مسیر طولانی

هنگامی که باراک اوباما در روز دهم سپتامبر با مردم آمریکا سخن گفت، حرف‌هایش معنای گسترده‌تری از صرف مساله داعش داشت. طرح او برای مقابله با «سرطان» داعش، جدی‌ترین خطر تروریستی از زمان القاعده تاکنون، تنها به شرطی کارساز خواهد بود که خاورمیانه بتواند بر آشوبی که دچارش شده فائق بیاید. آمریکا تنها به شرطی می‌تواند در مقام رهبر یک ائتلاف بادوام علیه داعش عمل کند که پایگاه‌هایی را که در طول سالیان سال حذف و طرد در سیاست خارجی خود از دست داده، دوباره به دست آورد. بنابراین، آنچه رئیس‌جمهور «رهبری آمریکایی در بهترین حالت» می‌داند هم جنگی علیه تروریسم و هم پاسخی صریح به آنهایی است که در قدرت آمریکا شک دارند. طرح اوباما به دنبال ائتلافی از کشورهای غربی و عربی برای «تضعیف و در نهایت نابودی» داعش به لحاظ نظامی، مالی و ایدئولوژیک است. حتی اگر این اقدام از سوی سازمان ملل تایید نشود، ائتلاف به واسطه پشتوانه عربی و اسلامی‌اش مشروعیت خواهد داشت. آمریکا حملات هوایی خود را به مواضع داعش در عراق، و در صورت لزوم در سوریه، انجام می‌دهد. آمریکا به کردها کمک‌رسانی و ارتش عراق را بازسازی خواهد کرد. همچنین به احیای نیروی شورشیان معتدل در سوریه کمک خواهد کرد. خبری از تفنگداران دریایی نخواهد بود، اما تمرین‌دهندگان و نیروهای ویژه آمریکایی نقش بزرگی بازی خواهند کرد.
اوباما قصد دارد عملیات را شروع کند و برنامه آن را هم دارد. اما آمریکایی‌ها باید مثل فولاد محکم باشند. اگر موفقیتی در کار باشد، تنها پس از مبارزه‌ای طولانی حاصل خواهد شد.

آیا داعش به تاریخ خواهد پیوست؟
پیشتر، اوباما به اشتباه عراق را «با حاکمیت مستقل، باثبات و خودکفا» دانسته بود و خطر داعش را دست کم گرفته بود. او پس از شروع جنگ داخلی، سوریه را رها کرد. در نتیجه، داعش هم‌اکنون با تصرف بخش اعظمی از سوریه، در حال قدرت گرفتن در خاورمیانه است و با جذابیتی که برای تندرو‌های ناراضی دارد، به تخریب اوضاع عراق نیز می‌پردازد. شاید دامنه آن به اردن، لبنان و عربستان سعودی، که اقیانوسی از نفت است، گسترش پیدا کند. داعش پیشاپیش خطری است برای شهروندان غربی‌ای که به دامش می‌افتند و جهادگرایان غربی نیز ممکن است با بازگشت به خانه دست به حملات تروریستی بزنند.
اوباما دلایلی برای تصور موفقیت برنامه‌اش دارد. افکار عمومی آمریکا عادت کرده‌اند با روی آوردن به فجایع خاورمیانه مخالفت کنند. اما پس از سر بریدن اخیر دو شهروند آمریکایی، مردم حالا حامی مداخله نظامی هستند. به همین‌سان، کشورهای مسلمان، مثل ایران، عربستان، ترکیه و قطر، که از وجهه منفی‌تر آمریکا بهره برده‌اند، همگی از وجود داعش احساس خطر می‌کنند. آنان بر این باورند که تنها آمریکا می‌تواند کارزاری عظیم برای متوقف ساختن داعش به پا کنند. جان کری، وزیر خارجه آمریکا، در خاورمیانه در پی جذب حامی برای ائتلاف می‌شود. عربستان سعودی میزبانی اردوگاهی را برای تمرین و آموزش شورشیان میانه‌رو سوری پذیرفته است. در نهایت، اوباما امیدوار است که داعش شکننده‌تر از آنچه به نظر می‌رسد باشد. موفقیت داعش تا حدی از راز پیشروی سریعش ناشی می‌شود. اگر شکنندگی آن در نبردهای گوناگون نشان داده شود، موفقیتش نیز ممکن است خدشه‌دار شود. با این حال، وظیفه اوباما بسیار دشوار است. او به حمایت شمار زیادی از کشورهای عربی نیازمند است. داعش باید در عراق و سوریه سرکوب شود، وگرنه می‌تواند پناهگاهی برای بازسازی خود بیابد. در عراق، اوباما باید با جذب برخی از نیرو‌هایی که در کنار داعش می‌جنگند، آن را ضعیف کند. این امید وجود دارد که بتوان خواسته‌های گروه‌های ناراضی را با یک دولت ملی برآورده کرد. با این حال، کابینه «وحدت» جدید، تحت رهبری حیدر العبادی، شکننده است و تنها شامل نمایندگی ظاهری سنی‌ها می‌شود. در سوریه، هدف تقویت شورشیان کمتر افراطی است که هم‌اکنون علیه بشار اسد می‌جنگند و می‌فهمند که باید با داعش نیز مبارزه کرد. اما تلاش‌ها برای بازسازی شورشیان میانه‌رو سوری، چندان قوی نبوده است. مشخص نیست که آنان می‌توانند حریفی برای اسد باشند یا برای داعش.
اوباما به زمان نیاز دارد. او باید از نیروی هوایی برای ضعیف نگه‌داشتن داعش استفاده کند، در حالی که عراق دولتی مورد اعتماد سنی‌ها می‌سازد. در عین حال، آمریکا باید یک ارتش ملی جدید را در عراق آموزش دهد تا این ارتش بتواند بر کشور مسلط شود، و شورشیان سوری را نیز به نیرویی بدل کنند که قادر به تحمیل راهکاری سیاسی بر اسد باشند. برای اجرای این وظایف باید در عراق چندین ماه و در سوریه چندین سال کار کرد. از یک جهت، زمان به نفع اوباماست. بی‌رحمی و بی‌عدالتی داعش مورد نفرت همگان به جز تندروهاست. اما از جهات دیگر، زمان علیه آقای رئیس‌جمهور است. صبر به ندرت در سیاست آمریکا فضیلت به حساب آمده است. کشورهایی که علیه داعش گرد هم آمده‌اند، صرفاً منافع مشترک موقتی دارند. دیر یا زود، رقابت آنان خودش را نشان می‌دهد. اگر ائتلاف ضعیف شود، کل ماجرا مشروعیت و اعتبار خود را از دست می‌دهد. اعضای هر ائتلافی برای اینکه بالاترین شانس موفقیت را داشته باشند، باید محکم کنار هم بایستند. بنابراین، اوباما باید تعهدش را به دیپلماسی شخصی پایدار که در دوران ریاست‌جمهوری‌اش اثری از آن نبوده، نشان دهد. او همچنین باید توان نیروی نظامی آمریکا را پیش از آنکه کشورهای موتلفش از آن روی گردانند، اثبات کند. اما پیش از هر چیز، رئیس‌جمهوری که می‌خواست بر مسائل داخلی تمرکز کند، باید تصمیم برای خروج از مرزهای ملی بگیرد.