بازی خطرناک
هدف اسرائیل از حمله به مواضع ایران چیست؟
هنوز مدت زیادی از حمله پیشین اسرائیل به یک ساختمان در دمشق و کشته شدن سیدرضی موسوی از مستشاران باسابقه سپاه در دمشق نمی‌گذرد، که این‌بار اسرائیل با هدف قرار دادن ساختمان کنسولگری ایران در سوریه هفت عضو ارشد سپاه پاسداران را ترور کرد. این حمله چالشی جدی در سایه روابط بین ایران و اسرائیل بود زیرا هدفی را مورد اصابت قرار داد که طبق هنجارهای بین‌المللی ممنوع بود. اکنون سوال این است که ایران چگونه پاسخ خواهد داد؟ آیا این کار را با حمله به خود اسرائیل یا اصلی‌ترین حامی خارجی آن، یعنی آمریکا انجام می‌دهد؟
مقامات اسرائیلی علناً مسئولیت این حمله را بر عهده نگرفتند اما تاکید دارند که برای حفاظت از خود دست به هر اقدامی خواهند زد. دانیال هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل، ساختمان مورد بحث را «ساختمان نظامی ... که به عنوان یک ساختمان غیرنظامی تغییر داده شده» توصیف کرد. این در حالی است که مقامات کشورمان اسرائیل را مقصر این حمله می‌دانند. در همین رابطه سرلشکر محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران گفت که این حمله از سوی ایران «بی‌پاسخ نخواهد ماند».
در این گزارش تلاش می‌کنیم ضمن بررسی واکنش‌های بین‌المللی به اقدام اخیر اسرائیل علیه ایران، به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که هدف و نقشه اسرائیل از تشدید تنش با ایران چیست؟ چرا نتانیاهو توجهی به هشدارهای ایالات‌متحده ندارد؟ اعتراضات در اسرائیل چه تاثیری بر تصمیمات نتانیاهو در حوزه سیاست خارجی دارد؟ در صورت تداوم حملات واکنش ایران چه خواهد بود؟ ایران باید چه راهکاری در پیش بگیرد تا وارد بازی اسرائیل نشود؟
واکنش‌های بین‌المللی به این حمله چه بود؟
شماری از کشورها، مقامات و مسئولان آنها حمله اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق را که منجر به کشته شدن تعدادی از سرداران جمهوری اسلامی ایران شد، محکوم و تاکید کردند که این حمله نقض آشکار قوانین بین‌المللی است.
روسیه: دیمیتری پسکوف سخنگوی دفتر ریاست‌جمهوری روسیه گفت: «حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق، اقدامی تجاوزکارانه و ناقض قوانین بین‌المللی است.» وی در ادامه اظهار داشت: «ما در نتیجه‌گیری عجله نخواهیم کرد، اما در هر صورت انجام چنین حملاتی نقض‌کننده قوانین بین‌المللی و اقدامی تجاوزکارانه است.»
آن‌گونه که خبرگزاری ایرنا گزارش داده وزارت خارجه روسیه هم با محکومیت این حمله افزود: «ما هرگونه حمله به تاسیسات دیپلماتیک و کنسولی را که نقض‌ناپذیری آن توسط کنوانسیون‌های مربوطه وین تضمین شده است، قاطعانه غیرقابل قبول می‌دانیم. در بیانیه مسکو آمده است: ما توجه ویژه همگان را به این واقعیت جلب می‌کنیم که این حمله در یک منطقه شهری پرجمعیت انجام شد و خطر زیادی برای تلفات بسیار شهروندان غیرنظامی ایجاد کرد.» در ادامه این بیانیه آمده است: «چنین اقدامات تهاجمی اسرائیل مطلقاً غیرقابل قبول است و باید متوقف شود.»
چین: وانگ ونبین سخنگوی وزارت امور خارجه چین ضمن محکوم کردن حمله رژیم صهیونیستی به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در دمشق، تاکید کرد: «امنیت اماکن دیپلماتیک نباید نقض شود و همچنین حق حاکمیت سوریه، تمامیت ارضی و استقلال این کشور باید محترم شمرده شود.»
