرکت خود را در انتخابات بازگرداندن مجلس به جایگاه اصلی خود اعلام کنند. [زیرا] مجلس باید در امور کشور نظارت داشته باشد. این باید مهم‌ترین استراتژی اصلاح‌طلبان» در انتخابات اسفندماه باشد.

تغییر ویترین اصولگرایان

حمیدرضا ترقی با بیان اینکه «شورای ائتلاف وارد فاز بررسی نامزدهای پیشنهادی تشکل‌های اصولگرا» شده است به «مثلث» می‌گوید از نظر شورای نگهبان، اصولگرا و اصلاح‌طلب تفاوتی ندارند فلذا ممکن است برخی از نمایندگان اصولگرای مجلس نهم نیز رد صلاحیت شوند. این عضو ارشد حزب موتلفه همچنین در پاسخ به انتقاد چندی پیش عباس سلیمی‌نمین که گفته بود «از آنجا که اصولگرایان با ویترین تکراری می‌خواهند بیایند و گفتمان جدیدی هم ندارند در انتخابات مجلس به چالش می‌خورند» اطمینان داده است که اصولگرایان تغییر ویترین را مطمح نظر دارند چرا که «هم کمیته‌ای که مسوول بررسی نامزدهاست، هم خود شورای ائتلاف اصولگرایان و هم نوع عملکردی که در عدم‌ ثبت‌نام آقایان باهنر، حسینیان و فدایی وجود دارد نشانه آن است که اصولگرایان در مسیر تغییر ویترین تلاش می‌کنند و بیشتر به جوانگرایی توجه دارند. این دیدگاه آقای سلیمی‌نمین قطعاً برای قبل از ثبت‌نام نامزدها یا عدم اطلاع از رویکرد شورای ائتلاف اصولگرایان است [ضمن آنکه] گفتمان متناسب با شرایط زمان مطرح خواهد شد یعنی این جزو برنامه‌های تبلیغاتی است که در آینده نزدیک تکلیفش روشن خواهد شد.»