خداحافظ رفیق

آمریکا و اتحادیه اروپا صادرات تجهیزات High-Tech نفتی به روسیه را ممنوع کرده‌اند؛ تجهیزاتی که در قطب شمال، آب‌های عمیق و پروژه‌های استخراج نفت شیل به‌کار می‌روند. بر اساس تخمین مقامات رسمی، روسیه حدود 30 تا 60 درصد این تجهیزات High-Tech را از اتحادیه اروپا تامین می‌کند. هرچند ارزش کل این تجهیزات حدود 150 میلیون دلار در سال است، اما وجود آنها برای پروژه‌های چند میلیارد‌دلاری نفت اجتناب‌ناپذیر است و در نتیجه تحریم آنها عملاً به معنای مواجه ‌شدن پروژه‌های نفتی با مشکل خواهد بود. این کار، شرکت‌های غربی را که حدود 35 میلیارد دلار در بخش نفت روسیه سرمایه‌گذاری کرده‌اند، در بن‌بست قرار خواهد داد. دور جدید تحریم‌ها، موجب کاهش سریع تولید 55/10 میلیون‌بشکه‌ای نفت روسیه، که بیشترین رقم در جهان به شمار می‌رود، نخواهد شد؛ بلکه سرمایه‌گذاری‌های خارجی آتی را در این کشور با مخاطره مواجه خواهد ساخت. آمریکا و اتحادیه اروپا امیدوارند با این تحریم‌ها، سیاست خارجی روسیه را در اوکراین شرقی تحت‌تاثیر قرار دهند. باراک اوباما، در پرده‌برداری از رژیم جدید تحریم گفت این محدودیت‌ها «در بلندمدت توسعه منابع نفت روسیه را دشوارتر خواهد ساخت». تحریم‌ها قلب اقتصاد روسیه، یعنی نفت، را هدف قرار خواهد داد؛ اما به بخش گاز آسیبی نمی‌زند. این دو بخش مجموعاً بیش از نصف درآمدهای دولت روسیه را تشکیل می‌دهند. روسیه 5/7 تریلیون دلار ذخایر نفت و گاز دارد که بسیاری از آنها برای استخراج، نیازمند استفاده از فناوری شرکت‌های غربی هستند. به گفته اوباما، او می‌خواهد تحریم‌های جدید مثل «یک گزش» باشند. اما این تحریم‌ها فقط روسیه را نخواهند گزید، بلکه شرکت‌های غربی مثل بریتیش پترولیوم و اگزون‌موبیل و تامین‌کنندگان تجهیزات ممکن است قربانی تحریم فناوری شوند. بر اساس اعلام وزارت خارجه روسیه، اجرای تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه بخش انرژی روسیه موجب افزایش قیمت‌های انرژی در این اتحادیه خواهد شد.

بریتیش پترولیوم
این شرکت پس از آنکه 75/19 درصد سهام شرکت دولتی روس‌نفت را خرید، حضور گسترده‌ای در بازار روسیه یافت. روس‌نفت هم‌اکنون در لیست تحریم اوباما قرار دارد. هرچند بریتیش پترولیوم مصرانه اعلام کرد رابطه با روسیه مثل همیشه یک فعالیت اقتصادی بوده است؛ اما تحریم‌های بخشی می‌تواند استراتژی این شرکت را در روسیه تحت‌تاثیر قرار دهد. یک‌سوم از تولید نفت بریتیش پترولیوم از منابع روسیه صورت می‌گیرد. پیش از وضع تحریم‌های جدید، این شرکت اعلام کرد: «هرگونه فرسایشی در روابط آتی ما با روس‌نفت، یا تاثیر تحریم‌های اقتصادی بیشتر، می‌تواند در جهت عکس، بر فعالیت اقتصادی و اهداف استراتژیک ما در روسیه، سطح درآمد، تولید و ذخایر ما، سرمایه‌گذاری در روس‌نفت و اعتبار ما تاثیر بگذارد.» در زمان اعلام این اظهارنظر، شرکت انگلیسی از جهشی بزرگ در سود سه‌ماهه دوم سال جاری میلادی گزارش داد و در نتیجه آن سود شرکت با رشد 3/25‌درصدی به 23/3 میلیارد دلار رسید. در ژوئن، روس‌نفت پذیرفت تامین 12 میلیون تن نفت و فرآورده‌های نفتی بریتیش پترولیوم را طی پنج سال آینده بر عهده بگیرد. پیش‌پرداخت این معامله 5/1 میلیارد دلار بوده است.