اتحادیه اروپا: پیتر استانو سخنگوی ارشد کمیسیون اروپا با ابراز نگرانی از حمله هوایی ارتش رژیم اسرائیل به کنسولگری کشورمان در سوریه، بر لزوم خویشتن‌داری ایران برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها تاکید کرد. وی در ادامه گفت: ما از حمله ادعایی اسرائیل به ساختمان دیپلماتیک ایران در پایتخت سوریه و هدف قرار دادن کنسولگری که یک مرکز دیپلماتیک است، نگران هستیم.
عربستان سعودی: وزارت خارجه عربستان سعودی نیز در بیانیه‌ای با محکوم کردن این حمله اعلام کرد که حمله به مراکز دیپلماتیک به هر بهانه‌ای و تحت هر توجیهی مردود است.
امارات: وزارت خارجه امارات متحده عربی نیز در بیانیه‌ای حمله به نمایندگی دیپلماتیک ایران در دمشق پایتخت سوریه را محکوم کرد.
مصر: وزارت خارجه مصر نیز در بیانیه‌ای حمله به کنسولگری ایران در دمشق را محکوم و تاکید کرد: «تجاوز به مقرهای دیپلماتیک با هر توجیهی را نمی‌پذیریم.» در این بیانیه همچنین بر لزوم احترام به حاکمیت و استقلال سوریه و مردم این کشور تاکید شده است.
عراق: وزارت خارجه عراق نیز اعلام کرد: «ما هدف قرار دادن کنسولگری ایران در دمشق را محکوم و تاکید می‌کنیم که این حمله نقض آشکار قوانین بین‌المللی است.» وزارت خارجه عراق با اشاره به اینکه گسترش چرخه خشونت در منطقه منجر به هرج‌ومرج و بی‌ثباتی بیشتر خواهد شد، از جامعه جهانی خواست تا برای توقف کشتار و ویرانی در نوار غزه و ادامه هدف قرار دادن خاک سوریه، اقدام فوری انجام دهند.
پاکستان : سخنگوی وزارت خارجه پاکستان حمله تروریستی اسرائیل به بخش کنسولی سفارت جمهوری اسلامی ایران در دمشق را به شدت محکوم کرد و گفت: «این اقدام غیرمسئولانه نیروهای اسرائیلی منجر به ایجاد تنش بزرگ در منطقه می‌شود.» ممتاز زهرا در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما عمیق‌ترین تسلیت خود را به خانواده‌های قربانیان و همچنین مردم و دولت ایران ابراز می‌کنیم.» وی حمله اسرائیل به بخش کنسولی سفارت جمهوری اسلامی ایران در دمشق را نقض غیرقابل قبول حاکمیت سوریه و مغایر با قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل دانست و افزود: «این اقدام ثبات و امنیت سوریه را نیز تضعیف می‌کند.»
لبنان: وزارت خارجه لبنان هم حمله به کنسولگری ایران در دمشق را به شدت محکوم و اعلام کرد که تجاوز خطرناک به قوانین و عرف‌های بین‌المللی به‌طور حتم، صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی را تهدید می‌کند. وزارت خارجه لبنان در بیانیه‌ای تاکید کرد: «هدف قرار دادن مقرها و هیات‌های دیپلماتیک نقض آشکار قوانین بین‌المللی و این تجاوز، نقض خطرناک توافق وین برای روابط دیپلماتیک و کنسولگری است که مصونیت مقرهای دیپلماتیک را تضمین می‌کند.»
حزب‌الله: جنبش حزب‌الله لبنان نیز در بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن حمله اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در سوریه اعلام کرد که این حمله بدون مجازات نخواهد ماند.
سوریه: وزیر امور خارجه سوریه حمله ارتش اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در شهر دمشق را محکوم کرد. فیصل المقداد دوشنبه‌شب با حضور در سفارت جمهوری اسلامی ایران گفت: «ما این حمله پلید تروریستی به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق را که به شهادت شماری از بی‌گناهان منجر شد، محکوم می‌کنیم.» وی افزود که اسرائیل هرگز نخواهد توانست به روابط سوریه و جمهوری اسلامی ایران خللی وارد کند.
قطر: وزارت خارجه قطر نیز در بیانیه‌ای این حمله را به شدت محکوم و آن را نقض آشکار پیمان‌های بین‌المللی و عرف دیپلماتیک توصیف کرد. در این بیانیه آمده است: «دولت قطر هدف قرار دادن نمایندگی‌های دیپلماتیک و کنسولی را کاملاً رد و ضمن تاکید بر لزوم حمایت از کارکنان آنها بر اساس قواعد حقوق بین‌الملل، بار دیگر بر موضع قاطع خود در رد خشونت و تروریسم بدون توجه به انگیزه‌ها و دلایل آن، تصریح می‌کند.»
عمان: در همین حال، وزارت خارجه عمان در بیانیه‌ای حمله تروریستی اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در دمشق را محکوم کرد و آن را نقض حاکمیت سوریه و تمامی قوانین حمایت از هیات‌های دیپلماتیک دانست. وزارت خارجه عمان همچنین بر لزوم توقف تنش در منطقه و مخالفت با حملات و اقداماتی تاکید کرد.
کویت: وزارت خارجه کویت نیز در بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن حمله اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در سوریه از شورای امنیت خواست تا به مسئولیت خود برای حفظ امنیت منطقه عمل کند.
یمن: سخنگوی جنبش انصارالله یمن حمله تروریستی اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در سوریه را محکوم کرد. محمد عبدالسلام با بیان اینکه این حمله نقض حاکمیت سوریه و تجاوز آشکار به دو کشور برادر است، تاکید کرد که هدف از این حمله، تلاش مذبوحانه‌ای از سوی اسرائیل است تا تصویری از پیروزی ارائه کند.
اردن: وزارت خارجه اردن در بیانیه‌ای حمله متجاوزانه اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در دمشق را محکوم کرد، سفیان القضات سخنگوی وزارت خارجه اردن در بیانیه‌ای رسمی تاکید کرد: «هدف قرار دادن کنسولگری نقض خطرناک قوانین بین‌المللی است.» وی گفت که این حمله تجاوز به حرمت مقرهای دیپلماتیک است که به موجب توافق وین، از مصونیت برخوردار هستند.
هدف و نقشه اسرائیل از تشدید تنش با ایران چیست؟
از زمانی که شبه‌نظامیان حماس از مرز غزه عبور کردند و بیش از 1100 نفر را کشتند، اسرائیل در دو جبهه در حال جنگ است؛ از یک‌سو علیه حماس در غزه و از سوی دیگر علیه طیف وسیع‌تری از شبه‌نظامیان در سراسر منطقه. قدرتمندترین آنها حزب‌الله است که تقریباً روزانه حملات موشکی گسترده‌ای را علیه شهرها و پایگاه‌های ارتش در شمال اسرائیل انجام می‌دهد. اما واقعیت این است که حزب‌الله از جنگ همه‌جانبه خودداری کرده است. لبنانی‌ها نمی‌خواهند کشورشان به یک جنگ کشیده شود.
در گزارشی که اکونومیست کار کرده به این موضوع اشاره شده است که اسرائیل نیز به نوبه خود از حمله به عمق استراتژیک لبنان اجتناب کرده است تا مبادا با واکنش شدید حزب‌الله مواجه شود. اسرائیل عمدتاً بمباران خود را به جنوب لبنان محدود کرده است، اگرچه در هفته‌های اخیر بیشتر به دره بقاع، منطقه‌ای حاصلخیز در شرق کشور، جایی که حزب‌الله نیز حضور گسترده‌ای دارد، حمله کرده است. با این حال، اسرائیل هیچ‌گونه ملاحظاتی در مورد حمله به سوریه ندارد. پس از یک دهه جنگ داخلی، رژیم بشار اسد شکننده‌تر از آن است که با اسرائیل مقابله کند. به همین خاطر سوریه به منطقه آتش آزاد برای اسرائیل تبدیل شده است. اسرائیل از 7 اکتبر تاکنون ده‌ها حمله به سوریه انجام داده است. حملات دیگر حزب‌الله را هدف قرار داده است، از جمله حمله به فرودگاه حلب در 29 مارس که منجر به کشته شدن هفت تن از اعضای این گروه و ده‌ها سرباز سوری شد.