اگزون موبیل
این شرکت برای مدت بیش از 20 سال در بازار روسیه فعال بوده است. اگزون‌موبیل که مقر آن در تگزاس است، در همکاری با روس‌نفت پروژه‌های متعددی را در دست اجرا دارد؛ که از آن جمله می‌توان به پروژه 500 میلیارد‌دلاری باژنفت در سیبری غربی و پایانه 15 میلیارد‌دلاری گاز طبیعی مایع در شرق روسیه اشاره کرد. بر اساس گزارش بلومبرگ، اگر اگزون‌موبیل مجبور به ترک روسیه شود، می‌تواند یک میلیارد‌دلاری را که قصد دارد در نواحی قطبی فراساحل و پروژه‌های شکست هیدرولیکی در سیبری سرمایه‌گذاری شود، از این کشور بیرون بکشد. بعد از اعلام تحریم‌ها، الکساندر نکیپلوف، مدیرعامل روس‌نفت گفت اگزون‌موبیل ممکن است همکاری با این شرکت را به حالت تعلیق درآورد؛ اما این مساله فقط در شرایط حاد روی خواهد داد. نکیپلوف گفت: «تا جایی که ما اطلاع داریم اگزون‌موبیل برنامه‌ای برای توقف همکاری با روس‌نفت ندارد، و امیدواریم مساله تا آنجا پیش نرود.» آلن جفرز، سخنگوی اگزون‌موبیل، در ای‌میلی به بلومبرگ گفت: «ما در حال ارزیابی تاثیر تحریم‌ها هستیم.» نکیپلوف گفت شرکت آمریکایی هم‌اکنون سرمایه‌گذاری زیادی کرده است و نمی‌خواهد پروژه‌های مشترک خود را با روس‌نفت از دست بدهد. در ماه می، دو شرکت درباره چهار پروژه اکتشافی در قطب شمال توافق کردند. علاوه بر این، اگزون‌موبیل و روس‌نفت یک دکل مشترک حفاری فراساحل را در دریای کارا اداره خواهند کرد؛ جایی که دو شرکت به 3/11 میلیون هکتار از آب‌های اقیانوس آرام دسترسی دارند. شرکت همچنین سهم قابل‌توجهی در پروژه نفتی ساخالین دارد که مساحت 85 هزار‌هکتاری را دربر می‌گیرد.

توتال
غول نفتی فرانسه و بزرگ‌ترین شرکت این کشور، عهده‌دار عملیات‌های متعددی در روسیه است و این کشور چهارمین بازار توتال به شمار می‌رود. روز بعد از وضع تحریم‌ها، ارزش سهام شرکت 66/2 درصد افت کرد. در روز چهارشنبه 8 مرداد شرکت گزارش داد سود خالص آن در سه‌ماهه دوم سال 12 درصد کاهش یافت. توتال صاحب 18 درصد از سهام نواتک است؛ شرکتی که دومین تولیدکننده گاز در روسیه به شمار می‌رود و در دور پیشین تحریم‌های آمریکا نام آن مطرح شده بود. مدیرعامل این شرکت طی تماس تلفنی در این‌باره گفت: «ما با لحاظ تمام عدم قطعیت‌های حاصله در نتیجه حادثه هواپیما، در همان روز حادثه خرید سهام نواتک را متوقف کردیم.» نواتک رهبری پروژه 27 میلیارد‌دلاری گاز طبیعی مایع یامال را همراه با توتال و CNPC چین بر عهده دارد. ذخایر گاز طبیعی اثبات‌شده میدان تومبسکوی جنوبی 492 میلیارد مترمکعب تخمین زده می‌شود. مدیرعامل توتال همچنین گفته است روسیه «شرکت نفتی و گازی بزرگی است و ما باید منتظر بمانیم و در ابتدا ببینیم ماهیت تحریم‌های جدید چیست». پروژه مذکور شدیداً به تکنولوژی آمریکا وابسته است و در صورت اجرایی شدن تحریم‌ها، دشواری‌های فراوانی را تجربه خواهد کرد. توتال انتظار دارد تولید نفت این شرکت در روسیه از 207 هزار بشکه در روز طی سال 2013، به 400 هزار بشکه در روز افزایش یابد.

هالیبرتون و شلمبرژر
منع صادرات کالاها و فناوری‌های خاص به روسیه بزرگ‌ترین شرکت‌های تجهیزات و خدمات نفتی جهان را تحت فشار قرار خواهد داد؛ شرکت‌هایی که هر دو در آمریکا واقع هستند و برای فروش به روسیه وابسته‌اند. بر اساس تخمین RBC Capital Markets، هالیبرتون برای فروش چهار تا پنج درصد از فروش جهانی خود به روسیه وابسته است و شلمبرژر پنج تا شش درصد از درآمد خود را از این کشور به دست می‌آورد. هر دوی این شرکت‌های خدمات نفتی که نیاز روسیه را به فناوری حفاری افقی و شکست هیدرولیکی برآورده می‌کنند، ممکن است در اثر تحریم‌ها دچار زیان شوند. ارزش بازار هر دو شرکت بعد از تحریم کاهش یافت: هالیبرتون با افت 95/1‌درصدی و شلمبرژر با کاهش 7/0‌درصدی مواجه شدند. دیک چنی، معاون سابق رئیس‌جمهور آمریکا، و منتقد شدید روسیه، طی سال 2000 به عنوان مدیرعامل هالیبرتون مشغول فعالیت بوده است.

منابع:
1- گزارش شماره 176760 شبکه راشا تودی
2- گزارش 31 ژوئیه نیویورک‌تایمز به قلم استنلی رید