در ادامه این گزارش آمده است که هدف اسرائیل از چنین حملاتی گرفتن انتقام از ایران برای حمایت از دشمنان اسرائیل است. درواقع هدف اسرائیل مقابله مستقیم با ایران است. اسرائیلی‌ها اعتراف می‌کنند که این حملات می‌تواند واکنش تند ایران را برانگیزد، اما از آنجا که اسرائیل هم در جنگ با حماس و هم در درگیری با حزب‌الله به بن‌بست رسیده است؛ به نظر می‌رسد به‌طور فزاینده‌ای مایل به پذیرش چنین خطراتی است.
در این رابطه رحمن قهرمان‌پور معتقد است که اسرائیل در رابطه با ایران و حضورش در سوریه مفهومی را تحت عنوان «انجام عملیات بین دو عملیات» مطرح کرده است. در مفهوم‌بندی این عبارت گفته شده است که اسرائیل در سوریه وارد یک جنگ دائمی با ایران شده و عملیات نظامی که انجام می‌دهد صرفاً برای اقدام برای عملیات بعدی است؛ به این معنا که عملیات نظامی اسرائیل علیه مواضع ایران در سوریه پایان‌ناپذیر است. در همین رابطه استراتژیست‌های نظامی و امنیتی اسرائیل بر این باورند که تثبیت جایگاه ایران در سوریه به ضرر اسرائیل است و آسیب‌پذیری استراتژیک اسرائیل را در برابر ایران افزایش می‌دهد. این استراتژیست‌ها معتقدند که ایران علاوه بر اینکه از طریق حماس در غزه و حزب‌الله در لبنان، اسرائیل را تهدید می‌کند در سوریه هم جبهه‌ای ایجاد کرده تا از این طریق هم پایگاه خودش را تثبیت کند و هم حضور نظامی‌اش را دائمی کند. همین موضوع باعث شده که اسرائیل از سه جهت تحت محاصره ایران قرار گیرد. متاسفانه استراتژی امنیتی اسرائیل (در رابطه با ایران) در سال‌های اخیر متاثر از چنین برداشتی بوده است. علاوه بر این باید این نکته را هم اضافه کنم که اسرائیل برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی جدی برای انحصار هسته‌ای‌اش در خاورمیانه می‌داند. وقتی این موارد را کنار هم قرار می‌دهیم می‌توانیم بفهمیم که چرا اسرائیل در چند سال اخیر به صراحت اعلام کرد که ایران مهم‌ترین تهدید امنیت ملی اسرائیل است و به نوعی ایران را جایگزین حزب‌الله و حماس کرد.
قهرمان‌پور ادامه می‌دهد که این ذهنیت و باور وجود داشت تا اینکه عملیات طوفان‌الاقصی در 7 اکتبر رخ داد. این عملیات بعد از جنگ یوم کیپور در سال 1973 سخت‌ترین ضربه را به اسرائیل وارد کرد. حتی برخی معتقدند که اسرائیل بعد از جنگ ژوئن 1967 هرگز وارد چنین درگیری نشده بود. این تحقیر شدن اسرائیل به حدی بود که بخش‌های زیادی از افکار عمومی اسرائیل، سکولارها و حتی مخالفان نتانیاهو از اقدام او در برابر حماس حمایت کردند. واقعیت این است که عملیات طوفان‌الاقصی به این ایده که ایران حامی اصلی حماس و حزب‌الله است، جان تازه‌ای بخشید و اسرائیلی‌ها را به این نتیجه رساند که تا زمانی که اسرائیل با ایران برخورد نکند این تهدیدات ادامه خواهد داشت. در همین راستا هم بود که دیدیم در 12 فروردین 1403 اسرائیل در اقدامی بی‌سابقه تعدادی از فرماندهان ارشد نظامی ایران را در کنسولگری ساختمان سفارت ایران در دمشق ترور کرد؛ این در حالی است که این ساختمان از مصونیت دیپلماتیک برخوردار بود.
چرا نتانیاهو توجهی به هشدارهای ایالات‌متحده ندارد؟
پس از نزدیک به شش ماه از جنگ اسرائیل در غزه، اعضای شورای امنیت سازمان ملل ۶ فروردین‌ماه ۱۴۰۳ برابر با ۲۵ مارس ۲۰۲۴ با ۱۴ رای مثبت این شورا و نیز رای ممتنع آمریکا و عدم وتوی این کشور، با قطعنامه ۲۷۲۸ برای برقراری آتش‌بس فوری در غزه موافقت کردند تا در ۱۵ روز باقی‌مانده در ماه رمضان آتش‌بس میان اسرائیل و حماس برقرار شود. آمریکا پیشتر سه قطعنامه آتش‌بس را وتو کرده بود، اما این‌بار به این قطعنامه رای ممتنع داد و به این ترتیب، به دلیل عدم مخالفت اعضای دائم شورای امنیت و بدون هیچ مخالفتی این قطعنامه به تصویب رسید. این قطعنامه را ۱۰ عضو غیردائمی شورای امنیت تنظیم کرده بودند. این قطعنامه خواستار اجرای آتش‌بس فوری در غزه در ماه رمضان شده و گفته است: آتش‌بس فوری در ماه رمضان توسط همه طرف‌ها رعایت شود که منجر به آتش‌بس پایدار می‌شود. این قطعنامه همچنین خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط همه گروگان‌ها و تضمین دسترسی بشردوستانه برای رفع نیازهای پزشکی و سایر نیازهای بشردوستانه آنها شده است و از طرفین می‌خواهد به تعهدات خود تحت قوانین بین‌المللی در رابطه با تمام افراد بازداشتی، عمل کنند.
اخیراً نیز به‌دنبال تعیین تاریخ حمله ارتش اسرائیل به شهر رفح از سوی نتانیاهو، آمریکا می‌گوید که این تهاجم نظامی برای غیرنظامیان فلسطینی «زیان‌بار» خواهد بود. متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در این‌باره گفت: «برای اسرائیل روشن کرده‌ایم که از دید ما تهاجم تمام‌عیار نظامی بر رفح تاثیر بی‌حد زیان‌بار به غیرنظامیان فلسطینی خواهد داشت و در نهایت به امنیت اسرائیل هم ضربه خواهد زد.»
در رابطه با هشدارهای اخیر آمریکا به اسرائیل رحمن قهرمان‌پور معتقد است که نه‌تنها برخی از کشورهای منتقد اسرائیل بلکه متحدان اسرائیل هم صریحاً اعلام کردند که نابودی حماس در این جنگ امکان‌پذیر نیست. ظاهراً یکی دو ماه قبل بخش اطلاعاتی ارتش اسرائیل گزارشی را تحت عنوان اینکه نابودی حماس در این جنگ هدفی دست‌نیافتنی است؛ به مقامات سیاسی داده است. شاید بعد از این گزارش بود که بنی گانتس، یکی از اعضای کابینه جنگ اسرائیل به آمریکا سفر کرد و با کاملا هریس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه این کشور دیدار کرد و خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام شد. در همین راستا به نظر می‌رسد که در ادامه این جنگ و همچنین در طولانی‌تر کردن جنگ اهداف شخصی نتانیاهو اهمیت پیدا کرده است. یعنی نتانیاهو به‌رغم هشدارهای آمریکا و دیگر متحدانش همچنان به جنگ ادامه می‌دهد و به دنبال تشدید درگیری است.
قهرمان‌پور در ادامه می‌گوید که دلیل این امر این است که از یک‌سو مخالفت‌ها در داخل با نتانیاهو بیشتر شده و نظرسنجی‌ها حکایت از کاهش محبوبیت او دارد و از سوی دیگر نتانیاهو بقای سیاسی خودش را در ادامه این جنگ می‌داند. یعنی ادامه این جنگ باعث همراهی ناگزیر و بالاجبار راست افراطی و همچنین مخالفان سکولار و میانه‌رو او می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد که نیات و خواسته‌های شخصی نتانیاهو اهمیت زیادی پیدا کرده است. در همین رابطه برخی از تحلیلگران معتقدند چون نتانیاهو به هدف اعلامی خود در رابطه با نابودی حماس دست پیدا نکرده به دنبال این است که با کشاندن جنگ به سمت حزب‌الله لبنان و ایران، به نوعی در این زمینه موفقیت کسب کند و نشان دهد که توانسته به منبع اصلی تهدید اسرائیل آسیب بزند و با ایران درگیر شود.
اعتراضات در اسرائیل چه تاثیری بر تصمیمات نتانیاهو در حوزه سیاست خارجی دارد؟
همین چند روز پیش بود که مخالفان بنیامین نتانیاهو با حضور در خیابان‌های تل‌آویو و شهرهای دیگر خواستار کناره‌گیری او و برقراری توافق برای آزادی گروگان‌ها شدند. این تظاهرات بعد از آن برگزار شد که خبر پیدا شدن اجساد یکی از گروگان‌ها توسط ارتش اسرائیل در غزه منتشر شد. اوایل روز شنبه بود که ارتش اسرائیل جسد ایلاد کتزیر را که در جریان حمله هفتم اکتبر حماس در اسرائیل به گروگان گرفته شد، در غزه پیدا کرد. معترضان با فریاد «متاسفیم ایلاد» خواستار برگزاری فوری انتخابات برای تغییر دولت شدند. خانواده گروگان‌های اسرائیلی نیز در جمع معترضان ضد دولت اسرائیل از اینکه دولت تاکنون موفق نشده 130 گروگانی را که هنوز در غزه هستند آزاد کند اظهار سرخوردگی کردند.
در همین رابطه رحمن قهرمان‌پور معتقد است که در مورد مسائل داخلی اسرائیل باید به این نکته توجه کنیم که اساساً نظام سیاسی اسرائیل به لحاظ نظام انتخاباتی متشکل از احزاب کوچک‌تری است که با احزاب بزرگ‌تر ائتلاف می‌کنند و همیشه این ائتلاف‌ها شکننده بودند چون حدنصاب راهیابی به کنست یا پارلمان اسرائیل کمتر از سایر کشورهاست و در نتیجه احزاب راست افراطی کوچکی که تشکیل می‌شوند با کسب حدود سه درصد آرا می‌توانند وارد پارلمان اسرائیل شوند.
قهرمان‌پور در ادامه می‌گوید درست است که در حال حاضر در داخل اسرائیل مخالفت‌هایی علیه نتانیاهو وجود دارد اما این اعتراضات اولاً مسئله جدیدی نیست در گذشته هم این اعتراضات وجود داشته است؛ برای مثال قبل از انتخابات پارلمانی اخیر هم تظاهراتی در اسرائیل برگزار شد اما منجر به برکناری نتانیاهو نشده است. درست است که نتانیاهو تضعیف شده و به نظر می‌رسد که عمر سیاسی او تمام شده اما اپوزیسیون هم آلترناتیوی در حد و اندازه نتانیاهو ندارد یعنی افرادی مثل بنی گانتس یا دیگران باید اثبات کنند که کاریزما و قدرتمندی‌شان در حد نتانیاهو است. بنابراین این اعتراضات نمی‌تواند در کوتاه‌مدت باعث برکناری نتانیاهو شود این را هم در نظر بگیرید که در شرایط فعلی در اسرائیل کابینه جنگی برقرار است.
او ادامه می‌دهد که یکی از خواست‌های اصلی معترضان لغو بسته اصلاحات قانون اساسی یا پایه‌ای اسرائیل بود که انجام شد. یعنی دادگاه عالی اسرائیل مصوبه کنست را در مورد اینکه کنست می‌تواند آرای دیوان عالی را لغو کند، ملغی کرده است. بنابراین معترضان به یکی از خواسته‌های خود رسیدند. البته در حال حاضر خواسته بخشی از آنها بازگرداندن گروگان‌هاست و بخش دیگری خواستار کناره‌گیری نتانیاهو هستند. به‌طور کلی می‌خواهم بگویم که معترضان خواسته مشخصی ندارند و رهبر واحد مشخصی هم ندارند بنابراین نمی‌شود در کوتاه‌مدت انتظار این را داشت که این اعتراضات منجر به کناره‌گیری نتانیاهو شود.
در صورت تداوم حملات، واکنش ایران چه خواهد بود؟
نیروهای نظامی و امنیتی اسرائیل از بیم حمله احتمالی ایران در واکنش به حمله اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق، در حالت آماده‌باش قرار گرفته‌اند. به گزارش عصرایران، منابعی به روزنامه راست‌گرای «جروزالم پست» گفتند، سفارتخانه‌های اسرائیل در سراسر جهان در پی افزایش تهدیدها مبنی بر حمله احتمالی ایران به دیپلمات‌های اسرائیلی در حالت آماده‌باش قرار گرفته‌اند. بنابر این گزارش علاوه بر این، از برخی سفیران خواسته شده به دلیل نگرانی‌های امنیتی، در مراسم عمومی حاضر نشوند. به گزارش رسانه‌های اسرائیلی، دیپلمات‌هایی که در خارج از کشور خدمت می‌کنند، ابراز نگرانی کرده‌اند سفارتخانه‌هایشان هدف حملات انتقام‌جویانه ایران قرار گیرد. پیشتر اسرائیل گزارش‌های مبتنی بر خروج سفیران خود و تخلیه سفارتخانه‌های خود در نقاط مختلف جهان را تکذیب کرده بود. براساس گزارش‌های اولیه، این تصمیم که اسرائیل آن را تکذیب کرده، با توافق وزارت خارجه و دستگاه امنیتی «شین بت» اسرائیل اتخاذ شده است.
از سوی دیگر مقامات اسرائیلی به وبگاه آمریکایی اکسیوس گفتند: اسرائیل به ایالات‌متحده گفته اگر ایران به تلافی حمله مرگ‌بار اخیر اسرائیل به سوریه حمله‌ای را از خاک خود علیه اسرائیل انجام دهد، با واکنش شدید اسرائیل مواجه خواهد شد و درگیری کنونی را به سطح دیگری خواهد برد. بنابر این گزارش: مقامات ایرانی علناً تهدید کرده‌اند اقدام اسرائیل را به خاطر حمله‌ای که منجر به کشته شدن یک مقام ارشد نظامی ایرانی شد، تلافی خواهند کرد. مقامات آمریکایی و اسرائیلی گفتند دولت بایدن و دولت اسرائیل بسیار نگران‌اند ایران برای یک حمله قریب‌الوقوع آماده شده باشد.
در همین رابطه رحمن قهرمان‌پور معتقد است که ایران طبیعتاً با توجه به شرایط داخلی و منطقه‌ای خود تمایلی برای ورود به جنگ ندارد. از یک‌سو تصمیم‌گیران سیاست خارجی در ایران بر این باور هستند که درگیری میان ایران و اسرائیل باعث خواهد شد که آمریکا دوباره به منطقه بازگردد و حضورش را مانند گذشته در منطقه تثبیت کند و این مسئله با سیاست اصلی ایران که خارج شدن آمریکا از منطقه است در تضاد است. از سوی دیگر با توجه به وضعیت اقتصادی داخلی، ایران تمایلی ندارد که با ورود به جنگ این وضعیت را تشدید کند. اما از طرفی هم ایران باید در برابر اقدامات اسرائیل واکنش نشان دهد به این خاطر که اسرائیل یک خط قرمز مهم را در سوریه رد کرده و به فرماندهان نظامی ارشد ایران در یک ساختمان دارای مصونیت دیپلماتیک حمله کرده و طبیعتاً اگر ایران واکنشی نشان ندهد ممکن است که اسرائیل به اقدامات خود ادامه دهد. هرچند می‌دانیم اقدام ایران به احتمال زیاد باعث توقف کامل حملات اسرائیل به نیروهای ایرانی در سوریه نخواهد شد اما می‌تواند اسرائیل را محتاط‌تر کند.
ایران باید چه راهکاری در پیش بگیرد تا وارد بازی اسرائیل نشود؟
در رابطه با اینکه ایران باید از چه راهکارهایی استفاده کند که وارد بازی اسرائیل نشود رحمن قهرمان‌پور معتقد است که مسائل ما با اسرائیل مسائلی تک‌بعدی نیست. ما چند مسئله اساسی با اسرائیل داریم. اولین مسئله به محور مقاومت مربوط می‌شود؛ اسرائیل محور مقاومت را تهدیدی حیاتی برای خودش می‌داند؛ مسئله دوم فعالیت‌های هسته‌ای ایران است؛ اسرائیل به شدت با برنامه هسته‌ای ایران مخالف است و همه تلاش خود را به کار گرفته که مانع پیشرفت آن شود. در مورد هر یک از اینها طبیعتاً راهکارها متفاوت است. آن چیزی که اسرائیل در سال‌های اخیر به آن متوسل شده است استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ترور است که نمونه آن را در ترور مرحوم فخری‌زاده در خاک ایران دیدیم. اسرائیل جنگی نیابتی را در منطقه علیه ایران به راه انداخته است که مرکز ثقل آن سوریه است. بنابراین مسئله سوریه برای ایران مهم است. ایران باید کاری کند که آسیب‌پذیری خود را در برابر حملات اسرائیل در سوریه کاهش دهد، اما وضعیت داخلی سوریه هم محدودیت‌هایی را برای ایران ایجاد می‌کند.
قهرمان‌پور ادامه می‌دهد که نباید این مسئله صرفاً به عنوان یک مسئله نظامی دیده شود؛ برای مثال اینکه ما بگوییم ایران با اسرائیل توازن نظامی ایجاد کند گزاره درستی نیست و با واقعیت‌های موجود همخوانی ندارد، به این خاطر که اسرائیل مورد حمایت بی‌قید و شرط آمریکا و متحدان اروپایی خودش است. فراموش نکنیم که آمریکا فقط به چند کشور خاص هواپیماهای اف-35 تحویل داده و یکی از آنها اسرائیل است. قبلاً هم اعلام شده بود که آمریکا بمب‌های سنگرشکن (بمب‌هایی که در زیر زمین فرو می‌روند و منفجر می‌شوند) به اسرائیل داده است. شاید به همین خاطر است که ایران به دنبال استفاده از محور مقاومت و بازدارندگی نامتقارن رفته است.
او در ادامه می‌گوید، ما باید در نظر داشته باشیم که بازدارندگی مستلزم روزآمدسازی است به این معنا که اگر بخواهیم همین شکل بازدارندگی را هم ادامه دهیم لاجرم باید به فناوری‌های نوین روز از جمله هوش مصنوعی مجهز شویم. البته همان‌طور که می‌دانیم در این مورد به دلیل تحریم‌هایی که وجود دارد ما با مشکلاتی مواجه هستیم، از این‌رو توجه به همه این موارد در طراحی سیاست ما در برابر اسرائیل ضروری است و طبیعتاً گام اول این است که از تحریک اسرائیل و دادن فرصت به اسرائیل با علم به اینکه می‌دانیم اسرائیل به دنبال این است که با ایران درگیر شود و آمریکا را مجبور کند در این جنگ از اسرائیل حمایت کند، خودداری کنیم. بنابراین این مسئله‌ای است که باید با توجه به واقعیت‌های جدید منطقه‌ای و جهانی، در سطوح کلان سیاسی در مورد آن تصمیم‌گیری شود. به عبارت دیگر ما باید جایگاه خودمان را در تحولات جدید منطقه‌ای و بین‌المللی بازتعریف کنیم و سیاست جامعی را در برابر اسرائیل در پیش بگیریم.
منابع:
1- Israel is ratcheting up its shadow war with Iran, The Economist, April 4th 2024
2- With its latest assassination, Israel is testing Iran, The Economist, April 2th 2024
